23

nr 15 (427) |18­30.o8.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

i dlugoterminowe kredyty. Pra-

a w 1896-1899 ­ projekt me-

ce nadzorowal inżynier z orga-

lioracji górnego biegu Dniestru.

nizacji projektowej.

Osuszanie tych terenów prowa-

W 1922 r. rząd Polski przyjąl

dzono przeważnie przez osusze-

ustawę o wsparciu spolecznej

nie terenów zalewowych gór-

melioracji. W latach 1923­1926

nego biegu tych rzek i regulacji

Biuro melioracji opracowalo 117

rzek, przyjmujących nadmiar

projektów i wykonalo prace na

wody i ich doplywów. Mialo to

116 z nich. Oprócz tego prowa-

na celu przede wszystkim skró-

dzone byly prace naukowe nad

cenie okresu powodziowego

wykorzystaniem  torfowisk,

porą letnią.

projektowano wodociągi, stud-

Projekt ten przewidywal trzy

nie i kanalizacje.

rodzaje powiązanych dzialań:

W 1928 r. w wyniku reform

1 ­ Osuszenie terenów;

gospodarczych  zlikwidowa-

2 ­ Zamulenie i kolmatacja

no Krajowe Biuro melioracji,

torfowisk;

a wcześniej ­ w 1922 r. ­ we

3 ­ Regulacja rzek przyjmują-

Lwowie zalożono Malopolskie

cych nadmiar wody i ochrona

Towarzystwo Melioracyjno-

przed powodzią.

-techniczne Sp. z OO, które

Ogólem na początek XX w.

dzialalo do 1939 r. i prowadzilo

system melioracyjny zostal

WIADUKT KOLEJOWY NAD DOLINĄ W MIEJSCOWOŚCI ROZLUCZ

następujące dzialania:

stworzony. Z większych pro-

i mial wielkie znaczenie dla

1 ­ Projektowanie budowli

jektów melioracyjnych, ukoń-

A. Kornella. Skala miala też sto-

4 ­ Kontrola za przebiegiem

Lwowa, nie tylko sanitar-

i obiektów gospodarki wodnej;

czonych przed I wojną świa-

sowne poprawki na zawar-

melioracji;

ne, ale i jako obiekt dostaw

2 ­ Prace melioracyjno-drena-

tową, można nazwać regulację

tość w gruntach potasu i żela-

5 ­ Eksploatacja urządzeń

do miasta jarzyn i produkcji

żowe, osuszenie i nawodnienie

rzek Bugu, Tyśmienicy, Let-

za. Zgodnie z tą skalą odleglość

melioracyjnych;

mleczno-mięsnej.

terenów, budowa stawów ryb-

nianki, Klodnicy, Pustej, Bere-

pomiędzy drenażami stanowi

6 ­ Prowadzenie kadastru

W celu prowadzenia prac

nych, regulacja biegu rzek;

zówki, Raty, Pokrowy, Solokii

8-12 m, a glębokość zalegania ­

wodnego.

melioracyjnych tworzono do-

3 ­ Prace budowlane ­ budowa

i Rakitnej. Na ten czas znacz-

1,0­1,3 m, dlugość drenażu nie

Mimo to objętości przepro-

browolne i przymusowe spól-

wodociągów i kanalizacji, mo-

nie wzrosla kultura obróbki

więcej jak 200 m przy nachyle-

wadzonej melioracji i regulacji

dzielnie. Pracownicy pracowali

stów, torów kolejowych, lot-

ziemi i nauka agrotechnicz-

niu 0,001­0,006. Dlugość kana-

rzek byly niewielkie. Co roku

ręcznymi narzędziami, byli to

nisk, śluz i innych urządzeń

na. W tym czasie w Krajowym

lów nie przewyższala wówczas

meliorowano okolo 2,1 tys. ha

w większości chlopi z okolicz-

hydrotechnicznych.

Biurze melioracji pracowa-

330 m przy glębokości drenażu

metodą otwartą i okolo 0,5 tys.

nych wiosek lub bezrobotni

Strukturalnie

Towarzy-

li tacy znani inżynierowie: A.

1,3­1,5 m i nachyleniu 0,001­

ha ­ drenażem ceramicznym.

z miasta. Podstawowymi na-

stwo skladalo się z czterech

Kornella, M. Kornella, czy A.

0,003 m.

