29

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Śladami lwowskiej szkoly matematycznej

Kraj bez matematyki nie wytrzy-

ma wspólzawodnictwa z tymi, którzy

uprawiają matematykę"

(Hugo Steinhaus)

,,Lwowska szkola

matematyczna przeszla do

historii matematyki i do

legendy. Narodzila się w 1916

roku w Krakowie na Plantach,

a rozkwitla przy marmurowym

stoliku kawiarni Szkockiej

we Lwowie. Pozostal po niej

zwykly zeszyt z zapisanymi

zadaniami i prace, które do

dziś stanowią fundament

kilku dziedzin matematyki

oraz opowieści o niezwyklych

ludziach. Dzięki dwudziestu

uczonym, którzy pracowali

UNIWERSYTET LWOWSKI

razem na Uniwersytecie Jana

KAWIARNIA SZKOCKA

Kazimierza, Lwów przez

kilkanaście lat byl jedną ze

wojny nie tylko przerzucać

193 problematów. Ostatni zapis

i przybliży uczniom tę, już być

się wprawdzie przy ulicy św.

stolic światowej matematyki.

szczepionkę do getta, aby ra-

jest autorstwa Hugo Steinhausa

może dla nich legendę, histo-

Mikolaja (wspólcześnie Hru-

Istnienie lwowskiej szkoly

tować tam ludzi, ale i zatrudnić

i pochodzi z 31 maja 1941 roku.

szewskiego),  lecz  najpierw

rię międzywojenną i czas dru-

matematycznej przerwala II

jako karmicieli wszy naukow-

zwiedziliśmy glówny obec-

Niektórych zadań nie udalo się

giej wojny światowej oraz ludzi,

wojna światowa. Po 1945 roku,

ców, pisarzy, nauczycieli, któ-

nie  wydzial  Uniwersytetu,

rozwiązać do dziś. Za rozwią-

którzy tę legendę tworzyli.

mimo prób jej wskrzeszenia,

rym podczas wojny grozilo

zanie zagadnienia autor fun-

Na początek uczniowie 9

mieszczący się od 1920 roku

nie odrodzila się. Zabraklo

dowal nagrody. Byly różne: ,,...

rozstrzelanie, jak to się stalo

w budynku Sejmu Galicyj-

klasy przygotowali prezentacje

Stefana Banacha, Lwowa

Wahaly się od malej czarnej do

w 1941 na Wzgórzach Wulec-

skiego. To wlaśnie z tą uczel-

o Stefanie Banachu, Hugo Ste-

i atmosfery Szkockiej...." ­

kich, gdzie zginęli m.in.: An-

nią byla związana większość

żywej gęsi". Problem postawio-

inhausie, a także o tych, którzy

tak napisal w swojej książce

toni Lomnicki i Wlodzimierz

czlonków lwowskiej szkoly

ny przez Stanislawa Mazura

z nimi wspólpracowali: Stani-

,,Genialni. Lwowska szkola

Stożek. W ten wlaśnie sposób

w 1936 roku czekal na rozwią-

matematycznej.

slaw Ulam, Stanislaw Mazur,

matematyczna" Mariusz

uratowal się Stefan Banach,

zanie aż do 1972 roku, a na-

Następny punkt, w którym

Antoni Lomnicki, Wlodzimierz

Urbanek, pisarz, dziennikarz,

Zbigniew Herbert i wielu in-

grodą byla żywa gęś wręczona

zatrzymaliśmy się to... kawiar-

Stożek, Wladyslaw Orlicz. O ich,

autor kilkunastu książek

nych. Odwiedziliśmy muzeum

przez Stefana Mazura mlodemu

nia Szkocka.

nieraz bardzo dziwnych losach

o znanych postaciach polskiej

dr. Henryka Mosinga oraz do-

matematykowi szwedzkiemu

Stefan Banach uważal, że

i ich dzialalności naukowej.

literatury, nauki, kultury

wiedzieliśmy się wiele o dzia-

Perowi Enflo.

kawiarnia jest bardzo dobrym

Ale po kolei. Celem lekcji-wy-

itd. Pod takim tytulem

lalności naukowej instytutu

Następnym naszym przy-

miejscem do matematycznych

cieczki bylo zapoznanie się nie

uczniowie 9 klasy Liceum nr

i jego pracowników.

stankiem byl Naukowo-Ba-

debat, na równi z zaciszem ga-

tylko z uczonymi-matematy-

24 im. Marii Konopnickie we

Chwila przerwy na wypo-

dawczy Instytut Epidemio-

binetu czy biblioteki i dlate-

kami, ale i z miejscami związa-

Lwowie realizowali projekt,

czynek i wyruszamy do jednej

logii i Higieny Lwowskiego

go wszystkie debaty matema-

nymi z lwowską nauką. Pierw-

aby bliżej poznać autorów

z największych i najstarszych

Medycznego  Uniwersytetu

tyczne zostaly przeniesione do

szym naszym punktem byl

wielu odkryć, którzy zdobyli

nekropolii Europy ­ Cmentarz

im. D. Halickiego, znany daw-

kawiarni Szkockiej. Odwie-

wedlug planu Lwowski Uniwer-

slawę i zaszczyty, zrobili

Lyczakowski. Miejsce, gdzie

niej jako Instytut Badań nad

dziliśmy ją. Chociaż nie ma tu

sytet, a konkretnie miejsce, skąd

międzynarodowe kariery,

spoczywa wielu znanych lwo-

Tyfusem Plamistym ­ Insty-

już stolików z marmurowymi

wziąl on swój początek ­ dawne

stali się slawnymi uczonymi.

