14

nr 19 (431) 17­30. 10. 2023

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie

w 2023 roku (cz. 1)

Przez caly sezon wiosenno-

letnio-jesienny we Lwowie

na wielu obiektach

trwają intensywne

prace konserwatorskie.

W trudnych warunkach

wojny na Ukrainie polskie

MARS

Ministerstwo Kultury

i Dziedzictwa Narodowego

(MKi DN) i warszawski

Instytut Narodowy

Polskiego Dziedzictwa

Kulturowego za Granicą

,,Polonika" realizują

wspólnie ze stroną

MINERWA

ukraińską liczne programy

ratowania cennych

wspaniale odnowionych (uratowanych!)

zabytków wspólnej historii

rzeźb. Tak w 2020 roku odnowiono prze-

i kultury. Do tej szlachetnej

bywającą w stanie awaryjnym plaskorzeź-

sprawy dolączyly też

bę ,,Tadeusz Kościuszko pod Raclawicami"

ŚW. MICHAL

polskie stowarzyszenia

przy ulicy A. Gorskiej 5 (dawna ul. Kubasie-

i fundacje oraz lwowskie

wicza), dzielo utalentowanego artysty rzeź-

również stylizowane figury orlów i maszka-

biarza Teobalda Orkasiewicza (1878­1933).

rony. Trzy lata temu na stan figury św. Mi-

wladze miejskie, mianowicie

Inspiracją owej plaskorzeźby byla scena

chala zwrócila uwagę Fundacja Dziedzictwa

Zarząd Ochrony Środowiska

centralna slynnej Panoramy Raclawickiej.

Kulturowego i w 2022 roku przygotowala

Historycznego lwowskiej

Kamienice zdobią też kolejne dziela T. Or-

dokumentację konserwatorską, zaś w 2023

Rady Miejskiej.

kasiewicza, mianowicie relief nad bramą

ruszyly prace konserwatorskie. Jak z satys-

wejściową, inspirowany obrazem ,,Kucie

fakcją podaje na swojej stronie internetowej

TEKST I ZDJĘCIA

kos" Artura Grottgera i trzy postacie atlan-

Fundacja, figura świętego ,,restaurowana

JURIJ SMIRNOW

KAMIENICA PRZY UL. TEATRALNEJ 10

tów na parterze. Niestety nie zostaly odno-

jest obecnie przez polsko-ukraiński zespól

We wspólnych zespolach konserwator-

elementów oryginalnych i historycz-

z kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej,

wione, i zwlaszcza atlanty mają po prostu

konserwatorów. Gdy trzy lata temu zrodzil

skich już wiele lat pracują fachowcy z Polski

nych. Generalnym wykonawcą jest firma

które prowadzą Ewelina i Robert Kiędzie-

wygląd żalosny.

się pomysl konserwacji tej rzeźby, nikt nie

i ze Lwowa. Ze strony polskiej większość

,,Monument Servise". Dodamy, że ,,Ars

lewscy, również na zakończeniu jest od-

Bardzo symboliczne, że konserwatorzy

przypuszczal w jakich warunkach dojdzie do

prac jest finansowana z programów Ministra

Organum" Adama Olejnika wygrala prze-

nowienie cennego olejnego obrazu olta-

odnowili też rodzinny grobowiec Orkasiewi-

jej realizacji. Mimo wojny prace we Lwowie

Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Instytu-

targ i prowadzi renowację zabytkowych

rzowego ,,Chrystus biczowany" z kaplicy

czów na Cmentarzu Janowskim, w którym

trwają...". Kiedy konserwatorzy zbudowali

tu ,,Polonika", który też prowadzi fachowy

organów w rzymskokatolickim kościele

Kampianów (prace renowacyjne prowadzi

pochowany byl artysta. Dziedzictwo twór-

rusztowania i przystąpili do pracy, zglosil

nadzór nad wykonaniem prac na wszystkich

w Mościskach, wykonanych w 1883 roku

profesor warszawskiej Akademii Sztuk

cze Teobalda Orkasiewicza jest znacznie bo-

się do nich pewny mieszkaniec tej kamieni-

obiektach i patronuje pracom od strony me-

przez lwowską organmistrzowską firmę

Pięknych Joanna Czerniachowska). Trwają

gatsze. Jego secesyjne stiuki ornamentalne

cy i przyniósl odbitą glowę szatana, którą

rytorycznej. Większość projektów konser-

Żebrowskich.

