28

nr 9 (421) |16­29.05.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie zabytkowe dzwony kościelne  (cz. 10)

Kaplica Domu Inwalidów

wojskowych (K.K. Provinzial

­Invalidenhaus) na Kleparowie

jest jedną z najbardziej

malowniczych budowli

sakralnych we Lwowie. Zespól

budowli Domu Inwalidów

powstal w latach 1858­1863

wedlug projektu Teophilusa

Edwarda Hansena, znanego

architekta duńskiego, który

przez wiele lat pracowal we

Wiedniu. Kaplica zostala

poświęcona 4 pażdziernika

1863 roku przez wojskowego

księdza ( feldsuperiora)

P. Bradowskiego. Kaplica

znajduje się na zachód od

Domu Inwalidów, na jego

osi i jest dobrze widoczna

od ulicy Kleparowskiej.

Zostala zbudowana na

rzucie zbliżonym do krzyża

greckiego, z monumentalną

kopulą centralną, elewacje

KOŚCIÓL OO. KAPUCYNÓW

licowane dwubarwnymi

Kościól pw.

ceglami i zwieńczone

lewej stronie od wejścia glównego w naroż-

Najświętszego

gzymsami arkadkowymi,

niku usytuowano wieżę, nieznacznie wy-

pokryte ceglaną licówką

suniętą do przodu. Dolną ośmioboczną

Serca Pana Jezusa

w dwubarwne poziome pasy,

kondygnację wieży zbudowano z kamienia,

na Batorówce byl

czerwone i żóltawe.

a górną, kolistą ­ z cegly i nakryto daszkiem

ostatnią budowlą

ostroslupowym, obitym blachą.

sakralną zbudowaną we

W 1929 roku zostala zawarta umowa

JURIJ SMIRNOW

Lwowie przed II wojną

z lwowską firmą Rudolfa Matheisela (któ-

światową. Autorem

Na szczycie fasady ­ wieżyczka na

ra znajdowala się przy ul. Króla Leszczyń-

projektu byl zaslużony

sygnaturkę w formie bramki z arkado-

skiego), dotycząca odlania trzech dzwo-

wym prześwitem, zwieńczona trójkątnym

nów, finansowanych ze skladek parafian.

dla miasta architekt

szczycikiem. Sygnaturka byla jedynym

Już na wiosnę 1930 roku zamówienie zo-

Wawrzyniec Dayczak,

dzwonem zawieszonym w kaplicy. Wedlug

stalo wykonane i 9 czerwca tegoż roku

którego bardzo cenil

KAPLICA DOMU INWALIDÓW, WIDOK OD PREZBITERIUM

dr. Karola Badackiego miala wagę 54 kilo-

dzwony poświęcil arcybiskup Boleslaw

lwowski arcybiskup

gramy, jednak nie udalo się ustalić w ja-

Twardowski. Duży dzwon ,,Św. Aleksan-

Boleslaw Twardowski.

kiej firmie (prawdopodobnie austriackiej)

Boleslawa Twardowskiego. Metropolita

der" mial wagę 535 kg. Drugi ­,,Św. Cze-

znanym centrum ludwisarstwa w Galicji,

Kamień węgielny

zostala odlana. Ów dzwon zostal w lipcu

lwowski ofiarowal do nowej świątyni rów-

slaw" o wadze 237 kg i trzeci ­ ,,Św. Józef"

w mieście pracowali utalentowani ludwi-

1917 roku zarekwirowany przez wojskowe

nież obraz Najświętszego Serca Pana Je-

o wadze 128 kg. Nie jest wiadomo czy

sarze, którzy wzbogacili kościoly o swoją

nowej świątyni

wladze austriackie. W miejsce zabranego

zusa. On też poświęcil w dniu 25 września

zostala wykonana sygnaturka, na którą

produkcję wysokiej klasy artystycznej. Na

zostal poświęcony 25

dzwonu do kaplicy przekazano mniejszy,

1938 roku dzwon i obraz oltarzowy. Do na-

zbudowano wieżyczkę nad prezbiterium.

wieżach-dzwonnicach świątyń lwowskich

września 1938 roku,

szych dni dzwon się nie zachowal, kościól

o wadze 27 kilogramów, zabrany z kościo-

W 1943 roku w czasie okupacji niemieckiej

zawieszono też wiele dzwonów z innych ga-

zaś 3 września 1939

la św. Kazimierza przy ul. Teatyńskiej.

od 1946 roku zostal zamknięty przez nowe

wszystkie dzwony zostaly skonfiskowane

licyjskich odlewni dzwonów, a nawet z za-

roku konsekrowano już

Wedlug Karola Badeckiego, wysokość

wladze sowieckie i byl użytkowany jako

przez okupanta. Po drugiej wojnie świato-

kladów austriackich i niemieckich. Wśród

zbudowany kościól.

dzwonu stanowila 0,54 metra, średnica ­

sklad przez polożoną obok fabrykę dykty.

wej wladza radziecka zamienila kościól

nich znajdowaly się zabytkowe, pamiątko-

0,365 metra". Wkolo czapki odlano napis

Kościól oo. franciszkanów pw. Chrystu-

na sklad filmów, a klasztor na dom miesz-

we dzwony, odlane ku pamięci wybitnych

,,TE DOMINE SPERAVI". Skromny orna-

Nowo zbudowany kościól posiadal

sa Króla w Kozielnikach (obecnie ul. Zielona)

kalny. Obecnie zabudowania przekazano

ludzi lub wydarzeń.

