25

nr 12 (424) |30 06.­27.07.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa  (część 71)

IWAN BONDAREW

Obrona Panny Maryi

Obecny  gmach  Muzeum

Sztuki przy pl. Szeptyckie-

go nie zawsze slużyl jako mu-

zeum. Budynek wzniesiono

jako katolicki kościól farny

pw.  Niepokalanego  Poczę-

cia NPM i świętych Andrzeja

i Stanislawa. Przed glównym

wejściem stala barokowa po-

stać Panny Maryi.

Na początku lat 1960. kościól

STANISLAW POTOCKI

zamknięto, a budowlę kościola

rajdzie oddzialu partyzanckie-

przekazano Muzeum geologicz-

NAJSTARSZE ZDJĘCIE KAMIENICY PRZY UL. KRÓLA DANIELA 22,

go Kowpaka. Gdy przewodnik

nemu Instytutu nafty i gazu. Na

LATA 80. XX W.

doszedl do najnowszych osią-

placu, noszącym wówczas imię

FIGURA NMP. ZDJĘCIE Z 1905 R.

gnięć wladzy sowieckiej, uczeń

szefa piotrogrodzkiego CzK

Z PRZEWODNIKA IV ZLOTU

Uryckiego, umieszczono sta-

Edek Świstun ­ odpowiednio

SOKOLÓW W STANISLAWOWIE

cje autobusową. By poszerzyć

do swego nazwiska ­ ,,gwizd-

plac na parking dla autobusów

Niedawno poznalem męż-

nąl" z wystawy fajkę legen-

wysadzono w powietrze XVIII-

czyznę,  niejakiego  Borysa

darnego partyzanta. Pól klasy

-wieczną dzwonnicę i zaczęto

to widzialo, ale Edka nikt nie

Chruslowa. Opowidzial on, że na

demontaż figury Matki Bożej.

początku lat 1960. będąc jeszcze

wsypal.

Na szyję postaci zarzucono sta-

chlopcem mieszkal w tej kamie-

Przez dwa tygodnie milo-

lową linę i szarpnięto cięża-

śnik partyzanckich osobliwo-

nicy. Otóż, wówczas na dachu

rówką. Glowa spadla, ale sama

ści chodzil jak nie swój. Chlopak

byla nie jedna, a dwie figury!

figura pozostala. Ciężarówka

oczekiwal, że zostanie ogloszone

Nieco po lewej od figury kobie-

odjechala, a wokól uszkodzonej

ty leżal jej ,,przyjaciel". Ponieważ

śledztwo, pobieranie odcisków

figury zaczęli zbierać się lu-

palców, że do szkoly przyjdą

już wówczas byl w bardzo zlym

dzie. Gdy ściemnilo się, zapalili

śledczy. Ale jakoś bylo cicho.

stanie, więc go zdemontowa-

Wiadomo ­ przestępcę ciągnie

świeczki i zaczęli modlić się na

no. Kobietę zostawiono, jedynie

JAN TARNOWSKI

IWAN FRANKO

na miejsce przestępstwa. Edek

kolanach. Calą noc wokól figu-

zamazując cementem najpierw

też nie wytrzymal i po dwóch

ry palily się świece i czuwali

jedną nogę, a potem i drugą. Po

,,feudalów i gnębicieli prostego

Iwano-Frankiwskiem. Nada-

tygodniach poszedl do Muzeum.

wierni.

tej ,,naprawie" figura zaczęla

ludu". Byly to Stanislaw ­ An-

no mu podwójną nazwę, żeby

Jakież bylo jego zdziwienie, gdy

przypominać ,,rusalkę". Szkoda,

Rano, gdy wrócili robotnicy,

nie myślano, że pochodzi ona od

drzeja Potockiego i Tarnopol ­

zobaczyl już inną fajkę, ale z pod-

że nie zachowaly się zdjęcia ca-

wokól figury już byl tlum. Lu-

Jana Amora Tarnowskiego.

gen. Franka, lub, nie daj Boże, od

pisem, że ,,...tę lubil palić Sydor

dzie bronili samochodowi do-

lości dekoracji.

Kierownictwo partii repu-

Hansa Franka, który w mieście

Artemowicz Kowpak".

stępu do figury. Ktoś zawolal

bliki znalazlo wskazanym ma-

też bywal.

