15

nr 12 (424) |30 06.­27.07.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

początku lat 1860. ­ wszystko

zatrzymują się turyści, chętnie

r., gdy Kamiński obejmowal

to czyni wspomnienia bezcen-

robią sobie pamiątkowe zdjęcia

posadę burmistrza.

i... odwiedzają kawiarnię, by

Pan Ignacy mial lekkie pió-

nym źródlem historycznym.

Ideę wydania wspomnień

spróbować ulubione ciasteczka

ro, pisal z humorem i sarka-

burmistrza Kamińskiego.

zmem. A mial o czym pisać, byl

Kamińskiego  w  oddzielnej

książce  poparl  Wolodymyr

Spiżowa postać burmistrza

bowiem świadkiem wydarzeń

Iwanyszyn, który udekoro-

szybko  obrosla  legendami.

Wiosny Ludów w 1848 r., zdą-

wal swoją kawiarnię postacią

Mówi się na przyklad, że jeżeli

żyl siedzieć w więzieniu, kan-

burmistrza. Krajoznawca Ole-

dydowal do Sejmu Krajowego,

się potrze pierścień na jego le-

na Buczyk dokonala przekladu

wej ręce i pomyśli jakieś ,,pie-

dostarczal nielegalnie broni po-

z języka polskiego i w grudniu

niężne" życzenie, to na pewno

wstańcom 1863 r., mieszkal na

2017 r. czytelnikom zaprezen-

się spelni. Rzecz sprawdzona!

emigracji w Szwajcarii.

towano wydanie ,,Kamiński

Gdy grupa nauczycielek z obw.

Wolodymyr Jeszkilew traf-

i profitrole".

rówieńskiego  wypolerowala

nie scharakteryzowal wspo-

Nie skąpiono kosztów na

pierścionek do polysku, to za

mnienia Kamińskiego:

publikację ­ wspanialy papier

chwilę zaczęly im nadchodzić

,,Wspomnienia bylego bur-

kredowy, liczne ilustracje, ko-

sms-y o wyplacie.

mistrza nie cierpią na powtór-

mentarze naukowe. Krajoznaw-

ki. Czytelnik ogląda wiedeń-

Talent literacki

cy z Frankiwska przekazali sca-

skie place i mazurskie wioski

ny licznych widokówek miasta.

Wkrótce oprócz spiżowego

wlaśnie oczyma Kamińskiego,

Wertując karty książki odnosi

Kamińskiego miasto otrzyma-

polskiego radykala i polity-

się wrażenie zanurzenia w prze-

lo kolejną postać. Tym razem

ka slowiańskich kresów im-

szlości. Publikacja mieści nie

perium Habsburgów. Wspo-

literacką.

tylko wspomnienia burmistrza.

mnieniowy lakier na ocenach

Na przelomie XIX-XX wie-

Osobny rozdzial poświęcony jest

ków, będąc już na emerytu-

i charakterystykach postaci

rzetelnie zebranym przez auto-

rze, Kamiński opublikowal

historycznych nie przeslania

rów legendom o Kamińskim.

w ,,Kurierze Stanislawowskim"

podkladu emocjonalnego, pod

Jeśli interesuje Państwa histo-

którym ukrywa się nie tyle

wspomnienia o swej burzliwej

ria Galicji, proszę wstąpić do ka-

świadek, co aktywny uczestnik

mlodości. Autor artykulu wraz

RODZINA MECENASÓW IWANYSZYNYCH

wiarni ,,Profiterole", skosztować

z  pisarzem  Wolodymyrem

opisanych wydarzeń. Czuje się

wspanialej kawy z firmowym

Jeszkilewem odnaleźli te pu-

w nim polityka, który nigdy nie

tam, gdzie tworzyla się świato-

autor poświęcil Stanislawo-

ciasteczkiem i kupić książkę

chowal się z tylu, nie obawial

wa historia".

wowi. Zawirowania 1848 roku,

blikacje w archiwach. Zebrali

Oprócz opisów wiedeńskich

Glówna Rada Ruska, Gwar-

wspomnień, która z pewnością

kolejne części razem i usyste-

się o wlasną skórę i któremu

i szwajcarskich przygód, znacz-

dia Narodowa, wizyta cesarza

dostarczy nabywcy prawdziwe

w końcu coś się udalo. Polityk,

matyzowali. Wspomnienia do-

doznania estetyczne.

w 1852 r., życie polityczne na

tyczą okresu od 1819 do 1869

mówiący potomkom: ,,Bylem

ne miejsce we wspomnieniach

Tajemnice i legendy Cmentarza Lyczakowskiego  (cz. 9)

W latach 30. XX wieku teren

Lwowie. Na rozkaz wladz okupacyjnych

Cmentarza Lyczakowskiego

grób jego zrównano z ziemią, zaś nagrobek

wzbogacil się o kilkadziesiąt

zniszczono. Hitlerowcy mścili się nawet na

cennych pomników na

dawno zmarlych patriotach polskich.