wiaków i nie tylko. Tu obok

tut Weigla. Zapytacie, co ma

blatami i niewiele osób wie, co

Kolegium Jezuickie zalożone

A wszystko zaczęlo się we

siebie śpią snem wiecznym

to jest olówek chemiczny, ale

wspólnego wyższa matema-

prze króla Polski Jana Kazimie-

Lwowie i Krakowie.

Maria Konopnicka ­ patronka

jest tam księga szkocka (jej ko-

tyka i tyfus plamisty? I nic,

rza w 1661 roku. Kolegium znaj-

i bardzo wiele. To tu pod okiem

naszej szkoly, a obok ­ w gro-

pia) ­ gruby zeszyt zakupio-

duje się przy ulicy Teatralnej.

bowcu rodziny Riedlów ­ Ste-

polskich naukowców R. We-

Dlugo trwala transformacja, bo

ny przez żonę Banacha ­ Lucję

LUCJA KOWALSKA

fan Banach. Oczyszczamy oba

igla i H. Mosinga produkowa-

Banachową, do zapisywania

dopiero w 1919 roku uniwersy-

pochówki od żóltych liści i sta-

problematów matematycznych,

no szczepionkę przeciw tyfu-

,,W świecie zwyklych lu-

tetowi nadano imię jego zaloży-

rych zniczy, aby zlożyć kwiaty

które byly dotąd zapisywa-

sowi plamistemu. A robiono ją

dzi raczej by się nie spotkali.

ciela Jana Kazimierza, a od 1944

z żywych wszy, które należalo

i zapalić nowe znicze, i w za-

ne i rozwiązywane na bla-

W świecie matematyki stwo-

roku dziala on jako Uniwersytet

dumie zatrzymać się w biegu.

wykarmić, karmicielami zaś

rzyli legendę, choć zetknąl ich

im. Iwana Franki.

tach stolików i później znikaly

Nie bylo nam to jednak dane.

byli ludzie. I profesor Rudolf

przypadek. To Steinhaus usly-

pod ścierkami sprzątających.

Dawny wydzial przyrodni-

Zawyly syreny, jest alarm, bie-

Weigel wymyślil, by podczas

W księdze szkockiej zapisano

szal, jak ktoś na krakowskich

czo-matematyczny znajdowal

gniemy do schronu... Mieliśmy

Plantach dyskutuje o calce Le-

w planie odwiedzić jeszcze grób

besgue'a. Tym kimś byl Banach."

Myrona Zaryckiego ­ pierw-

­ tak opisuje w swojej książce

szego powojennego dzieka-

M. Urbanek początek Lwow-

na wydzialu matematyczne-

skiej szkoly matematycznej.

go. Byl on wspólpracownikiem

Mnie od wielu lat, jako ma-

Hugo Steinhausa, Wlodzimie-

tematyka, fascynuje postać

rza Stożka, Stanislawa Mazura

Stefana Banacha i jego bliskich

i oczywiście, Stefana Banacha.

wspóldzialaczy.

Myron Zarycki byl także tlu-

Z postacią Stefana Banacha

maczem ,,Kursu analizy funk-

zetknęlam się jeszcze na po-

cjonalnej" S. Banacha. Jed-

czątku lat 80. ubieglego wieku,

nym z uczniów M. Zaryckiego

kiedy do rąk wpadla mi książka

w okresie gimnazjalnym byl

o jego dziwnych losach i od tego

Stanislaw Lem.

czasu w swojej pracy pedago-

W  imieniu  swoim  oraz

gicznej staram się różnymi spo-

uczniów chcę podziękować

sobami przybliżyć jego postać

wszystkim, a przede wszyst-

swoim wychowankom, pomimo,

kim Konsulatowi RP we Lwo-

iż matematyka nie jest ich ulu-

wie za wsparcie finansowe,

bioną i najsilniejszą stroną.

za umożliwienie wycieczki

Już wiele razy realizowaliśmy

i zapoznanie się z dzialalnością

w szkole różne projekty związa-

znanych lwowiaków. Jest ich

ne z lwowską szkolą matema-

bardzo wielu, ich osiągnięcia

tyczną i Stefanem Banachem,

są na skalę światową, nie tylko

ale w tym roku postanowilam,

w matematyce czy mikrobio-

że będzie to lekcja-wyciecz-

logii, ale i w literaturze, fizyce,

ka ,,Śladami Lwowskiej Szko-

chemii, farmacji, medycynie

ly Matematycznej", która obej-

czy też w sporcie.

mie wiele miejsc we Lwowie

W MUZEUM HENRYKA MOSINGA I RUDOLFA WEIGLA