26

nr 20 (432) 31.10.­16.11. 2023

Z przedwojennej prasy

www.kuriergalicyjski.com

Rocznica KEN zmącona wybuchem w Warszawie

115. rocznica powolania

Komisji Edukacji

Narodowej byla

znaczącym wydarzeniem

w polowie października

1923 r. Kurier poświęcil

temu wydarzeniu

oddzielny artykul

autorstwa Stanislawa

Petry.

OPRACOWAL

ZNISZCZONY PAWILON X CYTADELI WARSZAWSKIEJ

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

FABRYKA PAPIEROSÓW WE LWOWIE

i milości bliźniego ­ to wszyst-

śmierć wielu wojskowych i cy-

Rocznica Komisji Edukacji

ko, co znalazlo tak świetny wy-

wilnych, albowiem obok miej-

ul. Polnej umieszczono 150

Co do pierwszych dwu po-

Narodowej ­ 1773

raz w Unji Lubelskiej i Konsty-

sca wybuchu znajdowala się

rannych, na Zakroczymskiej

wodów istnieją poważne dane,

Zrozumiano, że zla wyrzą-

tucji 3 Maja. Na zasadach tych

szwalnia wojskowa i warszta-

130 rannych, w szpitalu ujaz-

potwierdzające możliwość ist-

dzonego Polsce przez rozklad-

można budować gmach nowo-

ty rusznikarskie. W prochow-

dowskim 80 rannych; poza-

nienia tych wlaśnie przyczyn

cze dzialanie idei zlotej wolno-

czesnego wychowania polskie-

ni, w której nastąpil wybuch

tem z szpitalach cywilnych

katastrofy. Ekspertyza ustalila,

ści oraz falszywego, w slużbę

go i gmach kultury nowej odro-

pracowalo wprawdzie niewie-

Św. Ducha i św. Rocha po kil-

że ma się do czynienia z cha-

wszystkich polskich grzechów

dzonej Polski!

lu robotników, w okolicznych

kudziesięciu, ogólem przeszlo

rakterystyczną detonacją ma-

glównych wprzęgniętego wy-

warsztatach jednak byla za-

500 rannych nie mówiąc o za-

terialów wybuchowych, która

chowania, nie można od razu

Niestety, rozważania o wy-

trudniona większa ilość osób.

bitych, których liczbę narazie

spowodowala, że zapasy prochu

odrobić. Rozumieli to ludzie

chowaniu mlodzież w kolej-

W budowlach pólkoliście obej-

określa się na 30. W tragicz-

niescalonego zostaly rozrzuco-

wielkiego umyslu i dobrej woli

nych numerach przerwala tra-

mujących prochownię mieścily

nym tym wypadku ujawnily

ne. Wlaściwe śledztwo naogól

i gorącego patriotyzmu, jak H.

giczna wiadomość o...

się olbrzymie ilości pocisków

się m. in. fakta tego rodzaju, jak

najmniej dopuszcza hypote-

Kollątaj, Ignacy Potocki, Andrzej

armatnich i nabojów karabi-

znalezienie trzy- i sześciomie-

zę zbrodniczej ręki, jakkolwiek

Wybuchu w prochowni

Zamoyski, G. Piramowicz, Juljan

nowych; wszystko to zostalo

sięcznych niemowląt na pól za-

i w tym kierunku prowadzone

w Warszawie

Niemcewicz, Adam Czartoryski

porozrzucane. Po stronie cyta-

grzebanych w piasku; rodzice

jest śledztwo; rozsiewane po-

i inni, którzy w Komisji Eduka-

Okolo 500 rannych i 30 za-

deli caly teren przedstawia ob-

tych niemowląt są poszukiwa-

przednio pogloski o domniema-

cyjnej podjęli haslo Konarskie-

bitych. Szkody idą w dziesiątki

raz straszliwego zniszczenia.

ni, narazie zaś umieszczono je

nym sprawcy zamachu nie daly

go: ,,Przez reformę wychowania

miliardów.

