16

nr 20 (432) 31.10.­16.11. 2023

Wywiad

www.kuriergalicyjski.com

Rosjanie ograbili w czasie II wojny światowej

niemal każdy zakątek Polski i powinni za to zaplacić

Podczas II wojny

w spoleczeństwie rosyjskim ­ miejmy

światowej Związek

nadzieję ­ zajdą. Nie jest to kwestia

roku czy pięciu lat, ale dzień otwarcia

Radziecki napadl na

rosyjskich archiwów nadejdzie.

Rzeczpospolitą gwalcąc,

niemieckie. Utratę tych ludzi rów-

rabując i zabijając jej

Mimo tych niedogodności, In-

nież trzeba będzie jakoś wycenić.

mieszkańców. Instytut

stytut zaczyna już pracę nad

Strat Wojennych im. Jana

raportem o stratach poniesio-

A jak się przedstawia kwestia

Karskiego pracuje nad

nych przez Polskę w wyniku

strat w dobrach kultury? Wia-

agresji i okupacji radzieckiej?

domo, że Niemcy byli przygo-

raportem szacującym

towani, weszli do Polski z przy-

Prace już trwają. 17 września mie-

wartość uszczerbku, jaki

gotowanymi wcześniej listami

liśmy drugą konferencję temu po-

ponieśliśmy na skutek

i wywieźli to, co na nich bylo.

święconą, pierwsza byla na począt-

tych wydarzeń. ,,To

Czy Rosjanie rabowali w sposób

ku roku. Zbieramy zespól badaczy,

konieczne, żeby raz na

mniej zorganizowany, ale rów-

a także materialy, publikacje, foto-

zawsze rozliczyć rosyjską

nie skuteczny?

kopie dokumentów, które będą nam

okupację" ­ przekonuje

slużyć do opracowania tzw. raportu

Rzeczywiście, często byl to rabunek

wschodniego, czyli raportu o stratach

nieprzygotowany, ale,,do ostatniej

prof. KONRAD WNĘK,

poniesionych przez Polskę w wyniku

deski", co bardzo bylo dobrze widać

dyrektor wspomnianej

wojny i agresji prowadzonej przez

na przykladzie Uniwersytetu Wileń-

wyżej instytucji.

Związek Radziecki.

skiego. Po jego zajęciu obrabowano go

do cna,chociażby Wydzial Lekarski ­

O  szkodach  wyrządzonych

Chodzi o lata 1939­45 i tereny

począwszy od bardzo nowoczesnych,

przez Niemców Polsce w cza-

wschodnie II Rzeczpospolitej?

jak na owe czasy, aparatów rentge-

sie II wojny światowej wiemy

Grabieże dokonane przez Związek

nowskich, skończywszy na klam-

sporo, m.in. dzięki raportowi,

Radziecki kojarzą się przede wszyst-

kach w drzwiach. Mamy na ten temat

gdzie wyliczono, ile niemiecki

kim z zajęciem terenów wschodnich

dokladne wyliczenia, bo gdy Litwini

rząd powinien zaplacić Polsce

w 1939 r. Z wywlaszczeniem polskich

przejmowali Wilno, sporządzili spisy

m.in. za straconych ludzi, ich

obywateli z ich majątków. W zasadzie

tego, co zostalo ukradzione. Grabież

zdrowie, dziela sztuki i znisz-

w przeciągu roku zmieniono system

byla totalna.

czoną infrastrukturę. O stra-

wlasności na terenie województw

Dotyczyla też dziel sztuki i kultury.

tach zadanych w tym samym

wschodnich, jeśli chodzi o posiada-

Znanych jest wiele przypadków, kiedy

czasie przez ZSRR wiadomo

w Katyniu. Czy stratę tych ludzi

nie mieszkań, prowadzenie wlasne-

liczbom jeszcze przyjrzeć. Mamy tu

wywożono cale polskie biblioteki, jak

niewiele. Dlaczego?

da się przeliczyć na pieniądze?

go interesu. Ale to dzialo się i później

też problem metodologiczny, bo część

np. ze Stanislawowa. Ten sowiecki ra-

Przez wiele lat, w PRL-u, byl to zaka-

­ demontaże na tzw. Ziemiach Odzy-

W przeważającej mierze nie byli to

wywiezionych umarla na Dalekim

bunek byl może mniej zorganizowany

zany temat badań. Drugą kwestią byl

skanych, czasem też wręcz rabowa-

oficerowie zawodowi, a rezerwiści:

