18

nr 19 (431) 17­30. 10. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Przeżycia o. Auksentego  (cz.2)

zdjętym z krzyża Chrystusem,

sowieckie

wychowawczy-

mlodzieniec szczerze zapytal;

nie, a dzieci zmieszali ­ polskie,

,,A kto go tak zranil?".

ukraińskie i żydowskie".

Niedaleko od seminarium,

Nie ruszyli jedynie oo. re-

W ,,Historii miast i wiosek

bliżej do centrum, stal dom ka-

demptorystów, którzy mieli swój

USRR. Obwód Iwano-

ośrodek przy ul. Czornowola ­

pituly, gdzie mieścily się biu-

Frankiwski" jest taki

ra kaplanów i mieszkal biskup

tam, gdzie dziś jest cerkiew. Ich

fragment: ,,We wrześniu

pomocniczy Iwan Latyszewski

klasztor mieścil się w skromnym

1939 r. slońce wolności

(ob. ul. Szewczenki 14). Wieczo-

piętrowym budynku, który nie

wzeszlo nad Przykarpaciem.

stanowil atrakcji dla komisarzy.

rem 5 listopada wpadl tam jakiś

Zachodnio ukraińskie ziemie

,,towarzysz" w towarzystwie

Tymczasem mieszkańcy Sta-

miejscowego Żyda-przewodni-

nislawowa coraz bardziej od-

zostaly wyzwolone przez

ka. Oglosil, że jutro do poludnia

czuwali na sobie ,,piękno ra-

Armię Czerwoną... Po raz

gmach ma zostać zwolniony

dzieckiego raju". W sklepach

pierwszy w swej historii

i przekazany wladzy ludowej.

towary szybko rozkupiono, no-

lud pracujący Przykarpacia

Zaledwie  kaplani  zaczęli

wych nie dostarczano. Za caly

stal się gospodarzem

przenosić swoje rzeczy do są-

czas przywieziono jedynie za-

swego kraju. Przy pomocy

siedniego palacu arcybiskupów,

palki, które rozdawano na po-

bratnich narodów naszego

jak przyjechali uzbrojeni żolnie-

kaz, mówiąc, że u nich kosztują

państwa, pod kierownictwem

rze i ustawili wartę w drzwiach.

jedynie dwa grosze, podczas gdy

Partii Komunistycznej na

Okazuje się, że wszystkie meble

w Polsce ­ pięć.

O. AUKSENTY BOJCZUK Z BISKUPEM HRYHORIJEM CHOMYSZYNEM,

Przykarpaciu rozpoczęlo

mialy zostać w budynku. O. Au-

Urzędnicy sowieccy zapew-

LATA 30. XX W.

się budownictwo nowego

ksenty zauważyl, że bolszewi-

niali, że ,,wszystko będzie, trze-

życia...". Jak wlaściwie

­ kobieta nie kobieta, mężczyzna

cy najbardziej lasi byli na ki-

ba jedynie nawiązać lączność".

budowane bylo to ,,nowe

nie mężczyzna. Meszty w ka-

limy i tapczany. Chociaż szafy,

Od końca października zaczęly

życie", dowiemy się

loszach, zawiązane sznurkiem,

kredensy, zegary też budzily

się przymrozki. W skladach nie

z dalszej części wspomnień

sukienki nie ma, ale za to zwisa-

w nich nie byle jaki zachwyt.

można bylo dostać więcej jak 100

rektora stanislawowskiego

ją jakieś podarte pończochy bez

Na rezydencję arcybisku-

kg drewna na opal. Węgla nie

seminarium o. Auksentego

stóp; na nich podarta spódnica

pa sowieci też polożyli oko, ale

bylo wcale. Ludzie zaczęli powoli

i stara chustka! Idzie i pokaslu-

rozbierać drewniane ploty.

uratowala ją skromność go-

Bojczuka.

je. Nie zwrócilbym na nią uwa-

spodarza. ,,Na pewno byliby ją

Miejscowi Żydzi oprowa-

gi, gdyby nie te podarte trykoty.

dzali urzędników i komandirów

zajęli w calości ­ pisze kroni-

IWAN BONDAREW

Patrzę, a to moskiewka, z pew-

po prywatnych mieszkaniach,

karz ­ i wyrzucili Jego Emi-

Wszystkiego mamy dużo!

nością żona jakiegoś kolejowego

wyszukując dla nich lokale:

nencję, gdyby siedziba biskupa

Gdy czerwoni wchodzili do

magnata".

