24

nr 16 (428) |31.o8.­14.09.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Nieistniejące bastiony Stanislawowa  (cz. 2)

Kontynuujemy przegląd

chociaż śmialo nazwać go moż-

na ,,arsenalnym", bowiem na jego

miejsc, gdzie dawniej

dziedzińcu mieścil się kiedyś

mieścily się bastiony

arsenal, przechowywano arty-

stanislawowskiej

lerię, broń strzelecką i amunicję.

fortecy. Pomocny będzie

W XIX w. arsenal byl wykorzy-

nam fragment mapy

stywany jako ,,male więzienie" ­

turystycznej ,,PRO

coś w rodzaju aresztu śledczego.

W latach 1950. zostal rozebrany,

Івано-Франківськ",

bo przeszkadzal w rozbudowie

wydanej w 2017 r. przez

targowiska. Nawet dziś za pa-

Towarzystwo ,,Wiedza

wilonami widoczny jest uskok.

o Karpatach" (,,Знати

Pewien jestem, że gdyby tu wbić

про Карпати").

lopatę, natrafilibyśmy na po-

dmurówki murów miejskich.

Na ul. Halickiej mieścila się

IWAN BONDAREW

P

brama o tej samej nazwie, któ-

ra jeszcze nazywano ,,lwowską".

oprzednia opowieść za-

Zdobilo ją kilka wmurowanych

kończyliśmy wirtualną

tablic. Od strony śródmie-

wycieczką po okolicach

ścia widniala tablica z napi-

bramy Tyśmienickiej. Kolejny

sem: ,,Boże, spójrz i wejrzyj na

bastion usytuowany byl po jej

miasto, nad którym wzywamy

prawej stronie. W 1887 r. histo-

Twego Imienia". W 2004 roku,

ryk Alojzy Szarlowski pisal, że

gdy kopano zaglębienie pod

fortyfikacje z pl. Mickiewicza

fundamenty centrum handlo-

,,...zakręcaly do ul. Goslawskie-

wego przy ul. Halickiej 41, na-

go (ob. Witowskiego), a w po-

trafiono na fundamenty bramy

przek niej ­ do pl. Potockiego,

Halickiej. Znalezisko przebadali

otaczając bożnicę i pozostawia-

archeolodzy. Na zdjęciu widać,

jąc na zewnątrz obecne koszary

jak architekt Zenowij Sokolow-

straży pożarnej".

ski bada uklad cegiel. Dyrekcja

Pl. Potockiego dziś już nie

firmy budującej obiekt obiecala

istnieje. Większą jego część

zakonserwować mury jako za-

zajmuje gmach glówny Aka-

bytek miuealny, po czym... zala-

demii Medycznej, za którym

la wszystko betonem.

mamy obecnie pl. Ruskiej Trój-

FRAGMENT MAPY TURYSTYCZNEJ Z NANIESIONYMI ZARYSAMI STANISLAWOWSKIEJ FORTECY

I tak dotarliśmy do końcowe-

cy. Bożnica, czyli synagoga,

wewnętrzny dziedziniec jest

Jaroslaw Doroszenko umieścil

dla ruchu pieszego. Źródla opi-

go bastionu. Fedunkiw nazwal

stala mniej więcej w miejscu

udaną rekonstrukcję systemu

sują go dość skąpo: ,,Wąskim

dobrze widoczny na austriac-

go ,,katolickim", ponieważ obok

dzisiejszej kutej ramki na zdję-

fortyfikacji palacu Potockich.

i dlugim mostem mżna bylo

kim zdjęciu lotniczym, wyko-

stal kościól farny. Kiedyś na jego

cia. Historyk Zenowij Fedun-

Niedawno skandal wywolala

nanym przed I wojną światową.

górnej części bylo pustkowie,

wejść do miasta przez malą

kiw, studiujący dokladnie for-

Oprócz Galerii ,,Bastion", miej-

budowa cerkwi Na Walach. Na

a w kazamatach przechowywa-

furtkę, przeznaczoną do space-

tyfikacje miejskie, nazywa ten

skie fortyfikacje najlepiej zacho-

zdjęciach dobrze widać, że świą-

rów. Nazywano ją ,,ormiańską",

no beczki z piwem. Dziś wszyst-

bastion ,,żydowskim". Na sta-

tynia budowana jest w miejscu

chociaż spotykana jest też inna

waly się na ul. Walowej. Są tam

ko wygląda inaczej: kazamaty

rej międzywojennej pocztówce

lewego bastionu palacu.

