22

nr 19 (431) 17­30. 10. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Niemcy w Stanislawowie

i Ameryki. Przygotowanie po-

żywienia, szycie odzieży dla

dzieci czy przybory szkolne po-

chlanialy znaczne sumy.

Niemcy Polakom

Obok aktywnej dzialalności

i Ukraińcom kojarzą

Theodor Zockler musial znosić

cierpienie fizyczne. W wieku

się z porządkiem

37 lat ogluchl, co stalo się wiel-

i punktualnością, ale

kim utrudnieniem dla jego dal-

niewielu wie, że przez

szego życia. Leczenie w Wied-

stulecia ten naród

niu nie przynioslo rezultatu,

mieszkal obok nas

dlatego z czasem zacząl korzy-

w Galicji i od nich też

stać z aparatu sluchowego, któ-

ry można zauważyć na niektó-

czegoś nauczyliśmy się.

rych jego zdjęciach.

Opowiemy Wam, drodzy

LILLIA I THEODOR ZOKLEROWIE

W jego zakladach wychowy-

Czytelnicy, o Niemcach

pewien ochrzczony Żyd (który

wano, leczono i nauczano nie

i ich znaczeniu w życiu

wkrótce zostal jego przyjacie-

tylko niemieckie, ale i polskie,

Stanislawowa i naszych

lem) powiedzial: ,,Zajmij się naj-

ukraińskie i żydowskie dzie-

terenów.

pierw przedstawicielami swego

ci. Ponieważ Zockler cieszyl się

narodu na Wschodzie, gdyż nie

ogromnym autorytetem, zostal

mając należytej opieki duchowej,

w 1924 r. wybrany na przewod-

PETRO HAWRYLYSZYN

N

marnieją. Czy uważasz, że mój

niczącego Związku kościolów

THEODOR ZOKLER

NIEMIECKA PROTESTANCKA

iemcy we Wschodniej

naród naprawdę może uwierzyć

wyznania augsbursko-ewan-

KIRCHA W STANISLAWOWIE,

Galicji pojawili się na

w Chrystusa, w Ewangelię, nie

architektury, ale i życia ducho-

gelickiego i helweckiego. W na-

WYSADZONA W POWIETRZE

zaproszenie książąt ha-

widząc, jak chrześcijanie-ewan-

wego. Wielu z nich bylo prote-

stępnym roku w Stanislawowie

W 1971 R.

lickich. Wiadomo, że Daniel

stantami, temat ten zasluguje

geliści na tych terenach prowa-

i Kolomyi wyodrębnil się Ukra-

halicki i jego syn Lew zapra-

jednak na oddzielne badania.

brak środków zmuszeni byli od-

dzą prawdziwie chrześcijańskie

iński Kościól Ewangelicko-Re-

szali ich w celu rozwoju rze-

życie? Oni świadczą przeciwko

Nie byl tu wyjątkiem Sta-

dawać dzieci na wychowanie do

formowany, którego zadaniem

miosla i handlu w miastach.

życiowej mocy Ewangelii, o któ-

nislawów, do którego również

klasztorów katolickich.

bylo szerzenie chrześcijań-

W ten sposób pierwsi niemiec-

rej nauczasz... Więc idź tam, daj

Na nowe życie spoleczności

przybyli migranci. Pierwsza

stwa ewangelickiego w Galicji

cy osadnicy znaleźli się na te-

wzmianka o Niemcach w na-

niemieckiej w Stanislawowie

tam początek nowemu życiu, je-

(z akcentem na kalwinizm). Bi-

renach Księstwa Halicko-Wlo-

szym mieście pochodzi z okresu

olbrzymi wplyw mial Theodor

żeli ci się uda, a wówczas zoba-

skupem nowego zgromadzenia

dzimierskiego ­ od Lwowa po

Zockler (1867­1949), niemiec-

czysz, czy uda ci się uczynić coś

austriackiego, z 1784 r. Stanem

ewangelickiego zostal wybrany

Chelm, Przemyśl i Sambor. Po

dla synów Izraela".

na rok 1819 w Stanislawowie

ki kaplan ewangelicki i filan-

wlaśnie Theodor Zockler. Wia-

przylączeniu Wschodniej Ga-

Ta rozmowa wplynęla na mlo-

mieszkalo już 29 rodzin niemiec-

trop, który 48 lat życia poświę-

domo, że do Ukraińców wygla-

licji do Korony Polskiej Niemcy

dego niemieckiego teologa, który

kich. Byli wśród nich zarówno

cil swej dzialalności. Dlatego

szal kazania w ich języku. Byl

przyjeżdżali na te tereny na za-

postanowil zająć się rodakami.

radzę wszystkim milośnikom

katolicy, jak i protestanci, którzy

to ważny i potrzebny gest sza-

proszenie królów polskich oraz

historii naszego miasta prze-

Decyduje się pozostać w Stani-

w 1806 r. zalożyli tu swoją gminę

cunku Niemca do ukraińskich

samodzielnie, przy czym samo-

slawowie i wkrótce sprowadza

religijną. W latach 1860. Niem-

czytać wspanialą książkę o nim

wiernych. Udalo mu się nawią-

dzielnie coraz częściej. W cza-

pt. ,,Musicie żyć!" w przekladzie

tu swą mlodą żonę Lilli, która

cy coraz bardziej zaczęli osiadać

zać kontakty z Ukraińcami-e-

sie obu fal osadnictwa Niemcy

zostala ważnym wsparciem dla

w Stanislawowie. Wiązalo się

z niemieckiego Galiny Petrosa-

wangelikami w USA i Kanadzie.

nie tworzyli wlasnych osiedli ­

niego i jego dzialalności.

niak, która niedawno ukazala się

to z budową kolei Lwów-Czer-

W grudniu 1939 r. rodzina

osiedlali się w już istniejących

W 1904 r. spoleczność nie-

niowce, przy której pracowalo

w wydawnictwie ,,Lilea-NW".

