18
nr 15 (427) |1830.o8.2023
Okruchy historii
www.kuriergalicyjski.com
Nieistniejące bastiony Stanislawowa
Trudno znaleźć dziś
1680 zbudowano palac Potoc-
mieszkańca Iwano-
kich, którego bronily dodatko-
we dwa bastiony. W tym celu
Frankiwska, który by nie
rozebrano dwa bastiony, prze-
byl w Fortecznej Galerii
ksztalcając je w tzw. ,,pólbastio-
,,Bastion". Teraz nawet
ny". Stanislawowa bronilo więc
dzieci wiedzą, że bastion
sześć pelnych bastionów i dwa
to część murów miejskich,
pólbastiony.
broniących naszego
Najlepiej fortyfikacje miej-
skie ukazane są na mapie
miasta w dawnych
z 1792 r. Niestety, nie wiado-
czasach. Kiedyś bastionów
mo, gdzie znajduje się jej ory-
bylo osiem. Gdzie się
ginal. W 1924 r. lwowski inży-
podzialy?
nier Ignacy Drexler wykonal jej
dokladną kopię, fragment której
przytaczam. Ratusz można na
IWAN BONDAREW
niej rozpoznać, ale zidentyfiko-
Po co to robić...
wanie innych obiektów byloby
Historycy jednoglośnie pi-
już lamiglówką .
szą, że stanislawowskie for-
Od czasu do czasu ojcowie
tyfikacje zostaly rozebrane na
miasta mają zamiar pokazać
początku XIX wieku. Wynika
usytuowanie fortyfikacji. Pro-
pytanie po co bylo je nisz-
ponowane są różne wersje. Jedna
czyć? Bylo ku temu kilka przy-
z nich polegalaby na wylożeniu
czyn. Gdy w 1772 r. Stanisla-
zarysów fortyfikacji kolorowym
wów przylączono do imperium
brukiem. Ale gdzie go wylożyć?
austriackiego, uważany byl za
W 2010 r. w celu publikacji
miasto przygraniczne bowiem
krajoznawczej ,,Stanislawow-
za Śniatyniem, w obecnym obw.
ska forteca" architekt Zenowij
czerniowieckim, zaczynalo się
Sokolowski dokonal rekon-
Księstwo Moldawskie. Za dwa
strukcji umocnień nakladając
KOPIA MAPY STANISLAWOWA Z 1792 R.
lata Austriacy urwali sobie jesz-
je na wspólczesną mapę miasta.
cze Bukowinę, granica się prze-
Nie jest to, rzecz jasna, idealne
sunęla i Stanislawów znalazl się
powtórzenie ich linii i rozbież-
na glębokim zapleczu.
ność może sięgać kilku metrów,
Kolejną przyczyną byly pie-
ale ogólny stan rzeczy ten plan
niądze. Utrzymywanie for-
oddaje.
tyfikacji w stanie zdolnym do
Przytoczymy tu nieco for-
obrony wymagalo znacznych
tecznej terminologii:
funduszy. A po co bylo tracić je
Bastion to otwarte pięcio-
na fortecę, która nie miala żad-
boczne murowane lub ziemne
nego znaczenia. A swoją drogą
umocnienie. Dluższe boki ba-
nie byla ona wcale taka nie-
stionu, zbiegające się pod kątem
przystępna, o czym świadczy-
prostym, nazywane są fasami.
ly liczne jej zajęcia przez Rosjan
Krótsze, przytykające do mu-
w XVIII w.
rów miejskich flankami. Od-
Najbardziej ważkim argu-
cinek murów pomiędzy sąsied-
mentem byla jednak wojna 1809
nimi bastionami nazywany jest
r. Wówczas Austria zaznala po-
kurtyną.
rażki od armii francuskiej. Ro-
W poszukiwaniu bramy
sja nie chciala wspierać swych
tyśmienickiej
austriackich sojuszników i Na-
poleon odwdzięczyl im się za ten
Naszą wirtualną wycieczkę
neutralitet. Zmusil austriackie-
rozpoczniemy od jedynego ba-
go cesarza, by sprezentowal im
stionu, który przetrwal do na-
województwo tarnopolskie. Aby
szych czasów. Mieści się tam
zabezpieczyć się przed dzia-
obecnie Forteczna Galeria ,,Ba-
laniami wojennymi, Rosjanie
stion". Ale autentycznych ele-
zmusili Austriaków, by rozbroili
mentów w nim jest niewiele.
REKONSTRUKCJA POLOŻENIA MIEJSKICH FORTYFIKACJI STANISLAWOWA WEDLUG ZENOWIJA
miasta przygraniczne. Na listę
Fas, biegnący równolegle do ul.
SOKOLOWSKIEGO
trafil też Stanislawów.
Nowogrodzkiej, zostal odbudo-
Powiązanie z terenem
Demontaż fortyfikacji roz-
1820 zlikwidowano podstawo-
terytorialnego rozwoju. Naresz-
wany od nowa w czasie rekon-
Ile bylo bastionów? Źródla
począl się o, ironio! w roku
we umocnienie fortecy, resz-
cie w mieście zaczęto odczuwać
strukcji w latach 2001-2012.
podają cyfrę ,,osiem", ale jest tak
1812, gdy Napoleon ruszyl na
tę usunąl starosta Kratter i jego
architektoniczną harmonię
Natomiast, fas w ul. Fortecz-
niezupelnie. Pierwotnie na-
Rosję. Jednak procesu nie dalo
następcy. Do naszych czasów
przedmieścia uzyskaly możli-
nej jest oryginalny i pochodzi
sza forteca miala sześć bastio-
się zatrzymać. Polscy histo-
przetrwaly nieznaczne frag-
wość polączenia się z odciętym
z w. XVII. Faktycznie jest to
nów. Jednak na początku roku
rycy okresu międzywojenne-
menty, nie przeszkadzające roz-
dotąd centrum...".
najstarszy mur naszego miasta.
go Czeslaw Chowaniec i Józef
budowie miasta. Stanislawów
Jeżeli wewnątrz mialy miejsce
Zieliński pisali, że ,,...do roku
zdobyl nowe wielkie możliwości
kardynalne zmiany, to na ze-
wnątrz wszystko pozostalo, jak
bylo. Na zdjęciu uliczki Igora
Panczyszyna z r. 1980 prawie
nic się nie zmienilo przelożo-
no jedynie nowy bruk i ścięto
górą drzewa.
Bardziej na prawo od tego
bastionu znajdowala się brama
Tyśmienica lub Kamieniecka.
Historyk Sadok Barącz pisze, że
dekorowaly ją figury świętych,
a na zewnątrz byla marmurowa
tablica z pozlacanym napisem.
W r. 1737 nakazal ją umieścić
syn wlaściciela Stanislaw Po-
tocki, informując, że dokonal
modernizacji umocnień. Tekst
glosil:
RESZTKI BASTIONU NA UL. FORTECZNEJ, LATA 80. XX W.
ODNALEZIONE FUNDAMENTY BRAMY TYŚMIENICKIEJ, 2011 R.
