35

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

kościól parafialny pw. Matki

poświęcil  podniosle  slowa

Niestety dwa piękne i tak sym-

Boleslawowi  Twardowskie-

kg. Ten dzwon byl uważany za

boliczne dzwony kościola M.B.

jeden z największych odlanych

Boskiej Nieustającej Pomo-

owym dzwonom, o których pi-

mu, Asystentowi Tronu Pa-

sal: ,,Są te dzwony na kościelnej

Ostrobramskiej nie dlugo ra-

pieskiego i hrabiemu rzym-

w zakladzie Karola Schwabe-

cy. Ten dzwon bez okucia wa-

żyl 1900 kg i byl ,,nadzwyczaj

wieży potężnym instrumen-

dowaly wiernych swoim glo-

skiemu z okazji zlotych godów

go. We Lwowie dorównal wagą

tem muzycznym i wyjątko-

sem. W czasie II wojny świa-

kaplańskich, jako fundatorowi

slynnemu dzwonowi ,,Bernard"

pięknie wykonany przez firmę

K. Schwabego z Bialej, z arty-

wo artystycznym i historycz-

towej zostaly zarekwirowane

kościola Matki Boskiej Ostro-

na dzwonnicy katedry laciń-

nym sprzętem kościelnym...

przez wladze okupacyjne. Au-

stycznie wykonanymi ozdo-

bramskiej na Górnym Lycza-

skiej, który mial wagę 3140 kg.

bami". Z jednej strony plaszcza

Dzwon na wieży kościelnej to

tor pięknych slów o koście-

kowie ofiarowuje duchowień-

Drugi dzwon pw. ,,Matki

dzwonu znajdowal się napis:

wyraziciel naszych tęsknot

le Aleksander Medyński, zo-

Boskiej Nieustającej Pomocy"

stwo i wierni archidiecezji,

stal aresztowany przez NKWD

i porywów, zwiastun chwil

rodacy Królewskiego miasta

ufundowany zostal przez ks.

,,Bogu na chwalę i cześć Matki

radosnych, gdy rozbrzmiewa

w 1940 roku i zginąl przy

Lwowa, miejska komunalna

kanonika Apolinarego Walę-

Najświętszej. J. Ekscelencji ar-

w czasie świąt i uroczystości

niewyjaśnionych okoliczno-

gę, proboszcza tarnopolskiego

cybiskupowi lwowskiemu, Dr.

Kasa Oszczędności, Towarzy-

Boleslawowi Twardowskiemu

dźwiękiem pelnym wesela, lub

ściach w lagrach sowieckich.

stwo Mieszkańców Przedmie-

oraz duchowieństwo dekana-

w dniu zlotych godów kaplań-

smutnym, gdy ponure, poważ-

Kościól M.B. Ostrobramskiej

ścia Lyczakowskiego, Akcyjny

tu tarnopolskiego jako dar ho-

w 1946 roku zostal zamknię-

ne jego dźwięki przejmują serca

Bank Związku Spólek Zarob-

norowy tej parafii i dekanatu

skich ofiaruję dekanat tarno-

ty i zamieniony na magazyn

polski". Drugi napis wymie-

nasze żalobą... Kościól wotyw-

kowych, Mieszczańskie To-

w dniu jubileuszowym abpa

papieru. Dopiero w 1992 roku

ny otrzymal dwa przepiękne

Boleslawa  Twardowskiego,

nial wszystkie parafie, które

warzystwo Strzeleckie, Tow.

dolączyly się swoimi ofiarami

dzwony, które u wschodniej

byl przekazany greckokato-

,,Gwiazda". Napis otaczal arty-

który w latach 1902­1918 pel-

nil funkcje proboszcza i dzie-

do odlania tego dzwonu. Alek-

bramy miasta gloszą i glo-

lickiemu Zgromadzeniu Sale-

stycznie wykonany ornament

sić będą w przyszle pokolenia

zjanów i rekonsekrowany jako

sander Medyński w 1938 roku

girlandowy. Dzwon byl o śred-

kana tarnopolskiego. Wlaśnie

cerkiew pw. Pokrowy (Opieki)

w wydaniu poświęconym ko-

chwalą Bożą i dźwiękami swy-

nicy 1,6 metra i tej samej wyso-

on wybudowal w Tarnopo-

Najświętszej Matki Bożej.