Wschodzie. Pytanie: czy gdyby te

niż niemiecki, ale równie bolesny dla

dostęp do zagranicznych archiwów,

nie majątku na terenie kraju. Grabio-

urzędnicy, nauczyciele, lekarze, czy-

osoby zostaly w Polsce, też wszystkie

polskiej kultury i sztuki, tego co zo-

wtedy mocno ograniczony i teraz zno-

no, gdy front rosyjski przechodzil ze

li ludzie wyksztalceni, z co najmniej

by umarly?

stawiliśmy. Tępili przejawy polskości,

wu ponownie tak się dzieje. Po pierw-

wschodu na zachód.

z przedwojenną maturą. Do tej pory

palili książki, usuwali każdy ślad do-

Czasami bywalo tak, że z 6­8

sze, wojna na Ukrainie, odcięla nas

nikt nie policzyl w sensie ekonomicz-

wodzący, że tu kiedyś byla Polska.

Planujecie powtórzyć w tym

osobowej rodziny zostawala

od tamtejszych archiwów. Ale oprócz

nym, ile ta strata ,,kosztowala" Polskę.

dokumencie uklad znany z ra-

jedna, dwie. Niemcy też wy-

Rosyjski rabunek to nie tyl-

tego mamy kompletnie niedostępne

Da się to zrobić w podobny sposób, jak

portu niemieckiego?

niszczali Polaków pracą. Czy

ko lata 1939-45, zbrodnicza

archiwa w Rosji i na Bialorusi. Przez

w przypadku raportu niemieckiego

można powiedzieć, że Rosjanie

dzialalność miala miejsce także

moment bylo inaczej - ,,okienko" ba-

Uklad powinien być taki sam, ale na

­ z tytulu utraconych wynagrodzeń.

dzialali podobnie?

po wojnie. Wladze radzieckie

dawcze pojawilo się wraz z przejęciem

tym etapie jeszcze niewiadomo, które

Nie jest to wycenianie życia ludzkie-

kazaly np. podpisać polskim

wladzy przez Jelcyna, trwalo kilka lat

jego elementy zostaną uwzględnione.

go ­ bo ono jest bezcenne, to wycena

Związkowi Radzieckiemu nie za-

wladzom niekorzystne dla nas

i potem zniknęlo. Symbolicznym za-

Na pewno muszą być straty demogra-

ekonomiczna wartości ich pracy, po-

leżalo na wymordowaniu Polaków,

umowy na sprzedaż węgla. To

mknięciem jakichkolwiek archiwów

ficzne, w bankowości. Te ostatnie aku-

nieważ nie mogli już dalej zarabiać.

tylko na ich sile roboczej. Nie poslu-

też da się przelożyć na realne

rosyjskich dla Zachodu bylo niedaw-

rat można latwo opracować, bo można

Rozliczenie zbrodni katyńskiej jest

giwali się tymi samymi metodami

straty?

ne zlikwidowanie stowarzyszenia

przyjąć, że cale aktywa banków dzia-

istotne nie tylko w wymiarze moral-

co Niemcy, nie budowali komór ga-

rosyjskiego ,,Memorial", zajmującego

lających na terenie dawnych Kresów

nym, ale i ekonomicznym.

zowych i krematoriów, co nie ozna-

Umowa, o której wspominany, zosta-

się badaniami historycznymi i propa-

zostaly zrabowane. Wystarczy znać

cza, że nie mordowali przeciwników

la zniesiona dopiero po październiku

Da się oszacować liczbę osób,

gowaniem wiedzy o ofiarach represji

ich stan na rok 1938 lub 39. Rabunki

politycznych i nie zwalczali polskiej

1956 roku. Do tej pory nie policzono

które  zostaly  wywiezione

radzieckich. Być może będziemy mu-

dokonywane na ludności cywilnej czy

inteligencji. Kto nie zaakceptowal

dokladnie strat, jakie powstaly w jej

w gląb Rosji?

sieli poczekać kilka lub kilkanaście lat

przedsiębiorcach w kraju można osza-

systemu, byl po prostu niszczony

wyniku, warto ustalić, ile na niej stra-

na ich ponowne otwarcie.

cować opierając się na tzw. kwestiona-

Ogólna liczba wywiezionych jest

i eksterminowany fizycznie. Chodzi

ciliśmy. Takich umów bylo zresztą

riuszach szkód indywidualnych, gdzie

szacowana na podstawie materia-

tu o przedwojennych urzędników,

więcej, obowiązywaly nawet do koń-

Czy w kontekście tego, co

podano, jaka część mienia zostala zra-

lów wojsk konwojowych NKWD.