Pulk. Januszewski, który in-

w szpitalu. Mieszkańcy domów

najmniejszego rezultatu.

do odrodzenia Ojczyzny!".

Cala uwaga stolicy zwrócona

formowal przybylych na miejsce

zbliżonych do Cytadeli w po-

Rząd mial szereg pomyslów,

Po proteście uczucia pol-

jest dzisiaj na wielką katastro-

przedstawicieli prasy, oświad-

plochu zaczynają emigrować do

dotyczących Lwowa, Kresów

skiego przyszedl czas na pro-

fę, jaką spowodowal wybuch

czyl, że wydal rozkaz aresztowa-

miasta, tembardziej, że w oko-

i wschodniej granicy RP. Kurier

test rozumu polskiego, którego

prochowni w Cytadeli. Spowo-

nia komendanta prochowni i jego

licach tych są jeszcze dwa forty

nie zawsze je popieral:

najwyższą manifestacją Kon-

dowalo to odwolanie zgroma-

zastępcy. Wprawdzie powodem

slużące za sklady amunicji i do-

Gubernatorstwo

stytucja 3 maja, a jednym, z naj-

dzenia sejmowego z wtorku 16

wybuchu nie wyklucza sabota-

kąd nie będzie ustalone co bylo

ziem wschodnich

piękniejszych przejawów re-

bm. oraz zwolanie nadzwyczaj-

żu, to jednak zachodzi możliwość

istotnym powodem wybuchu,

nesans kultury polskiej czasów

Dowiadujemy się, że na sku-

nego posiedzenia Rady Mini-

nieszczęśliwego wypadku. Do-

emigranci z pod Cytadeli nie

stanislawowskich oraz prace

tek raportów różnych komisji

strów. Sam przebieg katastrofy

chodzenia w związku z wybu-

znajdą odwagi by wrócić na ten

Komisji Edukacyjnej.

wyslanych przez rząd do wo-

byl następujący.

chem prowadzone są przez wla-

wulkan.

Komisji Edukacyjnej jednak

jewództw kresowych, powstal

W 20 min. po 9-tej rano

dze cywilne i wojskowe.

Wrażenie w mieście ogrom-

nie byloby gdyby nie pijar X. Sta-

w lonie rządu projekt ­ niefor-

Warszawa zaskoczona zostala

Dokonano szeregu areszto-

ne; nie ma prawie dzielnicy,

nislaw Konarski, który pierwszy

tunny jak przeważna ich ilość

wybuchem, który dal się od-

wań. Dochodzenia prowadzić

w której nie byloby większych

w latach ciemnoty i upadku mial

­ utworzenia centrali zarządu

czuć we wszystkich punktach

będzie maj. Godlewski oraz

lub  mniejszych  uszkodzeń

odwagę być mądrym. Ten spo-

tymi województwami, raczej

miasta. Rychlo stwierdzono, że

podkom. Pol. Państw. Adam

w postaci wytluczonych szyb

kojny, prawie jowialny staruszek

coś w rodzaju gubernatorstwa

wybuch ten jest następstwem

Orieskeller. Straty material-

lub zniszczonych drzwi i okien.

z nieslychaną energją i z uporem

dla ziem wschodnich.

jakiejś strasznej katastrofy

ne, jakie spowodowal wybuch

Nie zamach

nie do wiary urzeczywistnia

Żywimy nadzieję iż projekt

i że katastrofa ta ma miejsce

trzeba obliczać na dziesiątki

nie zostanie urzeczywistniony,

swój śmialy plan wychowawczy.

w fortach Cytadeli. Sila wybu-

miljardów. Radjostacja na Cy-

Śledztwo w sprawie wybu-

gdyż przy kursie polityki obec-

Chcial slużyć Polakom epoki sa-

chu byla potężna; już pierwsi

tadelj zostala zdemolowana,

chu prochowni w Cytadeli za-

nego rządu wywolalby bardzo

skiej, popsutym przez zlą szko-

świadkowie przekonali się, że

jest nieczynna, wysylać de-

czyna wkraczać na wlaściwe

silne zaostrzenie stosunków

lę i fatalne doktryny polityczne,

wybuch mial miejsce w pobli-

pesz nie można. Dyżurujący

tory. Caloksztalt prowadzo-

narodowościowych na Kresach.