nazwa ­ ,,Zablotowska" ­ po-

potężne waly ziemne, które zimą

zniszczono przy budowie cen-

dobrze widoczna jest szczelna

Dalej kurtyna przebiegala po-

okupuje dzieciarnia z sankami.

trum handlowego z kawiarnią,

nieważ prowadzila na przed-

zabudowa tej okolicy. Podczas

między ul. Dniestrowską i bocz-

Powstaly na początku lat 1680,

zaś na szczycie bastionu stoi

mieście zablotowskie

II wojny światowej te budynki

nym murem palacu Potockich,

Gdy budowano Bialą chatę,

gdy Potoccy zaczęli budować

inne centrum ­ ,,Zebra", które dla

zniszczono.

natrafiono na olbrzymie pod-

swą murowana rezydencję. Pa-

po czym lączyla się z kolejnym

jego ponurej kolorystyki i nie-

Dalej kurtyna, czyli mur po-

lac mial być broniony przez dwa

pólbastionem. Zenowij Fedun-

ziemia. Bylo one tak szerokie,

określonego ksztaltu nazwano

między dwoma bastionami,

kiw nazwal go ,,garnizonowym",

że mogly się w nich wyminąć

potężne bastiony, co wymagalo

,,krematorium".

ciągnąl się wzdluż pl. Mickie-

olbrzymich robót ziemnych, bo

dwa auta osobowe. Prawdopo-

wicza. W II polowie XIX wie-

dobnie wówczas zrodzila się

te sztuczne waly usypano fak-

ku plac nie wyglądal jak skwer

legenda o podziemnym kory-

tycznie od podstaw. Wlaściciele

­ leżaly tam poletka mieszczan.

miasta tak dbali o wlasne bezpie-

tarzu z Frankiwska do Halicza.

Szarlowski zaznacza, że mur ,,...

czeństwo, że kurtynę dodatkowo

Ale byly to zwykle kazama-

graniczyl z ogrodem niejakiej

ty forteczne, w których do lat

zamknęli potężnym rawelinem,

pani Lepkowiczowej".

1960. przechowywano warzy-

skierowanym ostrzem w kie-

Kolejny  bastion,  zgodnie

wa. Niegdyś usytuowany tam

runku obecnej ulicy Szopena.

z klasyfikacją Zenowija Fedun-

Ale na dodatkową obronę bramy

byl pelny bastion, lecz po wy-

kiwa, byl ,,ukraiński". Nazwa

Halickiej pieniędzy pożalowali

budowaniu palacu Potockich

wzięla się od starej drewnia-

zmniejszyl się do pólbastionu.

i planowany rawelin nigdy tam

nej ruskiej cerkwi pw. Zmar-

nie powstal.

W XVIII w. obok wybudowano

twychwstania Pańskiego, która

klasztor trynitarzy, stąd Ze-

Na stronie internetowej ze

stala obok. Z tego bastionu nie

nowij Fedunkiw nazwaćl ten

starymi zdjęciami Stanislawo-

pozostalo doslownie ani śladu.

wa SkyscraperCity architekt

pólbastion ,,trynitarskim". Jego

Wznosil się w okolicy ul. Kur-

basa i na jednej z jego fos w 1891

roku wybudowano Teatr Miejski

­ obecną Filharmonię. ,,Ukra-

iński bastion" jednak zaistnial!

Spójrzmy na zdjęcie z 1868 r., na

którym widoczne są zniszczenia

po ,,marmoladowym pożarze".

Zdjęcie zrobione z dzisiejszej ul.

Hruszewskiego. Na miejscu wy-

palonych chat stoi dziś dom nr15

z ,,Bankiem Chreszczatyk". Ale na

drugim planie dobrze widoczny

jest wal ziemny o nieregularnym

ksztalcie ­ są to wlaśnie pozo-

stalości naszego bastionu.

Pośrodku obecnej ul. Mel-

nyczuka, naprzeciwko domu

nr 14, byl jeszcze jeden wjazd

do miasta. Nie można go jednak

REKONSTRUKCJA FORTYFIKACJI PALACU POTOCKICH, DOKONANA

nazwać ,,bramą", a raczej ,,furtą"

ARCHITEKT ZENOWIJ SOKOLOWSKI BADA UKLAD CEGIEL BRAMY

PRZEZ JAROSLAWA DOROSZENKĘ

­ byl przeznaczony wylącznie

HALICKIEJ