Casting im. Franki

I jak tu wierzyć w autentycz-

milicję. Ponieważ tlum skladal

Oczywiście, nie zapomniano

gnatom godną zamianę ­ pi-

ność muzealnych eksponatów?

się glównie z ludzi starszych,

też o Tarnopolu. Ogloszono ofi-

Bolszewicy lubili zmieniać

sarza, proletariusza i socjalistę

milicji szybko udalo się go roz-

nazwy miast. Przede wszyst-

Iwana Frankę, zaś fakt, że pisarz

cjalnie wszem i wobec, że na-

Palmy Frankiwska

pędzić. Figurę zdemontowa-

kim zmieniali nazwy tych

niezbyt związany byl z tymi

zwa miasta pochodzi od ,,pola

no, ale byla to pierwsza akcja

miastami, wladzom nie prze-

tarniny" i stary hetman nie ma

miejscowości,  które  nosily

Przy przeglądaniu starych

sprzeciwu przeciwko dzialaniu

z tym nic wspólnego.

imiona królów i magnatów. Na

szkadzal. Teraz krajoznawcy

pocztówek miasta z lat 1960.,

wladz w naszym mieście.

Wschodzie Ukrainy po tej ak-

mieli określić, z którym z tych

wzrok zatrzymuje się na pal-

Fajka Kowpaka

W 2000 r. odbudowano

cji znikly Aleksandrowsk, Je-

miast Franko byl związany bar-

mach. Tak, tak, na prawdziwych

Dziś w Sankt-Petersburgu

dzwonnicę, a nieco dalej odtwo-

dziej. Po źródlowych badaniach

lizawietgrad, Katerynodar, a na

palmach, które rosly na pl. Mic-

mieszka bard i poeta Dmytro

rzono fontannę z rotundą i figurą

okazalo się, że w Stanislawowie

Zachodzie ­ Żólkiew i Krysty-

kiewicza. Rodzi się więc pyta-

Bykowicki. Jego dzieciństwo

Matki Boskiej. Obecna figura ma

nopol. Na początku lat 1960.

Franko bywal częściej. Ponadto

nie: czy w latach 60. ubieglego

i lata szkolne przebiegaly w po-

pewne podobieństwo z tą znisz-

pozostaly dwa centra obwo-

nasze miasto stalo u progu swe-

wieku klimat w mieście byl na

wojennym Stanislawie. W 1997

czoną przez sowietów.

dów związane z postaciami

go 300-lecia. Z tej okazji zostalo

tyle cieply? Każdy meteorolog

r. wydal wspomnienia o mieście

powie ­ nic podobnego! Zimy

Samotna pani na dachu

swego dzieciństwa. Zapamięta-

byly o wiele bardziej surowe. Ale

Budynek przy ul. Króla Da-

lem jeden opis.

skąd wzięly się palmy?

niela 22 jest jaskrawym przy-

Na początku lat 60. XX w.

Rzeczywistości jest prost-

kladem braku gospodarności

jedna ze starszych klas szko-

sza. Każdej wiosny pracownicy

wladz komunalnych i absolut-

ly średniej nr 3, gdzie uczyl się

gospodarstwa zieleni miejskiej

nej obojętności mieszkańców.

Dmytro, udala się na wyciecz-

wysadzali palmy na klombach,

kę do Muzeum krajoznawczego.

Jeszcze niedawno jego fron-

a we wrześniu zabierano je do

W tym czasie ta placówka kul-

ton zdobila kobieca postać,

cieplarni. Bylo tak przez 10 lat.

która powoli osypywala się,

turalna mieścila się w Ratuszu.

Potem tej tradycji czemuś za-

aż w ubieglym roku rozwa-

Dzieciom opowiadano o cięż-

niechano. Dziś we Frankiw-

lila się ostatecznie. I chociaż

kiej doli chlopów, o heroicz-

sku palm nie ma. Jest natomiast

nej walce zachodnio-ukraiń-

o figurze pisano wiele, żadne-

pelno Murzynów. Tak przynaj-

skich komunistów i o slynnym

go kroku ku jej zachowaniu nie

mniej bylo przed wojną.

uczyniono.

Historia kamienicy też do

końca nie jest jasna. Powiada-

ją, że kiedyś mieścil się tu dom

publiczny. Chociaż krajoznaw-

ca Mychajlo Golowaty oświad-

czyl, że potwierdzenia tego

faktu nie znalazl. O samej ka-

mienicy informacji jest bardzo

malo­ wybudowano ją w 1910

r., a w latach 1930. liczyla 8

mieszkań i należala do pewnej

Broni Szechter.

Nie jest też jasne, co symboli-

zowala figura kobiety na zwień-

czeniu. Przypuszczano, że jest to

rusalka, bo nie miala nóg. Jednak

z czasem w internecie zjawila

się fotografia, na której widocz-

PALMA W ŚRÓDMIEŚCIU STANISLAWOWA, 1958 R.

ne bylo jedno kolano.

MUZEUM KRAJOZNAWCZE W IWANO-FRANKIWSKU