ściolowi M.B. Ostrobramskiej

mi towarzyszyć wiernym".

kości. Bez okucia ważyl 3.100

lu monumentalny neogotycki

Legendy starego Stanislawowa  (63)

IWAN BONDAREW

Parówki po wlosku

Po wojnie w stanislawowskiej bibliote-

ce pracowala mloda dziewczyna Ewelina

Beriezina. Pośród czytelników biblioteki

obslugiwala obóz jeńców wloskich, od-

budowujących miasto. Przychodzili tu na

przemian dwaj smagli chlopcy, by wybrać

książki dla calego obozu.

W 1947 roku Wlosi wyjechali do domu.

Przed wyjazdem jeńcy zorganizowali impre-

zę, na którą zaprosili calą dyrekcję obozu.

Pożegnać jeńców przyszlo również kierow-

nictwo miasta i wojskowe dowództwo. Ma-

karoniarze nakryli bogato stól, ale najbar-

,,NIEDZIELNIK" PRZY BUDOWIE CMENTARZA-POMNIKA ŻOLNIERZY

dziej gościom do gustu przypadly malutkie

RADZIECKICH, ROK 1946

parówki z sosem, podawane na patelniach.

STANISLAWOWSKA GORZELNIA

Byly bardzo delikatne, bez otoczki, różowiut-

się w tym państwie, aby ludzie zamiast

kie na zewnątrz i biale w środku. Wywolaly

Z nastaniem ery kapitalizmu te śmier-

odpoczynku wychodzili na masowe akcje

prawdziwy zachwyt czekistów.

dzące okropności odeszly w przeszlość.

sprzątania terenu, sadzenie krzewów czy

Po bankiecie jeden z gości pochwalil

Instalacja wodociągów i kanalizacji, wyda-

malowanie krawężników. Czynili to nie

kulinarne mistrzostwo Wlochów i zainte-

wać się moglo, na zawsze rozwiążą proble-

z wlasnej inicjatywy, lecz z nakazu dyrek-

resowal się, z czego byly te wspanialości.

my czystości miasta. Ale nie tak się stalo!

cji zakladu pracy po otrzymaniu rozkazu

W odpowiedzi jeden z więźniów kopnąl

Gazeta  ,,Przykarpacka  Prawda"

butem wilgotną po niedawnej ulewie zie-

z dnia 13 kwietnia 1948 r. pisala o takich

od partyjnego kierownictwa miasta. Jasne,

mię i pokazal na wylażącą dżdżownicę...

że szczególnego entuzjazmu pracownicy

okropnościach:

nie czuli, pracowali leniwie i ,,subotniki"

- Mieszkańcy domu nr 18 przy ul. 17

Deszcz pieniędzy

kończyly się przeważnie gigantyczną pija-

Września (obecnie poludniowa strona

tyką na wolnym powietrzu.

W Iwano-Frankiwsku z nieba pada

Rynku) nie wynoszą śmieci, lecz wysypu-

W encyklopedii termin ,,subotnik"

przeważnie deszcz, czasem śnieg, rzadziej ­

ją je prosto z okien swoich mieszkań. Kolo

grad. Pewnego razu z nieba posypaly się ...

budynku strach przechodzić, bo co chwila

określa się jako ,,bezplatne zatrudnienie,

podczas którego wykonywane są prace,

pieniądze. A bylo to tak.

z okna spadają odpadki"

STALIN I CHRUSZCZOW

które mialyby wykonać slużby miejskie

W 1947 roku na stanislawowskiej go-

Niczego to Wam nie przypomina? Dziś

tu mówić, gdy wodzowi stuknęla kolejna

lub odpowiednie organizacje".

pracownicy Medycznego i Pedagogiczne-

rzelni zagrzmial wybuch. Zdarzenie nie bylo

tego domu już nie ma. Początkowo na jego

,,okrągla" data?

