19

nr 10 (422) |30.05­15.06.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Józef Mann ­ legenda opery lwowskiej  (cz. 1)

Ówcześni krytycy

szereg uwag i zastrzeżeń. Mię-

i zmarl, nie odzyskawszy przy-

i przy obecności maestro Wale-

dzy innymi ,,Kurier Warszaw-

tomności. Wkrótce potem wy-

rego Wysockiego. Byl to pierw-

muzyczni pisali

ski" zwrócil uwagę na wyraźną

stąpil przed zaslonę intendant

szy i ostatni jego występ jako

o Józefie Mannie, że

inteligencję artystyczną, po-

opery Maks von Schillings i za-

barytona na scenie operowej.

,,mial rzadkiej piękności

czucie muzykalne, wymowę

wiadomil publiczność o zgonie

Jego kolega Stanislaw Lipano-

glos o zabarwieniu

wyraźną, temperament, zdolno-

śpiewaka. Przedstawienie zo-

wicz wspominal w ,,Kurierze

barytonowym".

ści aktorskie i ,,bardzo korzystne

stalo przerwane.

lwowskim", że ,,w następne dwa

Utalentowany

warunki zewnętrzne... Posiada

Śp. Józef Mann byl z uro-

lata później u znanego we Lwo-

on material na pierwszorzędne-

dzenia lwowiakiem. Liczyl lat

wie melomana śp. dra Kickie-

wychowanek profesora

go tenorzystę. Jego tenorowi nie

38. Na tragicznym przedsta-

go śpiewaliśmy wspólnie duet

Walerego Wysockiego

brak ani sily, ani dźwięku meta-

wieniu byla obecna malżon-

w ,,Halce" ­ Jontka śpiewal Józef

we lwowskim

licznego, ani też skali obszernej,

ka śpiewaka, również Polka".

Mann, atakując z taką latwością

Konserwatorium

zbywa mu natomiast na ogladzie

Inny dziennik lwowski dodal

wysokie tony, że wprowadzal

Galicyjskiego

technicznej".

kolejne szczególy tragiczne-

nas w zachwyt. Dr Kicki zająl

Towarzystwa Muzycznego,

Inny krytyk muzyczny pi-

go wydarzenia: ,,Po brawuro-

się Józefem bardzo serdecznie,

zrobil świetną karierę

sal, że Józef Mann posiada te-

wym wykonaniu arii ,,Celeste

sprowadzil do domu ówcze-

nor wartości pierwszorzędnej,

Aida", w finale drugiej odslony

snego kapelmistrza opery Ster-

na scenach teatrów

co pozwala mu podejmować

pierwszego aktu, której akcja

micha, z którym Józef Mann

europejskich, w pierwszej

rolę zarówno liryczne jak i dra-

rozgrywa się w świątyni Wul-

przerobiwszy partię Jontka, de-

kolejności austriackich

matyczne. Krytyka warszaw-

kana, w nawiązaniu do inwo-

biutowal w sezonie 1908/1909

i niemieckich. Na niego

ska zrobila wniosek stanow-

kacji arcykaplana Ramfisa,

na scenie lwowskiej".

czekala scena slawnej

czy, mianowicie ,,żeby jednak

Józef Mann ­ Radames zwraca

Otóż wybór byl zrobiony

Metropolitan Opera

być cenionym, nie dość mieć

się do bogów o ochronę Egip-

i Józef Mann rozpocząl wybitną

glos piękny, trzeba nadto tym

tu: ,,Nume, che duce ed arbi-

karierę artystyczną. Wystę-

w Nowym Jorku, gdzie

glosem umieć dobrze wla-

tro...". Od końca tej strofy do

py jego spotkaly się z entuzja-

mial stać się następcą

dać. Pan Mann zamiast wy-

zakończenia pierwszego aktu

stycznym przyjęciem krytyki

światowej slawy tenora

stępować na scenie, powinien

uplywają trzy minuty i pięć

i publiczności. Śpiewal w ,,Pa-

wloskiego Enrica Carusa.