również prace przy oltarzu bocznym pw.

zdobią elewację kamienic przy ulicach Za-

uratowal swego czasu od zniszczenia. Teraz

watorskich trwa już nie pierwszy rok, zaś

Przed montażem odnowionych or-

Przemienienia Pańskiego, które prowadzi

chariewicza, Jablonowskich, Romanowicza,

glowa już jest na miejscu, zaś figura świę-

każdego roku są też nowe projekty. Trwająca

ganów trzeba bylo wyremontować chór

zespól konserwatorów pod kierownictwem

Asnyka, Domagaliczów i wielu innych. Zna-

tego jest pięknie odnowiona. Warto jednak

wojna nie przerwala żadnego z kontynuowa-

muzyczny, poddać konserwacji freski i wi-

Pawla Baranowskiego (o tych pracach pi-

nym jego dzielem byly ozdoby rzeźbiarskie

zwrócić uwagę Zarządu Ochrony Środowi-

nych projektów i żadna z polskich organizacji

traż w wielkim oknie nad chorem. Rów-

sal ,,Nowy Kurier Galicyjski" nr 16 z dnia

kamienicy przy ulicy Na Bajkach 27 (obecnie

ska Historycznego Lwowskiej Rady Miej-

spolecznych i żaden z fachowców nie zrezy-

nież, jak powiedzial A. Loziński, ,,trwają

31.08­14.09. 2023). W świątyni katedralnej

ul. Kijowska na rogu ul. Konowalca). Dekora-

skiej na stan elewacji tej kamienicy i innych

gnowal z prac na terenie Ukrainy i nie tylko

prace w wieży poludniowej, mianowicie

już trzeci sezon trwają prace przy renowacji

cja rzeźbiarska powstala w 1910 roku i sym-

nieodnowionych elementów dekoracyjnych

we Lwowie, lecz również w innych obwo-

wzmocnienie stropów, naprawa podlóg,

zabytkowych XVIII-wiecznych stall kano-

bolizuje przykutą do skaly Polskę, obok pla-

(np. orlów i maszkaronów). Obecnie na co-

dach, polożonych bliżej niż Lwów linii frontu.

remont pomieszczenia miechowni. Trze-

nickich w prezbiterium, wykonanych w la-

skorzeźby ­ stiukowe herby: Pogoń i Orzel

kole postaci św. Michala wyraźnie widnieją

We Lwowie wspólne prace konserwa-

ba to wszystko wykonać zanim powrócą

tach 1769­1770 wedlug projektu architekta

Bialy. Niestety ten zespól rzeźb znajduje

napisy ,,Św. Michal" i ,,Budowal ­ Makowicz

torskie można bylo zauważyć w licznych

organy, przed ich montażem. Prace pro-

Piotra Polejowskiego i dekorowanych przez

się w stanie awaryjnym, zaś jedna z plasko-

B. M.".

miejscach na starówce, również na cmen-

wadzi polska warszawska firma ,,Monu-

snycerza Jana Kruszanowskiego. Prace

rzeźb w ogóle odpadla. W niemniej oplaka-

W 2023 roku Fundacja Dziedzictwa

tarzach Lyczakowskim i Janowskim. Na

ment Servise" pod kierownictwem Mar-

prowadzi Pawel Sadlej, konserwator dziel

nym stanie znajdowala się elewacja kamieni-

Kulturowego odnowila rzeźby na fasadzie

przyklad, na Cmentarzu Lyczakowskim

cina Kozarzewskiego, która już przez lata

sztuki z Warszawy.