Ale ,,subotniki" istnialy nie zawsze.

go Instytutów wraz ze studentami sta-

groźne i nikt nie ucierpial. Ale po wybuchu

miejscu wystawiono warzywniak, a w la-

21 grudnia 1949 r. dyktatorowi ZSRR

z fabrycznego komina wyleciala cala masa

tach 2000 wybudowano handlowy kom-

Przeglądając roczniki ,,Przykarpackiej

rannie oczyścili ulice miasta. Ale kolejarze

Józefowi Stalinowi stuknęla siedemdzie-

Prawdy" z lat 1940-1950 często moż-

zlekceważyli sobie czyn spoleczny i plac

pieniędzy. Wiatr rozwial je po sąsiednich

pleks ,,Legenda".

siątka. Partyjni kierownicy, wyprzedza-

na spotkać termin ,,niedzielnik". Tak,

przed dworcem pozostal brudny. Do pracy

ogrodach, na których krzątali się pracowici

Co może być gorszego

jąc się nawzajem, slali jubilatowi gra-

,,w kwietniu 1948 r. w Stanislawie mial

nie rwali się również pracownicy obwodo-

mieszkańcy przedmieścia Kniahinin. Miesz-

od czynu spolecznego

tulacje i prezenty. Nikita Chruszczow,

miejsce masowy ,,niedzielnik" w celu

wego Wydzialu finansowego i Wydzialu

kańcy z zachwytem zbierali pieniądze, po-

ówczesny pierwszy sekretarz Partii Ko-

śród których nie bylo nominalu poniżej ,,10".

Mlodsze pokolenie nie wie, co to są

uporządkowania miasta, w którym wzię-

ochrony zdrowia".

munistycznej Ukrainy, postanowil nie być

prace w czynie spolecznym w sobotę

lo udzial 8800 osób. Wówczas zespól

Czasami wladze miasta wykorzysty-

Wieczorem chaty we wsi obeszli NKWD-zi-

gorszy. Nawet więcej, postanowil zaćmić

szkoly akuszerskiej uporządkowal Waly,

waly tego rodzaju bezplatną pracę w celu

ści i skonfiskowali caly dochód, przyniesio-

(popularne w ZSRR ,,subotniki"). Pojawily

kolegów i już w październiku wyslal do

realizacji wielkich projektów. Przykladem

ny z wiatrem.

Moskwy telegram. Chruszczow prosil

jest budowa cmentarza-pomnika żolnie-

Potem nawet rozeszly się plotki, że

w nim wodza, by z okazji swego jubile-

dyrekcja kombinatu ,,na lewo" sprzeda-

rzy radzieckich czy kapitalnej rekonstruk-

uszu przemianowal miasto Stanislaw na...

wala spirytus, a pieniądze chowala w nie-

cji miejskiego parku (czytaj: dewastacji

Stalinokarpack.

cmentarza miejskiego). Ponieważ samych

czynnym kominie. Jakiś mlody inżynier,

Stalin, mimo swych licznych wad,

,,niedzielników" bylo za malo, ludzi spę-

bez uzgodnienia z dyrekcją, uruchomil nie-

nie chcial przesadzać ­ wystarczyl mu

dzano do pracy po zakończeniu podstawo-

czynne urządzenia i... bach! Stąd wniosek

Stalinogród (ob. Katowice) i Stalino (ob.

wych zajęć o godz. 17.30.

­ trzymajcie pieniądze w banku.

Donieck). Jak glosi plotka, niebawem

Spytacie państwo ­ dlaczego ,,niedziel-

Pomyje na Rynku

Chruszczow otrzymal z centrali telegram.

nik, a nie ,,subotnik"? W ZSRR do 1967 r.

Zawieral tylko dwa slowa: ,,Wyhamuj,

byl sześciodniowy tydzień pracy. Wolną

Miasta średniowieczne, mówiąc oględ-

durniu!".

byla tylko niedziela...lecz jak widać nie

nie, nie grzeszyly czystością ­ mieszkańcy

W każdym razie, nowa nazwa dlugo

zawsze.

nie przestrzegali zasad higieny. Po ulicach

by się nie utrzymala, bo Stalin niebawem

ciekly cuchnące odchody i piesi nie lubili

Skromność wodza

zmarl, a Chruszczow ,,zdemaskowal kult

chodzić wąskimi ulicami. Dlaczego? Bo z do-

osoby". Miasto jednak przemianowano, ale

W państwach z reżymem totalitarnym

wolnego okna moglo się rozlec ,,Uwaga!" i na

urodziny wodza nie byly skromnym świętem,

dopiero w 1962 r.

glowę wylewala się treść ,,garnuszka spod

ULICA 17 WRZEŚNIA

Odtąd nazywa się Iwano-Frankiwsk.

lecz wielkim wydarzeniem państwowym. Co

lóżka".