,,A mieszkanie jest? A woda jest?

byla modernistycznym budyn-

Stanislawowa, niektórzy prze-

Wówczas do Stanislawo-

A prąd jest? A gaz jest? A lazien-

kiem, wyposażona z komfortem

chodnie starali się poczęstować

wa przyjechalo wielu urzędni-

ka jest?". Jasne, że nikt nie pytal

i miala dużo ladnych i nowocze-

ich papierosami i cukierkami.

ków kolejowych z rodzinami.

mieszkańców o zgodę na no-

snych mebli. A tak, to już same

Ale żolnierze niczego nie bra-

Oni też, jak szarańcza, rzucili

wych lokatorów.

schody ich odstraszaly. Potem

li, mówiąc: ,,Nam wystarczy".

się skupywać wszystko. Na pl.

Po dwóch miesiącach bytu

byl ciemny korytarz i skrom-

Okazuje się, że przed wejściem

Trynitarskim kwitl czarny ry-

pod sowietami o. Auksenty wy-

nie wyposażone wnętrze. Raz

O. AUKSENTY BOJCZUK

na Zachodnią Ukrainę, komi-

nek, gdzie regularnie robili za-

ciągnąl następujące wnioski:

nawet jeden oficer powiedzial;

W WORKUCIE, 1953 R.

sarze na zajęciach politycznych

kupy ,,bracia ze Wschodu".

1 ­ Inteligencja: nie ma wśród

,,Nie macie tu dobrze!".

nakazywali opowiadać żolnie-

­ Co zobaczyli ­ wspomina

12 października 1939 r.

nich inteligencji. Powtarzają te

Zmusili wprawdzie biskupa

rzom, że w ZSRR jest wszyst-

kaplan ­ to kupowali. Koszule,

przedstawiciele NKWD wyrzu-

same bezsensowne frazesy. Na

oddać jakiejś instytucji wojsko-

ko i dlatego czerwonoarmiści

spodnie, surduty, miski, bańki,

cili faktycznie na ulicę pracow-

pierwszy rzut wygląda, że coś

wej wszystkie pokoje kancelarii

jak papugi powtarzali ,,Mamy

kubki, ręczniki, lyżki, buty, ka-

ników seminarium duchowne-

wiedzą i rozumieją. Ale, gdy za-

na parterze. Umowę podpisano

wszystkiego dużo!".

losze, zabawki itd. Placili sumy,

go. Oprócz wspanialego lokalu na

czniesz z nimi dluższą rozmo-

na dwa miesiące, za co czerwony

Mieszkańcy Galicji szybko

jakich od nich żądano. Kiedyś

Lipowej (ob. Szewczenka) ,,nie-

wę, poznajesz, że wszystko jest

,,komandir" zaplacil 200 rubli,

zorientowali się, w czym rzecz

pewna moskiewka kupila patel-

bieskie otoki" przywlaszczyli:

powierzchowne i że sami nie

potem dorzucil jeszcze biskupo-

i drwili z wojska. Żydowscy

nię placków. Jeden zaczęla jeść,

20 wagonów drzewa na opal;

wierzą w to, co mówią;

wi piątkę z góry.

handlarze pytali żolnierzy czy

drugi trzyma przed sobą i cieszy

8 wagonów węgla na opal;

2 ­ Wiadomości: żadnych.

Niewesole wnioski

mają chleb? ,,Jest!". Czy są wio-

się jak dziecko".

18 beczek ogórków;

Wśród wojskowej szarży są tacy,

ski? ,,Są!". A czy jest Kopenhaga?

Miejscowi pytali ,,wyzwo-

12 beczek kapusty;

Oprócz seminarium i budyn-

co ledwo umieją czytać i pisać.