cy przy dawnej ulicy Grodzickich 11 (obecnie

kamienicy przy ulicy Teatralnej 10. Ka-

w 2023 roku odnowiono rekordową liczbę

pracuje we Lwowie i wykazala wysoki

Warszawska Fundacja Dziedzictwa Kul-

Drukarska). Kamienica zostala zbudowana

mienica zwraca uwagę swoim stylowym

nagrobków, grobowców i kaplic. O tych

poziom prac na różnych obiektach, jak na

turowego, bardzo zaslużona w ratowaniu

wedlug projektu architekta Aleksandra

wystrojem, również jako pamiątka histo-

pracach, o dokonaniach i perspektywach

przyklad, przy renowacji kaplic Krzyża-

zabytkowych nagrobków na Cmentarzu

Ostena dla Michala Makowicza (1863­1920),

ryczna. Wlaśnie w tej kamienicy mieszka-

rozmawiamy z Aleksym Lozińskim, koor-

nowskich i Barczewskich na Cmentarzu

Lyczakowskim, od kilku lat zwrócila też

majstra murarskiego, rzeźbiarza-ornamen-

la Wanda Monne (kamienica należala do

dynatorem projektów Instytutu ,,Poloni-

Lyczakowskim.

uwagę na stan rzeźb i dekoru kamienne-

talisty i lwowskiego ,,króla kurkowego". M.

rodziny jej matki) narzeczona malarza Ar-

ka" we Lwowie. Mój rozmówca wyciąga

W katedrze rzymskokatolickiej trwa-

go lwowskich kamienic XIX ­ początku XX

Makowicz osobiście ozdobil elewację wla-

tura Grottgera, który nie jeden raz gościl

caly plik papierów, dotyczących prac kon-

ją też prace konserwatorskie witraża

wieku. W rezultacie mamy już caly szereg

snej kamienicy figurą swego patrona św.

tutaj. Budynek zostal zbudowany w la-

serwatorskich na różnych obiektach we

Michala Archaniola, pogromcy Zlego. Oby-

tach 1768­1773 wedlug projektu znanego

Lwowie i Ziemi Lwowskiej. Na wszystkich

dwie fasady tej narożnej kamienicy zdobią

architekta Piotra Polejowskiego w stylu

pracują polsko-ukraińskie zespoly kon-

barokowym z elementami klasycyzmu. Ar-

serwatorskie i wszystkie obejmuje swoją

chitekt zaprojektowal bogatą rzeźbiarską

opieką Instytut ,,Polonika". Rozmowę za-

dekorację fasady, glównym akcentem któ-

czynamy od prac w katedrze rzymskoka-

rej są alegoryczne figury Marsa i Minerwy,

tolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej

zdobiące balkon piętra, również grotesko-

Maryi Panny. Wiadomo, że już trzeci rok

we maszkarony nad obramowaniem okien

trwają prace przy remoncie wielkich or-

parteru i stiukowe plaskorzeźby z emble-

ganów, które prowadzi polska firma ,,Ars

matami wojskowymi. Wedlug prof. Juria

Organum" pod kierownictwem Adama

Biriulowa, kamienica zostala zbudowania

Olejnika. Instytut ,,Polonika" na swojej

na zamówienie generala Rocha Wieniaw-

stronie internetowej tak ocenil prace kon-

skiego, wlaśnie dlatego posiada takie ,,mi-

serwatorskie przy lwowskich organach:

litarne" ozdobienie. J. Biriulow uważa, że

,,Ten niezwykly instrument na jakiś czas

rzeźbiarski wystrój fasady wykonal Ma-

opuścil świątynie, abyśmy mogli poddać

ciej Polejowski, mlodszy brat architekta,

go pracom konserwatorskim w pracowni

zaś w 1850 roku rzeźby zostaly ,,odnowio-

organmistrzowskiej ,,Ars Organum" Ada-

ne lub przerobione przez Pawla Eutelego".

ma Olejnika w Gloguszu kolo Świebodzina.

W każdym bądź razie, w ciągu dwóch

Pracom poddawany jest instrument oraz

stuleci kamienne rzeźby zwietrzaly i wy-

prospekt organowy. Celem konserwacji,

magaly odnowienia. Po zakończeniu prac

restauracji i rekonstrukcji jest przywró-

konserwatorskich cala elewacja wygląda

cenie pelnej funkcjonalności instrumentu,

bardzo dostojnie i cieszy oko licznych mi-

KOŚCIUSZKO POD RACLAWICAMI

KUCIE KOS

z zachowaniem wszystkich sprawnych

lośników lwowskiej sztuki i historii.