Zocklerów wraz ze swą ewan-

miejscowościach.

miecka zaczęla wydawać po nie-

Theodor przyszedl na świat

wielu wykwalifikowanych pra-

gelicką parafią zmuszona zosta-

Trzecia fala

osadnictwa

w rodzinie profesora uniwersy-

miecku swoją gazetę ,,Karta spo-

cowników. Specjaliści-kolejarze

la do wyjazdu na Zachód. Pastor

niemieckiego  miala  miejsce

leczności ewangelickiej", która

osiedli w dzielnicy ograniczonej

teckiego. Zdobywszy dobre wy-

odrzucal nazizm. Zmarl w 1949

w okresie panowania imperium

ksztalcenie na wydziale teologii

ukazywala różne aspekty życia

obecnymi ulicami Bandery, Wy-

r w mieście Stade w Niemczech.

Austro-Węgier, w czasach ,,kolo-

Niemców Stanislawowa. Ga-

soczana, Szuchewycza i Nieza-

Uniwersytetu w Lipsku, przy-

Ewangelicką kirchę, która

nizacji" józefińskiej. Wówczas do

zeta przetrwala aż do przyjścia

jechal do Stanislawowa w celu

leżności, aż do ul. Kijowskiej.

stala w pobliżu dzisiejszego ho-

Galicji kierowano niemieckich

Nie wszyscy byli ludźmi za-

szerzenia wiary chrześcijańskiej

,,pierwszych sowietów" w 1939 r.

telu ,,Nadija", w 1971 roku wysa-

urzędników,  rzemieślników,

wśród Żydów. Jednak mlodemu

W 1896 r. Theodor Zockler

możnymi, co sprzyjalo ich stop-

dzono w powietrze. Mniej wię-

handlarzy. Natomiast do wsi ­

niowej polonizacji, bowiem przez

i pelnemu entuzjazmu kaznodziei

wraz z żoną otwierają obok kir-

cej w tym miejscu usytuowano

niemieckich chlopów, którym

chy niemiecki sierociniec ,,Be-

później pomnik Lenina, a na-

państwo dawalo ziemię. Najwię-

tlejem". Następnie w 1898 r.

stępnie, już w czasie niezależ-

cej osiedlalo się ich w okolicach

gmina niemiecka pod jego prze-

ności Ukrainy ­ pomnik Iwana

Lwowa, Drohobycza, Lubaczowa,

wodnictwem zbudowala szkolę,

Franki.

Sambora, Stryja i innych miej-

w której gmachu mieści się dziś

Niemiecka spoleczność sta-

scowości. Większość z nich osia-

liceum nr 11 przy ul. Lepkiego.

rego Stanislawowa przemierzyla

dala w specjalnie tworzonych dla

Wśród spolecznej dzialalno-

swój szlak od zalożenia, wzrostu,

nich koloniach.

ści Zocklera należy wspomnieć

rozkwitu aż po upadek. Tym nie

Byla to świadoma polityka

budynek ,,Sarepta", gdzie do-

mniej, dzięki przewodnictwu

rządu, mająca na celu podniesie-

glądano niemowlęta, bursę dla

pastora Theodora Zoklera, zrobi-

nie poziomu rolnictwa i hodowli

gimnazjalistek ,,Elim", przytu-

la ona wiele dobrego i może slu-

bydla w tej jednej z najuboższych

lek dla starców ,,Sunem", dom

żyć jako przyklad do naśladowa-

prowincji Habsburgów. Koloni-

mlodych wikarych ,,Paulinum".

nia. W naszym regionie istnieje

ści, rzecz jasna, stawali się opar-

Wszystkie one otrzymaly na-

Organizacja Spoleczna ,,Stowa-

ciem dla wladz w Wiedniu. Au-

zwę ,,zaklady stanislawowskie"

rzyszenie Niemców obw. iwa-

striacy pragnęli mieć w Galicji

i byly dobrze znane wśród lud-

nofrankiwskiego", która ściśle

oparcie w silnym rolniku i stąd

ności. Zaklady te nie otrzymy-

wspólpracuje z Radą Niemców

program ten czerpal z dotacji

waly żadnej pomocy od państwa

Ukrainy i ,,Międzynarodowym

budżetu państwa. Osiedleńcy

i byly wylącznie dobroczynne.

Stowarzyszenie Niemców Ukra-

otrzymywali pieniądze i żyw-

Datki splywaly z calej Europy

iny ­ Widergeburt (Odrodzenie)".

ność na drogę, a po przybyciu

na miejsce ­ bezplatny lub do-

godny kredyt na ziemię, trzody,

materialy budowlane. Starano

się wybierać dla nich najlepsze

ziemie. Nadawano im również,

na odmianę od miejscowej lud-

ności, różne ulgi.

Przybywając  do  Galicji,

Niemcy przynieśli tu swoje tra-

dycje, religię i światopogląd. Or-

ganizowali oddzielne niemieckie

wioski z wlasnymi szkolami, do-

mami modlitwy, kirchami. Mieli

nawet swoją pocztę i posterun-

ki policji. Przywieźli tu ze sobą

NIEMIECKA SZKOLA, ZBUDOWANA Z INICJATYWY I WSPARCIA

wiele nowego i dotyczylo to nie

RODZINY ZOKLERÓW. OBECNE LICEUM NR 11

tylko uprawy roli, hodowli czy

WNĘTRZE NIEMIECKIEJ KIRCHY W STANISLAWOWIE. POCZTÓWKA