,,Jest!". A szkarlatyna! ,,Jest dużo,

licieli", dlaczego tak wszyst-

15 wykarmionych prosiaków.

ku kapituly na Lipowej, sowieci

Niektórzy z nich chodzili zaled-

caly sklep!".

ko kupują, jeżeli w ZSRR mają

,,Jest to dobro narodowe,

zabrali klasztor i szkolę sióstr ba-

wie póltora roku do szkoly. Na-

,,Wyzwol iciele"

przede

wszystkiego dość? Odpowiadali

państwowe"  ­  powiedzie-

zylianek, ochronkę (przedszkole)

wet chwalą się, że ten czy inny

wszystkim  zwolnili  pólki

stereotypowo: ,,Trzeba coś przy-

li wyzwoliciele. Żywność, ki-

przy ul. Kazimierzowskiej (ob.

chodzil dwa czy trzy lata do

wszystkich miejskich sklepów.

wieść do domu na pamiątkę!".

limy, tapczany, meble, zegary

Mazepy), ochronkę w Kniahini-

szkoly. O pewnym pulkowniku

Żydowscy handlarze początko-

­ wszystko stalo się ich zdo-

nie, przytulek sióstr Milosier-

mówiono w Stanislawowie, że

Gdy skromność ratuje

wo cieszyli się i zaczęli podno-

byczą. Profesorom seminarium

dzia św. Wincentego a`Paulo. Ten

aż siedem lat chodzil do szkoly.

sić ceny. Ale z sowietami żartów

pozwolili zabrać jedynie biblio-

Wojskowi, czekiści, dziala-

ostatni byl przy ob. ul. Czorno-

3 ­ Organizacja: żadna. Na-

nie ma. Pewnego razu do kup-

cze partyjni, urzędnicy, inży-

tekę i niektóre obrazy. Pewien

wola 47 w dużej dwupiętrowej

wet ta wojskowa nic nie jest

ca Samuela, mającego sklep na

mlody bolszewik zadziwil rek-

nierowie ­ calą tę hordę trze-

kamienicy, gdzie dziś mieści

warta. Ich wojsko jest do agi-

parterze kamienicy Hauswalda,

ba bylo gdzieś ulokować. Do tej

tora swoją naiwnością. Wska-

się jedno ze skrzydel porodów-

tacji, a nie do walki. Przez brak

wstąpil oficer. Wpadl mu w oko

kwestii podeszli prosto.

zując obraz Matki Boskiej ze

ki. ,,Siostry wyrzucili, przyslali

organizacji są żebrakami. Nie

plaszcz, który kosztowal 250

mają niczego. Zdychają z glodu.

zlotych, ale takich pieniędzy

Żolnierzom dają chleb czarniej-

oficer przy sobie nie mial. Wró-

szy niż ziemia. Wojsko ze sobą

cil za kilka dni. Samuel go nie

nic nie wiezie. Żyją z kraju. Za-

poznal i zażądal za plaszcz 450

bierają wszystko. Nawet kafle,

zlotych. Dostal... ale 10 lat ka-

posadzki i wszelkie meble.

torgi i konfiskatę 87 tys. zlotych

16 listopada o. Auksentego

osobistego kapitalu.

Bojczuka zawolal biskup Cho-

Zaraz za wojskiem do miasta

myszyn i polecil mu opuścić

przybyli urzędnicy i ich żony.

miasto, ponieważ zaintereso-

Ich wygląd o. Auksenty zapa-

walo się nim NKWD. Następ-

miętal na dlugo:

nego dnia rektor wyjechal do

,,Bylo na co popatrzeć i cze-

Lwowa, a stamtąd do Rawy Ru-

mu się dziwić! W jakichś butach

skiej, gdzie mógl legalnie prze-

gimnastycznych,  kaloszach,

kroczyć granicę z Niemcami.

mesztach (a już zaczęly się

W czasie wojny mieszkal i po-

przymrozki), cajgowych (gru-

slugiwal w wioskach nad Sa-

by bawelniany material ­ red.)

nem. Ale czekiści o nim nie za-

spódnicach, w ubogiej bluzczy-

pomnieli. W październiku 1945

nie (z pewnością bez bielizny)

r. o. Auksenty zostal areszto-

i w kaszkiecie z pięcioramienną

wany i osądzony na 10 lat wię-

gwiazdą.

zienia. Po zwolnieniu wrócil do

Pewnego razu idę rankiem

ojczystego Iwane Pustego w rej.

na nabożeństwo do katedry.

borszczowskim, gdzie zmarl

NA ODWROCIE TEGO ZDJĘCIA JEST NAPIS: ,,GRUPA TOWARZYSZY, PRZYBYLYCH DO PRACY W STANISLAWIE,

Idzie przede mną jakieś dziwo

w 1971 r.

1939 R."