leśników, policjantów ­ byli wro-

ca istnienia PRL-u. Polskie zaklady

się dzieje obecnie w Rosji,

bowana przez Armię Czerwoną. To się

W czasie wojny mówiono o mniej

dzy ideologicznie. Po wywiezieniu

przemyslowe produkowaly maszyny

jest w ogóle szansa, by te ar-

zachowalo w polskich archiwach. Naj-

więcej milionie polskich obywateli,

na Syberię, czlowiek przestawal być

czy urządzenia z tzw. wsadem dewi-

chiwa zostaly kiedykolwiek

ważniejsze będą jednak straty w woje-

przy czym potem te liczby niejedno-

czlowiekiem, a stawal się wlasnością

zowym - kupowano technologie, części

udostępnione?

wództwach wschodnich. Istnieją do-

krotnie redukowano, do dziś nie ma

państwa, tzw. ZEK-iem. Umieszcza-

na zachodzie, placono za nie w dolarach,

Każda wojna się kiedyś kończy, na-

kumenty np. ukraińskie opisujące, co

wyczerpującej analizy tego materia-

no go w lagrze i traktowano jako silę

a eksportowano za ruble transferowe

wet wojna stuletnia się zakończyla.

zastano tam po wojnie.

lu statystycznego. Badacze podają

roboczą. Nie mordowano specjal-

na wschód. Sprawa poziomu eksplo-

Jest duża szansa, że te archiwa zostaną

wartości między 320 a 350 tys. Po-

nie, ale warunki życia prowadzily

atacji naszego kraju przez Związek Ra-

Związek Radziecki wymordo-

kiedyś otwarte, potrzeba jednak pew-

laków wywiezionych do Kazachsta-

do jego śmierci. Rosyjskie zbrodnie

dziecki przez prawie 50 lat komunizmu

wal również tysiące oficerów

nych zmian mentalnościowych, które

nu czy na Syberię. Ale trzeba się tym

byly bardziej zakamuflowane, niż

jest interesująca i wciąż niezbadana.

Kuriozalna prośba Zelenskiego do dziennikarzy

Prezydent Ukrainy Wolodymyr

trwala wojna, a Ukraina podobnie jak

spotkaniu, to jej nadawca wie, że dzienni-

nadawane są wspólne programy ­ wyja-

Espreso.tv cytuje wpis parlamenta-

Zelenski mial na zamkniętym

rzystki opublikowany Facebooku. ­ Trudno

obecnie byla krytycznie zależna od za-

karze to ,,przelkną".

śnia PAP.

spotkaniu z dziennikarzami

sobie wyobrazić podobną prośbę ze strony

chodniej pomocy, nikt nie myślal o kneblo-

Heraszczenko rozważa też możliwe

­ Może boją się utraty państwowych

poprosić ich, by do końca

prezydentów Juszczenki czy Poroszenki.

waniu mediów, a śledztwa byly transmito-

przyczyny tak obrzydliwego zachowania

dotacji? ­ zastanawia się deputowana.

trwającej wojny nie pisali na

­ Nie dziwię się jednak ­ pisze dalej He-

Gdyby taka padla, mogę sobie wyobrazić

wane w mediach, np. w portalu Suspilne.

dziennikarzy. ­ Być może boją się, że do-

temat korupcji w strukturach

reakcję dziennikarzy. Napisaliby o tym

­ Korupcja, podobnie jak dziś, kwitla

staną wezwanie do sądu, albo ich redakcja

raszczenko. ­ Przecież wcześniej depu-

państwowych. Taką informację

i rozwalili by administrację na drobne ka-

w najlepsze ­ zwrócila uwagę dziennikar-

zostanie zamknięta i pozbawiona dostępu

towani prosili media, by nie pisaly o (...)

przekazal portal telewizji

walki. Nosiliby koszulki z napisem ,,Nie bę-

ka. ­ Smucę się z powodu poziomu dzisiej-

do telemaratonu ­ pisze.

braku przejrzystości w pracach parlamen-

Espreso, powolując się na

szych dziennikarzy, których bez strachu

Telemaraton to wspólna inicjatywa

tu. Dlatego cenzura polityczna zastąpila

dziemy milczeć". Krzyczeliby o tym w każ-

wypowiedź deputowanej do

dym artykule ­ napisala deputowana.

można poprosić o coś takiego ­ napisala,

wielu często przeciwnych sobie ukra-

cenzurę wojskową, która jest uzasadniona

Rady Najwyższej i dziennikarki

Heraszczenko dodala, że za prezyden-

dodając że jeżeli taka prośba, jak ta prezy-

ińskich mediów, w ramach której na

w czasach wojny ­ wskazuje.

Iryny Heraszczenko.

ogólnodostępnym państwowym kanale

tury Petra Poroszenki, gdy w Donbasie

denta Zelenskiego, pada na zamkniętym

ŹRÓDLO: DORZECZY.PL