ment listkowy u dolu tworzyl fryz 2,5 cm

tylko jeden dzwon, ufundowany wedlug

zostal zbudowany w latach 1937­1939 i kon-

greckokatolickim redemptorystom. Cale

Niestety, w wieku XX, zwlaszcza pod-

szerokości. Korona zlożona z sześciu ra-

relacji prasy lwowskiej przez arcybiskupa

sekrowany w 1942 roku przez arcybiskupa

wyposażenie zostalo niestety zniszczone.

czas pierwszej i drugiej wojen światowych,

mion. Z ornamentu i ksztaltu liter dzwon

Boleslawa Twardowskiego. Dwa dzwony dla

znaczna część lwowskich dzwonów zostala

ten w polowie XVII wieku mial być odla-

nowej świątyni zostaly zamówione w 1938

zniszczona. W 1916 roku, podczas kolejnej au-

ny". Przekazany dzwon mial charakter za-

roku w firmie Karola Schwabego w Bialej.

striackiej rekwizycji dzwonów, lwowski kra-

bytkowy i znajdowal się w kaplicy Domu

Trzeci dzwon dla ojców franciszkanów ta

joznawca Bogdan Janusz żywil nadzieję, że

Inwalidów do 1939 roku, kiedy to caly ze-

sama firma odlala w 1939 roku. Byl to naj-

lwowskie dzwony przeżyją jednak katastro-

spól budowli zostal przekazany do użytku

większy z trzech dzwonów, o wadze 400

fę wojenną i będą nadal napelniać serca lwo-

jednostce Armii Czerwonej (lub NKWD?)

kilogramów. Niestety, nie ma bardziej do-

wian optymizmem i wiarą w Boga. W swoim

kladnych informacji o tych dzwonach. Po II

i kaplica zostala ,,oczyszczona" z symboli

reportażu w ,,Kurierze lwowskim" pisal on:

religijnych i przeznaczona na magazyn.

wojnie światowej kościól zostal zamknięty

,,Sędziwe, czcigodne zabytki, z 575-letnim

i zamieniony na magazyn, później byl wyko-

Zniszczono oltarz, malowidla ścienne,

świętojurskim dzwonem na czele, pozostaly

rzystany jako hala fabryczna. Nie zachowalo

rzeźby świętych, organy. Dzwon również

nieruszone, oczekując chwili, kiedy radośnie

się żadne wyposażenie, również dzwony.

się nie zachowal.

uderzyć będą mogly wszystkie w zgodny

W latach 1925­1929 na Zamarstyno-

hymn tryumfalny. Niestety, zabraklo między

Wyżej opisane dzwony

wie zbudowano kościól i klasztor oo. ka-

nimi jednego, który 55 lat temu glosil ,,Chwa-

byly, niestety, już

pucynów pod wezwaniem św. Franciszka

lę na wysokości Bogu, a pokój ludziom na

z Asyżu. Autorem projektu byl wybitny

ziemi" ­ widocznie uznany zostal za anachro-

ostatnimi zamówionymi

architekt lwowski Jan Sas Zubrzycki, profe-

nizm w czasach dzisiejszych i powędrowal

dla kościolów

sor Politechniki Lwowskiej. Byl on autorem

wobec tego na stos ofiarny!". Jednak nawet

lwowskich. II wojna

45 świątyń, lecz kościól oo. kapucynów byl

Bogdan Janusz w trzecim roku wielkiej wojny

światowa doprowadzila

jedyną świątynią, jaką Jan Sas Zubrzycki

nie mógl wyobrazić sobie dalszych tragicz-

do ogromnych zniszczeń

wzniósl na terenie Lwowa. Kościól usy-

nych wydarzeń i losów lwowskich dzwo-

wyposażenia świątyń,

tuowano przy ul. Zamarstynowskiej 134.

nów, również lwowskich świątyń, zwlasz-

ich zamknięcia

Zostal zaprojektowany i zbudowany w tak

cza podczas II wojny światowej i w latach

zwanym ,,stylu zygmuntowskim", którego

powojennych. Otóż, ze wspanialego spadku

i dewastacji.

aktywnym propagatorem byl wlaśnie pro-

po ubieglych stuleciach, na dzwonnicach

fesor Sas Zubrzycki. W architektonicznych

Okupanci radzieccy, również niemiec-

świątyń lwowskich zostalo bardzo malo hi-

formach świątyni projektant wykorzystal

cy konfiskowali znaczną liczbę dzwonów

storycznych dzwonów. Obecnie każdy z nich

motywy renesansowe, wczesnego baro-

na potrzeby wojenne. Lwowskie dzwony

jest niezwykle cenną pamiątką dziedzictwa

ku i manieryzmu niderlandzkiego, lączone

historyczne byly świadkami ważnych wy-

kulturowego wielonarodowościowej i wie-

z motywami czerpanymi z architektury śre-

darzeń w życiu miasta lub upamiętnialy

loobrządkowej spoleczności naszego mia-

dniowiecznej. Ceglane elewacje skontrasto-

wybitne daty dziejów państwa polskiego

sta. Dzwony lwowskich świątyń są również

wano z tynkowanym i kamiennym detalem,

oraz postacie i czyny znanych ludzi lub

symbolem wierności mieszkańców naszego

KOŚCIÓL NA BATORÓWCE

nadając calości malowniczy charakter. Po

świętych Pańskich. Od XIV wieku Lwów byl

miasta tradycjom chrześcijańskim.