Z większych prac melioracyj-

rzędziami pracy byly lopaty

wydzialów: dyrekcji, wydzia-

Kendzior. Lwów byl centrum

W 1904 r. prof. M. Pomor-

nych, powstalych w tym okre-

i szufle, taczki i nosidla. Rowy

lu technicznego, techniczno-

znanej szkoly melioracyjnej

ski zorganizowal stację blot-

sie, możemy nazwać Nowo

drenażowe kopano zwykly-

-budowlanego,  księgowości

i gospodarki wodnej. Zbudo-

ną w Dublanach, gdzie po raz

Jaryczowską (7,87 tys. ha) i Bia-

mi lopatami lub specjalnymi

i kancelarii.

wane w tym okresie ­ ponad

pierwszy prowadzono badania

lostocką (5,26 tys. ha).

o odpowiednich wymiarach

Badania naukowe wyko-

100 lat temu ­ mosty wiadukty,

nad użytkowaniem gospodar-

W latach 20­30. XX

i ksztalcie ­ byly one z lekka

nywane byly na Politechni-

tunele, ścianki oporowe, prze-

czym osuszonych torfowisk.

w. polskie wladze

zagięte od dolu. Różnorodność

ce Lwowskiej i Akademii Rol-

lomy górskich rzek, drenaże

Wyniki badań przedstawiono

sprzętu uwarunkowana byla

niczej w Dublanach. W latach

dzialają do dnia dzisiejszego. Są

w miesięczniku ,,Czasopismo

z budżetu centralnego

tym, że grunty o różnym skla-

1929­1932 J. Lopuszański na

one zabytkami myśli technicz-

Techniczne". W 1908 r. opra-

i miejscowych

dzie, wymagaly innego sprzętu.

dzialce doświadczalnej w miej-

nej i wskazują nam jak wysoki

cowano nowy projekt regulacji

prowadzily prace

Dno kanalu drenażowego i jego

scowości Fredrowo (kolo Ru-

byl poziom myśli inżynieryjnej,

górnego dorzecza rzeki Dniestr

renowacyjne na

stok formowano drenażowy-

dek) prowadzil badania w celu

wysoka jakość wykonanych

od wsi Kornalowice do zlewiska

istniejących obiektach

mi lyżkami i ubijakami. Rurki

wyjawienia wplywu na balans

prac i solidność naszych przod-

z rzeką Mszaniec. Zapoczątko-

i kontynuowaly

ceramiczne ukladano na dnie

wodny mineralizacji grun-

ków. Prowadzone przez uczo-

wano tu pierwsze prace.

hakiem drenażowym, a ich la-

tów. Pokazaly one, że melio-

nych naukowego Instytutu

Niestety I wojna światowa

wykończenie tych

cenie ­ drenażowym mlotkiem.

racja wyrównywala poziom

Melioracji w latach 1957­1959

przerwala dalszy rozwój regula-

zaczętych przed I wojną

Silą pociągową z zasady slużyly

wód gruntowych i wilgotność

badania dzialających syste-

cji rzek i melioracji tych terenów.

światową.

konie.

gruntów. Wyniki tych badań

mów drenażowych z lat 1904­

W czasie wojny urządzenie me-

Bylo to: regulacja biegu gór-

Stworzony zostal specjal-

opublikowane zostaly w cza-

1928 w rej. buskim, drohobyc-

lioracyjne często wykorzysty-

nego Dniestru, Strwiąża, Bo-

ny fundusz odszkodowania

sopiśmie ,,Inżynieria rolnicza",

kim czy samborskim pokazaly,

wane byly w celach wojennych.

lozówki,  kolmatacja  dnie-

pracownikom na czas choroby

gdzie opisano metodykę badań,

że drenaż ceramiczny w tych

Ochronne tamy przeciwpowo-

strowskich blot. Dobudowano

lub nieszczęśliwego wypadku,

teorie drenażu, wplyw me-

blotnistych terenach za czas

dziowe wzdluż rzek stanowily

a również bezplatne leczenie.

nieukończone przez Austria-

lioracji na ekologię i regulację

swej eksploatacji nie utracil

umocnienia frontowe. Zostaly

ków systemy ,,Bolotno" 97,41

Oplata pracy byla od wyrobku.