grobach znanych i dla miasta

W latach 70. odnaleziono calkiem już

zaslużonych ludzi. Wśród nich

zapomniane miejsce pochówku Kętrzyń-

nowe monumentalne pomniki

skiego i ustawiono nowy pomnik od roda-

ustawiono na grobach Iwana

ków z Kętrzyna i województwa olsztyń-

Franki i Marii Konopnickiej.

skiego. Ponad dwadzieścia lat później na

Do projektowania tych

grobie dyrektora Ossolineum ustawiono

pomników zaproszono

nowy pomnik z brązowym medalionem

najlepszych artystów

zmarlego z podwójnym polsko-ukraińskim

lwowskich, zaś ich odslonięcie

napisem, lecz bez krzyża. Wielką niespo-

mialo charakter wielkich

dzianką bylo przypadkowe odnalezienie

uroczystości narodowych.

w 30 metrach od miejsca pochówku ory-

POMNIK RODZINY ZAKREJSÓW

ginalnej tablicy z grobu W. Kętrzyńskie-

I TRUSZKOWSKICH

go, wykonanej z różowego piaskowca

TEKST I ZDJĘCIA

plaskorzeźba ,,Wskrzeszenie córki Jaira",

trembowelskiego z napisem i oryginalnym

JURIJ SMIRNOW

POMNIK IWANA FRANKI

WSPÓLCZESNY WYGLĄD

przeznaczona na nagrobek jej braci Igna-

wyrzeźbionym krzyżem. Tablica leżala

POMNIKA M. GAWALEWICZA

Pomnik na grobie ukraińskiego po-

od śmierci wielkiej poetki. Mszę świętą

cego i Kazimierza Drexlerów, którzy zgi-

napisem do dolu i na pewno byla w taki

ety Iwana Franki zostal usytuowany

w obecności kilkuset obecnych celebro-

nęli śmiercią samobójczą.

sposób schowana od okupantów niemiec-

przy glównej alei cmentarnej, niedaleko

wal slynny duszpasterz mlodzieży lwow-

Wśród innych znaczących, wyso-

latach przedwojennych na Cmentarzu

kich. W 2016 roku staraniem polskiego

glównego wejścia. Projekt zamówiono

skiej ks. kanonik Gerard Szmidt. ,,Obecna

ko artystycznych pomników z lat 30.

Lyczakowskim.

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Na-

u wybitnego rzeźbiarza ukraińskiego

byla rodzina poetki, harcerze oraz sze-

odznaczymy nagrobek ks. Stanislawa

Przykrym akcentem byly jednak ko-

rodowego konserwatorzy raz jeszcze

Sergiusza Litwinenki. Byl to projekt

rokie rzesze spoleczeństwa. Poczem

Sokolowskiego przy alei glównej i mo-

lejne przypadki dzialalności na terenie

zrekonstruowali nagrobek i wmontowali

konkursowy z 1928 roku. pod tytulem

uczestnicy nabożeństwa uformowali

numentalny pomnik na grobie rodziny

cmentarza zlodziei, hien cmentarnych,

w nim odnalezioną plytę z oryginalnym

,,Kameniarze", który nawiązywal nazwą

pochód na Cmentarz Lyczakowski, gdzie

Zakrejsów i Truszkowskich. Pomnik na

z którymi ani straż cmentarna, ani policja

napisem.

i tematycznie do slynnego poematu ukra-

odbylo się poświęcenie nowego pomnika

grobie ks. St. Sokolowskiego, zaslużo-

nie mogly dać sobie rady. Jednak niepo-

Cmentarz Lyczakowski w czasach

ińskiego poety. Wedlug prof. Jurija Biriu-

z popiersiem poetki z brązu, wykonanym

nego spolecznika i kontynuatora dziela

równywalnie dzikie i gorszące wybryki

wojny byl również terenem malo do-

lowa, ,,odlana w brązie glówna postać,

wedlug projektu śp. Luny Drexlerówny.

świętego ks. Zygmunta Gorazdowskiego,

wandali mialy miejsce w czasach wojen-

stępnym dla policji okupantów, omija-

atletyczna i ujęta w ruchu, wytężająca

Nagrobek poświęcil ks. prof. dr Szydel-

wykonal Julian Mikolajski wedlug pro-

nych i w pierwszych latach powojennych.

nym przez patrole wojskowe. Korzystaly

sily na tle kamiennej skaly, świadczy-

ski, poczem imieniem komitetu budowy

jektu Bronislawa Wiktora i przedstawia

Podczas bombardowań Lwowa w lipcu

z tego rozmaite organizacje podziemne ­

la o inspiracji Litwinenki ,,Heraklesem"

pomnika wyglosil przemówienie dy-

on postać Chrystusa Dobrego Pasterza,

1944 roku na polu 73 zostala zrujnowana

polskie i ukraińskie. Wedlug nie do koń-

Bourdelle'a (1909) oraz plastyczną kon-

rektor Ossolineum dr Ludwik Bernacki.

