24

nr 19 (431) 17­30. 10. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Kiedyś we Lwowie

ale nie każdy z nich nadawany

przemyslowe, które odznacza-

byl automatycznie. Jak się sta-

ją się znakomitym wplywem na

I znów Baczewscy  (cz. 1)

lo, że fabryka Baczelesa otrzy-

rozwój handlu, mogą być obda-

mala status Krajowej fabryki

rzone przywilejem używania

uprzywilejowanej?

orla cesarskiego na znaku, pie-

Zasady austriackiego prawa

czątce i napisu ces. król. uprzy-

przemyslowego byly dość zlożo-

wilejowana fabryka".

,,Jedna z najstarszych

ne, posiadaly szereg nieścislości,

Leib Baczeles otrzymal zwy-

i najbardziej znanych we

ale byly to formy, pozwalające na

klą koncesję na fabrykę ,,Fabriks-

zalożenie, zaznaczając różnorod-

befugnis" w 1807 r. jako pierw-

Lwowie fabryka wódek,

ność dzialalności i niezależności,

szy w Galicji. Jednak na tym nie

likierów i rosolisów

zakladów przemyslowych i ce-

poprzestal. Biorąc pod uwagę, że

zostala zalożona w 1782

chów z ich ściśle reglamentowa-

procedura nadania k.u.k. privile-

r. we wsi Wybranówka

nymi zasadami dzialalności.

gierte Landesfabrik mogla trwać

pod Lwowem, wlaściwie

Podanie na otrzymanie kon-

nawet kilka lat, domyślamy się,

pod Bóbrką" ­ to

cesji na produkcję fabryczną

że już wówczas wniósl on proś-

z licznymi określonymi dodat-

bę o otrzymanie tego statutu.

zdanie niezmiennie

kami i ,,nadzieją na pozytyw-

Otrzymal go w 1810 r. Posiadanie

rozpoczyna każdą

ne rozpatrzenie" skladano refe-

tego statutu bylo osobiste i wie-

opowieść o najbardziej

wspomnienie o udziale kilku

rentowi Landesgubernium. Ten

czyste, a w razie śmierci wlaści-

znanej we Lwowie

pokoleń rodziny w zakladaniu

studiowal zgodność informacji

ciela moglo przechodzić jedynie

firmie ­ po ukraińsku,

i dzialalności ważnych dla Ga-

i podawal papiery do dalszej pro-

na wdowę lub pelnoletnich bez-

polsku, angielsku, czy

licji organizacji spolecznych,

cedury calej machiny biurokra-

pośrednich spadkobierców, pod

gospodarczych,  a  również

tycznej. Po rozpatrzeniu sprawy

warunkiem, że wdowa nie wy-

niemiecku. Jednak do

ośrodków naukowych i badaw-

oglaszal ostateczny werdykt ­

szla powtórnie za mąż. Tak sta-

dziś nie jest prawie

czych, takich jak: Galicyjskie

pozwolenie lub odmowę.

lo się w rodzinie Baczelesów. Po

znana faktyczna historia

Towarzystwo  Gospodarcze,

Zgodnie  z  prawem  au-

1811 r. wedlug ustawodawstwa,

rodziny Baczewskich,

Izba Przemyslowo-Handlowa,

striackim byly takie kategorie

spadkobierczynią k.u.k. privi-

a ta istniejąca ­ wymaga

Akademia Rolnicza w Dubla-

przemyslu:

legierte Landesfabrik rosolisów

zasadniczej korekty

nach i wielu, wielu innych.

A) Przemysl cechowy, który

zostala wdowa Chana Baczeles

i uzupelnienia.

Dziś, po 240 latach od zalo-

wymagal ustalonego procesu

i nie musiala powtórnie starać

żenia firmy, która po 1939 roku

nauczania i przyznania praw

się o koncesję.

już nie istnieje we Lwowie, na-

mistrza wedlug ustalonych

System ten dzialal do cza-

IRYNA KOTLOBULATOWA

W

zwisko Baczewskich jest wciąż

praw cechowych;

su przyjęcia w 1859 r. nowej

laściciele firmy, któ-

na ustach i niezmiennie wy-

B) Przemysly nie cechowe

Ustawy Przemyslowej. Przed

ra

zaczynala

się

woluje zainteresowanie ­ i to

przewidywaly istnienie wol-

jej przyjęciem Namiestnictwo

w nieznanej galicyj-

nie tylko we Lwowie.

nych przedsiębiorstw, które

Galicyjskie we Lwowie wy-

jeszcze wielkie przedsiębior-

skiej wiejskiej gorzelni (takich

Z latami przybywa mitów,

dzialaly jedynie po zawiado-

dalo koncesje fabryce zapalek

bylo w Galicji okolo pięciu tysię-

stwa przemyslowe. Dumnie

niedokladnej informacji, pikant-

mieniu wladz lub takich, które

Wojciecha Hlavatschka, fabry-

cy) i stala się jedną z najbardziej

,,fabryką" moglo nazywać się

nych historii i sentymentalnych

wymagaly koncesji, wydawa-

ce Franciszka Heimela (1846

udanych inwestycji przemyslo-

przedsiębiorstwo, gdzie praco-

legend, które często powstają

nej przez magistrat (w Galicji).

r.), W. Brühlowi i A. Barthel-

wych tej niebogatej austriackiej

walo zaledwie kilku pracow-

zgodnie ze wspólczesna logiką.