poddać się studiom gorliwym

sekund. Opada kurtyna... Mija

jacach", później w 1910 roku

i niezwlocznym. Mlody artysta

jeszcze kilka minut i 38-letni

w Krakowie z operą lwowską

przyjąl krytykę bardzo poważ-

Józef Mann nie żyje...".

w czasie obchodu grunwaldz-

JURIJ SMIRNOW

L

nie i w tymże roku postanowil

kiego, występując w ,,Konra-

Józef Mann urodzil się

wyjechać na dalsze studia do

os jednak chcial ina-

dzie Walenrodzie" Wladysla-

SCENICZNE KREACJE PIOTRA

we Lwowie 24 lutego

Mediolanu ­ muzycznej stoli-

czej. Życie Józefa Manna

wa Żeleńskiego. We Lwowie

BARNASIA

cy Wloch. Kontynuowal pra-

oberwalo się tragicznie

przygotowal partię w ,,Lohen-

1883 roku w rodzinie

wie przez rok studia u profesora

i gwaltownie w wieku 38 lat

do egzaminu sędziowskiego,

grinie", ,,Aidzie" i w ,,Marii"

kolonistów niemieckich

Guagni, doskonaląc technikę

w chwili największego trium-

który zdal z sukcesem w 1910

Mieczyslawa Soltysa. W sezo-

pochodzących

śpiewu. Byla to bardzo solid-

fu na scenie Cesarskiej Ope-

roku.

nie 1910/1911 podpisal dwu-

z Nadrenii. Rodzice,

na szkola, również możliwość

ry Berlińskiej, w chwili wy-

W latach 1906­1909 wystę-

letni kontrakt ze lwowskim

ojciec Rudolf Mann

poznać najlepszych, światowej

bitnych osiągnięć twórczych,

powal na scenie amatorskiej,

Teatrem Wielkim. W styczniu

i matka Emilia

slawy śpiewaków i wystawy

w chwili, kiedy kariera świa-

w koncertach i wystawach ope-

1911 roku zostal zaproszony

operowe.

towa stala przed nim otwo-

rowych. Stanislaw Lipanowicz,

na występy gościnne do War-

z domu Karge, byli

Po powrocie z Wloch śpiewal

rem. Zmarl wprost na scenie

jego kolega lwowski wspominal,

szawy. Śpiewal partię Jontka

wlaścicielami pracowni

z wielkim sukcesem na scenie

5 września 1921 roku podczas

że Józef Mann debiutowal w li-

w ,,Halce" i Cania w ,,Pajacach"

bandaży i rękawiczek.

lwowskiej, zwlaszcza nieby-

pożegnalnego występu w roli

stopadzie 1906 roku na scenie

Leoncavalla.

Mial wyraźne

waly rozglos mial jego występ

Radamesa w ,,Aidzie" Giuseppe

amatorskiej w Kasynie Miej-

Stanislaw Lipanowicz wspo-

uzdolnienia muzyczne ­

w ,,Aidzie" Verdiego i ,,Carmen"

Verdiego. Jak napisal Tadeusz

skim w jednoaktowej operze

minal, że publiczność warszaw-

śpiewal jeszcze w szkole,

Bizeta. Wśród innych byly

Riedl: ,,byla to największa tra-

Stanislawa Moniuszki ,,Verbum

ska przyjmowala lwowskiego

później w chórze

partie Cavarodossi w operze

gedia w historii polskiej sztu-

Nobile" w partii Stanislawa pod

artystę bardzo serdecznie, lecz

,,Tosca" G. Pucciniego, Pinker-

ki operowej". Obecni na sali,

batutą prof. Henryka Slawiczka

krytyka warszawska miala caly

kościelnym, bral

tona w ,,Madame Butterfly" G.

również najszersze europejskie

udzial w koncertach

Pucciniego, Rudolfa w ,,Cyga-

kola milośników opery, berliń-

amatorskich, między

nerii" G. Pucciniego, Turiddu

scy, wiedeńscy, zaś w pierw-

innymi w niedzielnych

w ,,Rycerskości wieśniaczej" P.

szej kolejności lwowscy, byli

koncertach w katedrze

Mascagni.

przerażeni tą wiadomością,

Ormiańskiej.

