15

nr 20 (432) 31.10.­16.11. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Hersch Lauterpacht ­ czlowiek, który poświęcil

swoje życie walce o prawa czlowieka

Nazwisko Herscha

Lauterpachta jeszcze

do niedawna znane

bylo we Lwowie tylko

bardzo ścislemu gronu

naukowców-prawników.

Dzięki staraniom grupy

polskich i brytyjskich

badaczy jego spuścizny

naukowej i kariery

akademickiej, Hersch

Lauterpacht symbolicznie

powrócil do Lwowa

i do swojej rodzinnej

GMACH UNIWERSYTETU JANA KAZIMIERZA WE LWOWIE

Żólkwi, gdzie urodzil

byl związany z Uniwersytetem

Niestety, 22 listopada Lwów

się 16 sierpnia 1897 roku

Lwowskim w latach 1931­1935

ogarnęly tragiczne, krwawe wy-

w ortodoksalnej rodzinie

jako student, potem pracowal na

darzenia ­ okolo godziny dzie-

żydowskiej.

seminarium cywilistycznym

wiątej wieczorem rozpocząl się

do 1939 roku. Wszyscy pobie-

pogrom i rabunki w dzielnicy ży-

rali naukę, sluchali wykladów

dowskiej. Nie zważając na inter-

JURIJ SMIRNOW

O

wybitnych lwowskich profe-

wencję u dowódcy polskiej zalogi

becnie w tych miastach

sorów poziomu europejskiego,

lwowskiej brygadiera Czeslawa

o jego wkladzie w światową

mianowicie Juliusza Makare-

Mączyńskiego przewodniczą-

jurysprudencję przypomi-

wicza (prawo karne), Romana

cego żydowskiej gminy wyzna-

nają tablice pamiątkowe, zaś na

Longchamps de Berier (prawo

niowej Emila Parnasa oraz Emila

HERSCH LAUTERPACHT JAKO STUDENT UNIWERSYTETU WE

uniwersytecie lwowskim, Alma

cywilne), Stanislawa Starzyń-

Wassera, wladzom wojskowym

LWOWIE

Mater Lauterpachta, w 2017 roku

skiego (prawo konstytucyjne),

polskim nie udalo się powstrzy-

odbyla się międzynarodowa

na, w gruncie rzeczy, polskim

sir Hersch Lauterpacht zajmo-

Kamila Stefkę (procedura cy-

mać mordów i niszczenia mie-

konferencja naukowa poświęco-

uniwersytecie (wszystkie wy-

wal zaszczytne miejsce w ko-

wilna), a także wykladów hi-

nia Żydów lwowskich. Podpalo-

na jego życiu i osiągnięciom na-

klady, których wysluchal we

misji prawa międzynarodowego

storyków prawa profesorów

no również synagogę postępową

ukowym. Nadal jednak jego imię

Lwowie byly po polsku), a poza

ONZ, a w latach 1955­1960 byl

Oswalda Balzera i Przemyslawa

(Templum) na Starym Rynku.

dla większości wspólczesnych

tym, aż do polowy lat trzydzie-

sędzią Międzynarodowego Try-

Dąbkowskiego i profesora pra-

O innych zniszczeniach pi-

lwowian pozostaje czymś ob-

stych byl obywatelem Polski".

bunalu ONZ w Hadze. Obok na-

wa międzynarodowego Ludwi-

saly gazety lwowskie. Na przy-

cym, dalekim, egzotycznym, zaś

Otóż po maturze jesienią

zwiska Herscha Lauterpachta

ka Ehrlicha.

klad, ,,Nowy Dziennik" w dniu

wiadomości o lwowskich jego la-

1915 roku (już rok trwala I woj-

trzeba wymienić kilka innych

Wybitny zespól utalentowa-

23 listopada donosil: ,,Bez prze-

tach sensacyjnymi, zwlaszcza

na światowa) Hersch Lauter-

wybitnych osobistości prawa

nych naukowców-prawników

rwy trwają rabunki w jasny

dla angielskich badaczy i czy-

pacht zapisal się na Wydzial

międzynarodowego związanych

uformowal naukowe i socjalne

dzień, w oczach publiczności,

telników. Miejsce jego urodzin,

Prawa Uniwersytetu Lwow-

z Uniwersytetem Lwowskim

zainteresowania i priorytety

i to nie tylko w samej dzielnicy

spowite przeszlością królewską

skiego, na którym studiowal

(Uniwersytetem Jana Kazimie-

Herscha Lauterpachta, Rafa-

żydowskiej, z której ciągle sly-

i hetmańską powiatowe mia-

do 1919 roku. Wedlug profesora

rza). Wśród nich Rafal Lemkin

la Lemkina i Ludwika Brunona

chać bylo salwy karabinowe, ale

steczko Żólkiew, znajduje się 30

Adama Redzika, w owym okre-

(1900­1959), wspólkonstruktor

Sohna. Znaczny wplyw na każ-

nawet i w centrum miasta, gdzie

kilometrów od Lwowa. Wedlug

sie Uniwersytet Lwowski byl

regulaminu Międzynarodowego

dego z nich mial również ówcze-

na przyklad w sobotę o godzinie

przewodnika dra Mieczyslawa

najsilniejszym w Polsce ośrod-

Trybunalu Wojskowego w No-

sny Lwów, jego codzienne życie,

pól do 1 splądrowano sklep bi-

Orlowicza liczylo w 1914 roku 9

kiem myśli jurydycznej, która

rymberdze, twórca koncepcji ju-

atmosfera Uniwersytetu Lwow-

żuterii Zippera w Rynku. Splą-

600 mieszkańców, z nich 3 900

promieniowala ­ jak się oka-

rydycznej zbrodni ludobójstwa

skiego i lwowskie (galicyjskie)

drowano również sklep Gabriela

Żydów.