Przedsiębiorstwa koncesjo-

mussowi (1851 r., obaj również

prowincji, a następnie między-

ników i przeważnie mieścila

Naprawdę nie są one powiązane

nowane też dzielily się na:

produkowali zapalki), Karolo-

wojennej Polski, zaslugują na

się ona w pomieszczeniach go-

z nazwiskiem Baczewskich, lecz

Einfache  Fabriksbefugnis

wi Pietschowi (1853 r., fabryce

większą uwagę Czytelników.

spodarczych przy domu wla-

przeważnie wymyślane są przez

­ zwykle fabryki posiadające

maszyn, późniejszej lwowskiej

Czyż nie jest to najbardziej wy-

ściciela. Przy braku dokumen-

dziennikarzy wszystkich cza-

zwyczajne pozwolenie na dzia-

fabryce S.A. L. Zieleniewski

bitny przyklad sukcesu w wa-

tów, z których można dokladnie

sów, by przyciągnąć czytelnika.

lalność. Zwalnialo ono od czlon-

i Fitzner Gamper), R. Domsowi

runkach ostrego systemu praw-

określić wiek Leyby Baczelesa,

Baczewscy nigdy nie byli boha-

kostwa w cechu i przyznawalo

(1856 r., na mlyn parowy), A.

nego, ograniczającego rozwój

na pomoc przychodzi nam ów-

terami ,,żóltej prasy".

wlaścicielowi prawo dobiera-

Schuhmannowi (1857 r., na fa-

przemyslu i obciążenia podat-

czesna prasa. W czerwcu 1811 r.

nia sobie pracowników różnych

brykę maszyn).

Przed rozpoczęciem

kowego, wojen, licznych kry-

w ,,Gazecie Lwowskiej" opubli-

zawodów. Koncesje te nadawala

Najtrudniej bylo otrzymać

opowieści o rodzinie

zysów finansowych i wzlotów

kowano listę osób, zmarlych we

wladza miejska;

status C. K. Dostawcy Dworu.

Baczewskich pozwolę

gospodarki?  Niewiarygodna

Lwowie 12 czerwca tegoż roku.

Landesfabriksbefugnis  ­

Taki tytul też nie byl nadawany

żywotność, ciąglość tradycji,

Wśród nich odnajdujemy: ,,Leyb

fabryki krajowe, posiadające

automatycznie. Prośbę rozpa-

sobie na sprostowanie

wytrwalość i wytężona praca,

Baczeles, fabrykant rosolisu, 65

oprócz pelnomocnictw zwyklej

trywano bardzo rzetelnie. Wno-

i sprecyzowanie

ciągla uwaga na nowości tech-

lat, Krakowskie przedmieście

fabryki jeszcze koncesję. Mialy

szono ją do Oberhofmeisteramtu.

kilku najbardziej

niczne, stala kosztowna moder-

Nr 108". Pozwala nam to wnio-

one prawo utrzymywania ma-

Ten badal wszystkie cechy oso-

blędnych stwierdzeń,

nizacja produkcji, znakomita

skować o roku urodzenia zalo-

gazynów i sprzedaży wlasnej

biste i przedsiębiorcze kandyda-

które nagromadzily

oświata każdego z następnych

życiela slynnej dynastii ­ 1746

produkcji, również poza miej-

ta, konsultowal się z policją, Izbą

się przy nazwisku

pokoleń wlaścicieli i doskonala

r. Wskazany też jest adres: nu-

scowością, gdzie leżaly. Ten sta-

Przemyslowo-Handlową. Wy-

Baczewskich przez

jakość produkcji ­ oto w wyni-

mer domu i dzielnica ­ nr 108

tus nadawal prawo używania

jaśnial jakość produkcji, jej ilość,

lata zapomnienia, gdy

ku zaslużony sukces i nieskala-

na Krakowskim przedmieściu.

tytulu ,,k.u.k. privilegierte Lan-

możliwości produkcyjne przed-

budzily się wspomnienia

na reputacja firmy.