Wlaśnie sukces w ,,Aidzie"

nie mogli po prostu uwierzyć

zdecydowal o zaproszeniu Józe-

tragicznym  wiadomościom

fa Manna do Nadwornej opery

naplywającym z Berlina. Nie-

Pierwszą jego nauczycielką

wiedeńskiej (Wiener Hofoper).

ublagalna śmierć zaskoczyla

śpiewu byla Paulina Stróżecka.

Przed wyjazdem 1 czerwca

artystę, ,,gdy sztuka jego od-

W 1901 roku zdal maturę i mial

1912 roku ożenil się we Lwowie

twórcza dobiegla do swego ze-

wybrać dalszą drogę życiową.

z Janiną Cybulską, lwowianką

nitu, gdy stanąl na szczycie

Kariera artystyczna nie byla

, Polką, córką znanego archi-

swego rozwoju, gdy nazwisko

taką pewną co do sukcesu i po-

tekta Juliana Cybulskiego. We

jego opromienione bylo już bla-

zycji spolecznej.

Wiedniu szybko zorientowa-

skiem rozglosu europejskiego,

Rodzina widziala go praw-

no się w możliwościach twór-

co więcej, światowego".

nikiem i mlody czlowiek roz-

czych naszego artysty i wie-

Prasa podawala najdrobniej-

począl studia na Uniwersytecie

deńska Volksoper podpisala

sze szczególy tak tragicznego

Lwowskim. Po ukończeniu stu-

z nim trzyletni kontrakt. Jak

wydarzenia, które wstrząsnęlo

diów na Wydziale Prawa podjąl

pisal Stanislaw Lipanowicz,

calą kulturalną Europą. ,,Kurier

pracę jako aplikant w sądzie

bardzo szybko Józef Mann ,,stal

Warszawski" tak opisal ostatni,

lwowskim. Przez pewien czas

się ulubieńcem wiedeńczyków,

pożegnalny występ artysty na

nie mógl wybrać między glosem

a prasa tamtejsza nie miala

scenie berlińskiej: ,,Nagly zgon

wewnętrznym, który wolal go

wprost slów na wyrażenie za-

śpiewaka na scenie. Podczas

na scenę, a krzeslem sędziow-

chwytu dla jego glosu cieple-

przedstawienia ,,Aidy" w ope-

skim. Wyksztalcenie praw-

go, a nie pozbawionego spiżo-

rze berlińskiej, dnia 5 b. m., za-

nicze, praca w sądzie czy też

wego dźwięku, dla jego talentu

chorowal nagle po drugim akcie

praktyka adwokacka zabezpie-

dramatycznego i jego wielkiej

ulubiony tenor tej opery, Józef

czaly odpowiedni poziom życia

umiejętności". Repertuar jego

Mann, i zakończyl życie po-

i stanowisko w sferach miesz-

znacznie zbogacil się, m.in.

mimo natychmiastowej pomo-

czaństwa lwowskiego. Dlugo

z sukcesem śpiewal w ,,Lohen-

cy lekarskiej. Przyczyną zgonu

wahal się, mial wątpliwości...

grinie", ,,Tannhauserze" Ri-

byl udar sercowy. Artysta za-

Od 1906 roku równocześnie

charda Wagnera, w ,,Ottelo"

śpiewal jeszcze glosem wspa-

kontynuowal studia śpiewa-

i ,,Trubadurze" Giuseppe Verdi.

nialym final aktu drugiego

cze u profesora Walerego Wy-

Stale byl zapraszany na wy-

i wystąpil przed zasloną dla po-

sockiego w konserwatorium

stępy gościnne, śpiewal w zna-

dziękowania za burzliwe okla-

Galicyjskiego  Towarzystwa

nych  teatrach austriackich,

ski, zaraz jednak potem osunąl

Muzycznego (GTM). Równo-

niemieckich i szwajcarskich.

się zemdlony na podlogę sceny

cześnie czynil przygotowania

JÓZEF MANN