zaś niżej znajdowal się medalion zmar-

kaplica rodziny Dzieduszyckich. Uszko-

ca sprawdzonych informacji, na terenie

cepcją ,,Walki" E. Wittiga (1931). Uroczy-

Prezydent miasta Lwowa Drojanowski

lego księdza. Na grobowcu Zakrejsów

dzona zostala również kaplica Barczew-

cmentarza odbywaly się tajemne spotka-

stość odslonięcia pomnika miala miejsce

przyrzekl, że Zarząd miejski otoczy grób

i Truszkowskich ustawiono w 1937 roku

skich zbudowana na polu 70., największa

nia konspiratorów z polskiej AK, również

28 maja 1932 roku w obecności bardzo

należytą opieką. Wieczorem odbyla się

monumentalną odlaną z brązu figurę klę-

na cmentarzu. Na pewno w tymże okre-

ukraińskiej OUN i UPA. Na tym mistycz-

licznych przedstawicieli ukraińskich

w sali kasyna miejskiego uroczysta aka-

czącej placzki, dzielo prof. Jana Nalbor-

sie zostal zrujnowany pomnik na grobie

nym terenie podobno odbywaly się spo-

organizacji i partii politycznych, nie tyl-

demia pod protektoratem Polskiej Akade-

czyka, zaś niżej wmontowano misternie

pisarza i reżysera Mariana Gawalewicza,

tkania dowódców AK z najbardziej za-

ko ze Lwowa, lecz calej Galicji. Wedlug

mii Literatury, z której ramienia wyglosil

rzeźbioną brązową tablicę ku pamięci

zbudowany w ksztalcie neogotyckiej ka-

konspirowanymi agentami. Wiadomo, że

ukraińskiego czasopisma ,,Dilo" przybylo

przemówienie wiceprezes Leopold Staff".

Wladyslawa Truszkowskiego wykonaną

pliczki z brązowym popiersiem Gawalewi-

wlaśnie na cmentarzu spotykal się z żoną

ponad 20 000 osób, wśród nich delegacja

Popiersie M. Konopnickiej bylo jednym

wedlug projektu rzeźbiarza Bronislawa

cza. Pomnik zostal wykonany w znanym

i synem dzialający w podziemiu dowódca

Ukraińskiej partii socjal-demokratycznej

z ostatnich dziel utalentowanej rzeźbiar-

Soltysa. Jan Nalborczyk zaprojektowal

we Lwowie Zakladzie Zagórskiego i Dudy,

UPA Roman Szuchewycz. W grobowcach,

(USDP) i Polskiej Partii Socjalistycznej

ki lwowskiej Luny Amalii Drexlerówny,

też w 1936 roku medalion znanego kom-

zaś popiersie odlano wedlug projektu

których na cmentarzu tysiące, podziem-

(PPS), również liczne zastępy ukraińskie-

która zmarla w wieku 51 lat i również po-

pozytora Jana Galla, umieszczony na jego

rzeźbiarza Wladyslawa Gawlińskiego.

ne organizacje przechowywaly najbar-

go Sokola-Bat'ka i Towarzystwa Sporto-

chowana na Cmentarzu Lyczakowskim.

pomniku. Medalion Ludwika Czarnow-

Zrujnowany pomnik stoi na cmentarzu po

dziej tajne archiwa, a nawet broń i amuni-

wo-gimnastycznego ,,Luh".

Na jej grobie ustawiono pomnik z odla-

skiego, dyrektora teatrów lwowskich,

dzień dzisiejszy, jednak popiersie zaginę-

cję. Istnieje niepotwierdzony przekaz, że

W dniu 13 października 1935 roku

ną w brązie plaskorzeźbą jej autorstwa

w 1937 roku wykonano wedlug projektu

lo. W czasie okupacji niemieckiej doszlo

w latach 40. już radziecka milicja znala-

odbylo się w sposób niezwykle uroczy-

,,Wtajemniczenie (Aniol w locie trzyma-

rzeźbiarza Kazimierza Sokalskiego. Są to

do zniszczenia grobu Wojciecha Kętrzyń-

zla część owej amunicji i wywiozla z gro-

sty odslonięcie pomnika na grobie Ma-

jący krzyż z siedmiu różami)". Autorstwa

tylko niektóre z cennych, artystycznych

skiego (1838­1918), historyka, dyrektora

bowców trzy ciężarówki przechowywa-

rii Konopnickiej. Minęlo wlaśnie 25 lat

Luny Drexlerówny byla również brązowa

pomników, ustawionych w ostatnich

Zakladu Narodowego im. Ossolińskich we

nej w nich broni.