Temu adresowi odpowiadala ul.

desfabrik" oraz umieszczania na

siębiorstwa i czy przyznanie ty-

i zainteresowanie

Te cechy byly charaktery-

Mydlarska 7 (ul. Św. Michala,

szyldzie cesarskiego orla. Takie

tulu będzie mialo znaczenie dla

rodziną i ich legendarnym

styczne w swoim czasie dla

ob. Jurija Drohobycza). Dzialka

koncesje wydawala wladza Kra-

państwa. Wielkie znaczenie mial

przedsiębiorstwem.

rodzin Baczewskich, Mikola-

ta i usytuowanie domu na po-

jowa, w Galicji ­ gubernialna .

tu handel zewnętrzny, udzial

Detalizacja polega na

schów i wielu innych przed-

czątku XIX w. odpowiada obec-

Koncesje na krajowe fabry-

w lokalnych i międzynarodo-

dokladnych faktach

siębiorców, którzy nie skupiali

nemu budynkowi nr 26 przy ul.

ki nadawane byly wylącznie

wych wystawach. Gdy wszyst-

i datach, odzyskanych

się na szybkim zysku, lecz wy-

Doroszenki, gdzie w latach mię-

przedsiębiorcom, posiadającym

kie te czynniki byly uznane za

z licznych dokumentów

trwale dążyli naprzód. Glów-

dzywojennych wybudowana

zwykle koncesje, pod warun-

pozytywne, pretendent musial

archiwalnych,

nym źródlem naszych wiado-

zostala centrala Lwowskiej sta-

kiem należnego rozwoju fabryki

oplacić dwieście pięćdziesiąt

ksiąg metrykalnych

mości o nich prawie zawsze jest

cji telefonicznej wedlug projek-

i zwiększenia ilości pracowni-

guldenów oplat skarbowych

i sprawozdań

reklama firmowej produkcji, za-

tu Eugeniusza Czerwińskiego.

ków. Dla takich fabryk istnialy

i cesarska kancelaria zgodnie

mieszczana w ówczesnej prasie.

Pierwsza wzmianka o przed-

ważniejsze przywileje. Oprócz

z decyzją sądu wydawala decyzję

przemyslowych z lat

siębiorstwie ,,Rosolio Fabrik

A jednak, przy tak nieznacznej

tego, koncesjonowane przedsię-

o przyznaniu honorowego tytulu

1801-1939. Nie będę tu

Herr Baczeles Leyb" zjawila się

ilości informacji można wybu-

biorstwa dzielily się na komer-

k.u k Hoflieferanten.

przytaczać ogólnie

dować sobie podstawy historii

w 1801 r. w austriackim wyda-

cyjne i policyjne. Komercyjne

Tytul ten byl swego rodzaju

znanych faktów z historii

sukcesu rodziny Baczewskich

niu informacyjnym. Przez kilka

czyli te, których produkcja cie-

znakiem jakości produkcji, byl

fabryki, ale na niektóre

i odtworzyć ich kontakty mię-

dziesięcioleci istnienie fabryki

szyla się wielką popularnością.

najlepszą reklamą producenta

drobnostki warto jednak

i zmianę jej nazw można prze-

dzynarodowe. Umożliwia to

Stąd nie byly one ograniczane

jako lidera w swojej dziedzinie.

zwrócić uwagę.

śledzić wedlug takich wydań

zrozumienie wagi w spoleczeń-

w ilości produkcji i jej zbycie.

Nadawany byl osobiście i nie

stwie potomków wlaściciela

informacyjnych:

Policyjne sprzedawaly swoją

podlegal dziedziczeniu. Tytul

Leyb Baczeles ­

­ rok 1804 to ,,niedawno po-

niewielkiej wiejskiej gorzelni.

produkcję na miejscu, co wyma-

nie byl państwowym wyróż-

zalożenie fabryki i przywileje

Firma J. A. Baczewski ponad

wstala" Baczeles Leyb zu Lem-

galo stalej kontroli przez wladze

nieniem, lecz osobistym aktem

Fakty mówią, że gorzel-

berg eine Rosoglio ­ Fabrik;

póltorej wieku obecna byla na

cen, warunków sanitarnych, ja-

cesarza i w przypadku naru-

nię przeniósl z Wybranówki,

­ rok 1807 ­ Leyb Baczeles

rynku spożywczym, otrzy-

kości i zbytu.

szeń mógl zostać cofnięty.

osiadając we Lwowie, nieja-

otrzymal koncesję (pozwolenie)

mala niezliczoną ilość nagród

Nadanie statutu C. K. Uprzy-

Wybiegając naprzód zdradzę,

ki 35-letni Leyb Baczeles. Co

na otwarcie fabryki.

na regionalnych i prestiżo-

wilejowanej  Fabryki  Krajo-

że jako pierwszy z Baczewskich

zmusilo go do przeniesienia

Należy tu uważnie podejść

wych wystawach międzyna-

wej odznaczane bylo w Ustawie

tytul Dostawcy Dworu otrzymal

się do Lwowa? Na przelomie

do kwestii statutu, który w róż-

rodowych i stala się wizytów-

Przemyslowej za rok 1850. § 61

w 1880 r. Józef Adam Baczewski.

XVIII-XIX wieków nie istnialy

nych latach posiadala fabryka,

ką Lwowa. Nawet pomijając

Ustawy glosil: ,,Przedsiębiorstwa

(cdn.)