wodno-powietrznego  stanu

swej funkcji regulującej, dzia-

one zryte okopami i częścio-

tys. ha), Wereszczycki (4,21

Cenila się sumienna i dokladna

osuszonych gruntów. Tam tez

la normalnie i może poslużyć

wo zniszczone. Wykorzystanie

tys. ha) i Peltewny (6,49 tys.

praca.

propagowano celowość melio-

jeszcze dluższy czas. Podobne

rosyjskich jeńców przez Au-

ha). Z punktu widzenia inży-

Wlaściciele terenów i gmi-

racji i reklamowano nowe ma-

wnioski potwierdzily badania

striaków do odnowienia tych

nieryjnego Peltewny melio-

ny przy znacznych ilościach

szyny rolnicze i narzędzia do

lwowskiej hydrologiczno-me-

zniszczeń pozytywnych wyni-

racyjno-nawadniający i na-

prac dzialaly wedlug umo-

obróbki zmeliorowanych ziem.

lioracyjnej ekspedycji w 1977 r.

ków nie przynioslo. W wyniku

wy i samodzielnie oplaca-

wożący system byl najbardziej

Znaczna ilość informacji

systemu ceramicznego drenażu

trwalych dzialań wojennych

ly prace projektowe. Banki

doskonalym i wzorcowym hy-

o przyczynach zablotnienia,

w miejscowości Obroszyn, rej.

systemy melioracji zostaly czę-

drotechnicznym urządzeniem

nadawaly  niskoprocentowe

o procesach zamulenia, z hi-

Pustomyty.

ściowo zniszczone.

storii melioracji i rozwiązywa-

Przy Krajowym Biurze me-

Ogólem, do roku 1914 (nie li-

niu poszczególnych problemów

lioracji w 1890 r. otwarto szko-

cząc tu melioracji spolecznych)

regulacji doplywów górnego

lę, przygotowującą personel

przy regulacji rzek i melioracji te-

Dniestru, Bugu i Styru mie-

techniczny z obslugi prac regu-

renów osuszono 8,6 tys. ha ziem

ści się w pracach A. Kendzio-

lacji rzek i melioracji terenów.

blotnistych i zawilgoconych.

ra. Personelem technicznym

Na ten okres przypadają pierw-

W okresie międzywojennym

w organizacjach zajmujących

sze prace badawcze, związa-

Wschodnia Galicja byla częścią

się melioracją i regulacją rzek

ne z problematyką melioracji,

państwa polskiego, tym nie

byli przeważnie absolwenci

a szczególnie jej wplywu na te-

mniej dzialal nadal austriacki

Politechniki Lwowskiej.

reny leżące obok. Takie bada-

program robót melioracyjnych,

Oprócz osuszania blot i za-

nia prowadzil inż. J. Blauthom

ulożony w 1894 r. O znaczeniu,

wilgoconych terenów przez re-

na terenach dorzecza rzeki

które rząd odrodzonej Polski

gulację splywu powierzch-

Styr (1897­1898) i Bugu (1900-

udzielal dzielu melioracji może

niowego, budowę otwartych

1903). Udowodnil on, że stre-

świadczyć fakt, że już w 1919 r.

kanalów i drenaż ceramicz-

fa wplywu osuszenia terenów

przy Ministerstwie rolnictwa

ny, prowadzono również prace

torfowych nie przewyższa-

i Dóbr państwowych utworzo-

z nawilżania gruntów. Skiero-

la 120­140 m, przy glębokości

no Urząd Melioracji rolnych, do

wane byly one na odprowadza-

drenażu 1,0­1,3 m.

zadań którego wchodzilo:

nie nadmiaru wilgoci wód po-

Od 1901 r. odleglość pomiędzy

1 ­ Opracowanie projektów

wierzchniowych i gruntowych,

drenażami na gruntach mine-

i wykonanie prac z osuszenia

optymizację wodnego balansu.

ralnych rozliczano na podsta-

lub nawodnienia gruntów;

Mialo to na celu zwiększenie

wie ich mechanicznego skla-

2 ­ Organizacja hodowli ryb;

powierzchni arealów ornych

du wedlug siedmiostopniowej

3 ­ Zabezpieczenie gmin wodą

NARZĘDZIA DO KOPANIA ROWÓW MELIORACYJNYCH

i ich zagospodarowanie.

skali, którą zaproponowal inż.

pitną;

I DRENAŻOWYCH