zalo ­ na caly świat. Los chcial,

(genocydu) i autor konwencji

wydarzenia, świadkami któ-

Starka, wychrzczonego Żyda na

Przyszly profesor i uczo-

żeby jednym z tych, kto rozsla-

ONZ w sprawie zapobiegania

rych byli w okresie swoich stu-

pl. Akademickim, Staubera na

ny światowej rangi urodzil się

wil lwowską szkolę prawniczą

i karania zbrodni ludobójstwa.

diów. Po upadku monarchii au-

pl. Mariackim, jako też wszyst-

w skromnej rodzinie żydow-

w szerokim świecie byl wlaśnie

Innym wybitnym prawnikiem

strowęgierskiej w dniach 1­21

kie sklepy żydowskie przy ul.

skiego kupca i przedsiębiorcy,

Hersch Lauterpacht.

byl  absolwent  Uniwersyte-

listopada 1918 roku na ulicach

Karola Ludwika ­ nie mówiąc

który tysiącami nici rodzin-

W latach 1938­1955 byl on

tu Lwowskiego Ludwik Brunon

Lwowa trwaly walki polsko-

naturalnie już o dzielnicy ży-

nych i zawodowych związa-

profesorem prawa międzyna-

Sohn (1914­1206) ­ wspóltwór-

-ukraińskie. W owym czasie

dowskiej, w której w ogóle nie

ny byl z tą bardzo specyficzną

rodowego na Uniwersytecie

ca statutu Międzynarodowe-

ludność żydowska stanowila

ma sklepu żydowskiego nie

wspólnotą żydowską. Ojciec

w Cambridge, zaś jako teoretyk

go Trybunalu Sprawiedliwości

35% ogólu mieszkańców miasta

splądrowanego...  Kawiarnię

dbal o wyksztalcenie dzieci,

prawa sformulowal podstawo-

ONZ.

(A. Bonusiak, ,,Lwów w latach

,,Abbazia" przy ul. Karola Lu-

dlatego w 1911 roku rodzina

wą dla dzialalności praktycznej

Rafal Lemkin studiowal na

1918­1939") i gmina żydowska

dwika ogolocono w zupelno-

przeniosla się do Lwowa, gdzie

koncepcję ,,zbrodni przeciwko

Uniwersytecie lwowskim w la-

postanowila utrzymywać neu-

ści, wyniesiono doslownie cale

Hersch podjąl naukę w gimna-

ludzkości". Najważniejsze wnio-

tach 1921­1924, a na ,,semina-

tralność i nie angażować się ani

urządzenie... Z kawiarni ,,New

zjum humanistycznym.

ski tej koncepcji zostaly wpisa-

rium  karnistycznym  tegoż

po stronie polskiej, ani ukraiń-

Jork" naprzeciw Teatru Miej-

Brytyjski profesor Philip-

ne do Statutu Organizacji Na-

Uniwersytetu znacznie dlu-

skiej. Organizowano milicję ży-

skiego, wyniesiono plyty mar-

pe Sands w książce ,,Powrót do

rodów Zjednoczonych (ONZ).

żej" ( A. Redzik). Ludwik Bru-

dowską w celu ochrony ludności

murowe ze stolików i na trotu-

Lwowa" pisze, że Hersch Lauter-

Również w latach 1952­1954 już

non Sohn, najmlodszy z nich,

żydowskiej i jej mienia.

arze rozbito".

pacht ,,czternastoletni żydowski

Tylko rankiem 24 listopada

chlopak z Żólkwi" bardzo ostro

wojska polskie opanowaly sy-

odczuwal swoje pochodzenie

tuację w dzielnicy żydowskiej.

i stosunek znacznej części spo-

W rezultacie pogromu zginęlo

leczeństwa do Żydów, mial ,,roz-

ponad 150 Żydów, ciężkie rany

winięte poczucie dobra i zla...

odniosly 372 osoby, spalono po-

Ulice Lwowa przepelnialy nie-

nad 50 budynków, w tym starą

równości spoleczne podsycane

synagogę na ul. Bożniczej i sy-

ksenofobią, rasizmem, solidar-

nagogę chasydzką na rogu pl. Św.

nością grupową i różnorodnymi

Teodora i ul. Węgielnej, obrabo-

konfliktami", również narodo-

wano co najmniej 3 729 miesz-

wościowymi. Od najmlodszych

kań, sklepów i warsztatów. Taką

lat Hersch byl na nie bardzo

informacje opublikowala ko-

wyczulony. Z drugiej strony, jak

misja rządowa wyslana z War-

sugeruje polski profesor praw-

szawy i Żydowski Komitet Ra-

nik Adam Redzik, Lauterpacht

tunkowy. Wedlug relacji komisji

dorastal ,,w mieście w znacznej

rządowej, ,,większość gwaltów,

mierze spolonizowanym, uczyl

rabunków i morderstw popel-

się w polskim ośmioklasowym

niono przez polskich wojsko-

CENTRUM ŻÓLKWI PRZED I WOJNĄ ŚWIATOWĄ

gimnazjum i studiowal prawo

wych, w tym również oficerów".