postawić na wzór nową Polskę,

żu X pawilonu, gdzie znajdowa-

na radjostacji oficer oraz 7 żol-

nych dochodzeń objąl sędzia

utkaną w promieniach oświaty

la się prochownia umieszczona

nierzy zostalo rannych. W po-

dla spraw szczególnej wagi p.

Podzial Lwowskiej Izby

zachodniej i zerowego rozumu

w jednym z fortów Cytadeli.

bliżu Cytadeli mieści się ko-

Weidl. Zasadniczo postawione

Skarbowej

politycznego. Chcial rodzicom

Stwierdzić można bylo od razu,

lonja domów urzędniczych;

są trzy tezy: 1) że wybuch na-

Lwowska Izba Skarbowa,

,,ciągnącym nieświadomie pań-

że na miejscu fortu utworzyl

gdzie mieszka sto kilkadziesiąt

stąpil z powodu nieostrożności

wspólna dotychczas dla trzech

stwo nad brzeg przepaści, prze-

się ogromny lej i wszystko wo-

rodzin; domy te zostaly bar-

i nieszczęśliwego wypadku,

województw Malopolski wsch.

ciwstawić dzieci, które mialy

kolo bylo w gruzach. Fort, któ-

dzo uszkodzone, wobec czego

2) że byl spowodowany samo-

z dniem 1. stycznia 1924 po-

odwagę poznać prawdę i walczyć

ry wylecial w powietrze no-

szereg rodzin wyemigrowa-

czynnem zapaleniem się prochu,

dzielona zostanie na Trzy Izby

o nią.

sil nazwę fortu Stolnickiego,

lo do miasta. Na razie zanoto-

3) że ma się do czynienia ze

odpowiadające województwom

Nie byl Konarski rewo-

z powodu wybuchu ponioslo

wano, że w szpitalu wojsk. na

zbrodnią.

lwowskiemu, tarnopolskiemu

lucjonistą. Wiedza, że często

i stanislawowskiemu.

umiarkowanie jest najwięk-

szą mądrością i z umiarkowa-

Delimitacja granic wschodnich

niem, cechującym wszystkich

Prace nad ostateczną delimi-

wielkich polskich mężów stanu

tacją granic wschodnich są na

i wszystkie dziela polskiego ro-

ukończeniu. Prace polowe za-

zumu politycznego dzielo swoje

kończone będą do 1. listopada

wcielal w czyn. Mając do czy-

br. zaś w październiku odbędzie

nienia z publicznym obskuran-

się w Warszawie zjazd delega-

tyzmem z jednej, a zlą wolą i per-

cji polskiej i rosyjsko-ukraiń-

fidną intrygą jezuitów z drugiej,

skiej który, określi termin za-

musial szukać dróg pośrednich.

twierdzenia aktu granicznego.

Stąd też reformy jego byly tak

Ratyfikacja i wymiana aktów

bardzo oględne. W szczególach

nastąpi w styczniu lub lutym

reformy te opieraly się na na-

1924 r. Wobec ustalenia granicy

stępujących zasadach: lacina

polsko-litewskiej uchwalą kon-

pozostaje nadal językiem wy-

ferencji Ambasadorów z dn. 15.

kladowym; religja i teologia od-

III. 1923 polska delegacja demar-

grywają w dalszym ciągu ważną

kacyjna gromadzi materjaly do

rolę, podobnie jak Ustawy Komi-

prac nad wytyczaniem granicy

sji Edukacyjnej cechują: glęboka

pol.-litewskiej.

mądrość, duch humanitaryzmu

SPOTKANIE ŻOLNIERZY KOP-U Z ŻOLNIERZEM SOWIECKIM