12

nr 1 (437) 19­29. 01. 2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Spadkobiercy dziela Jerzego Giedroycia

27 listopada 2023 roku

Zachodu. Niestety, jest wręcz

jest przyznawana). Byl gorącym zwo-

podczas uroczystości

przeciwnie: do realiów polity-

lennikiem utworzenia Uniwersytetu

w Bibliotece Narodowej

ki europejskiej wraca nie tyl-

Polsko-Ukraińskiego (zachowala się

ko pojęcie stref wplywów, ale

w tej sprawie obszerna koresponden-

w Warszawie profesorowie

również agresja militarna, la-

cja z prof. Bohdanem Osadczukiem

Igor Cependa ­ rektor

manie prawa międzynarodo-

z Berlina). Rozmawialiśmy wówczas

Przykarpackiego

wego, naruszanie granic i inte-

także o Rosji. Jerzy Giedroyć wciąż

Uniwersytetu Narodowego

gralności terytorialnej państw

powtarzal, że stosunki z Rosją są dla

im. Iwana Stefanyka

oraz dążenie do odebrania in-

Polski niezwykle istotne. Oczywi-

w Iwano-Frankiwsku

nym niepodleglości, podmio-

ście prezydentem byl wówczas Borys

towości czy nawet tożsamości

Jelcyn.

i Stanislaw Stępień ­

narodowej. To wszystko za-

Jerzy Giedroyć byl też prawdziwym

dyrektor Poludniowo-

warte jest w arsenale rosyjskiej

arystokratą. Dobrze zapamięta-

Wschodniego Instytutu

strategii ­ i musimy dostrzegać,

lem moment pożegnania. Redaktor

Naukowego w Przemyślu

jak groźne i dalekosiężne niesie

wówczas już slabo chodzil. Posu-

otrzymali zeszloroczną

konsekwencje".

wal nogami centymetr po centyme-

Nagrodę ,,Rzeczpospolitej"

trze i osobiście odprowadzil mnie do

Prof. Ihor Cependa ­ mistrz

furtki. Widząc, że bardzo go to męczy,

im. Jerzego Giedroycia,

dialogu polsko-ukraińskiego

prosilem, aby tego nie robil, bo widzę

która zostala im

Podczas otrzymania Nagro-

furtkę i dojdę sam. Udawal, że tego nie

przyznana ,,Za wieloletni

dy ,,Rzeczpospolitej" im. Jerzego

slyszy... Rozstaliśmy się dopiero, gdy

wysilek w kreowaniu

Giedroycia rektor Przykarpac-

znalazlem się za furtką, na ulicy.

atmosfery przyjaźni

kiego Uniwersytetu Narodo-

między narodami polskim

Kieruje  Pan  Poludniowo-

wego im. Iwana Stefanyka prof.

PROF. IHOR CEPENDA

i ukraińskim. Za nieugięte

-Wschodnim Instytutem Na-

Ihor Cependa powiedzial:

ukowym w Przemyślu, wykla-

­ Mam wielki zaszczyt być

ekspertów i naukowców z obu

że ludzie mówią różnymi językami,

wspieranie wszystkiego co

da w Państwowej Akademii

w gronie wybitnych osób ­ lau-

krajów.

mają różne tradycje religijne, rodzin-

lączy i przeciwstawianie

Nauk Stosowanych w Przemy-

reatów, nominatów. Z drugiej

Rektor Ihor Cependa jest

ne, terytorialne. Tak bylo również

się temu co dzieli

ślu. Co uważa Pan za najwięk-

strony, jeszcze glębsze odczu-

wyjątkowo zaslużony w odbu-

z Jerzym Giedroyciem.

narodowe tradycje Polski

sze osiągnięcie swoje oraz tych

cia wielkiej odpowiedzialności

dowie Obserwatorium Astro-

Podczas studiów zetknąlem się z ,,Ze-

i Ukrainy. I za odwagę

instytucji?

za kontynuację i poglębienie

nom iczno-Meteorolog iczne-

szytami Historycznymi" i ,,Kulturą".

wysilku intelektualnego

wielkiego dziela Jerzy Giedroy-

go na szczycie góry Pop Iwan

Po ukończeniu studiów historycz-

Wlaśnie pod wplywem tej lektury

cia i paryskiej ,,Kultury". Przez

w Czarnohorze. W miejscowo-

nych, w historycznym Krakowie

zdecydowalem się napisać pracę ma-

w dochodzeniu

lata wiele osób z Polski i Ukra-

ści Mikuliczyn na Huculsz-

rozpocząlem pracę zawodową w Sta-

gisterską o Bialorusinach w II Rze-

historycznej prawdy

iny realizuje wielkie zadanie

czyźnie powstaje też Między-

cji Naukowej Polskiego Towarzystwa

czypospolitej, choć w tamtych czasach

o relacjach między obu

w tym celu, żebyśmy byli ra-

narodowe Centrum Spotkań

Historycznego w Przemyślu. Tam

bardzo fascynowal mnie urodzony na

narodami".

zem. Moi przyjaciele utworzyli

Studentów Ukrainy i Polski.

stawialem pierwsze kroki jako ba-

Podolu Walery Slawek.

też wiele platform, które dzisiaj

Jesteśmy dumni, że w plany

dacz naszych dziejów, w tym okre-

Osobiście poznalem Jerzego Giedroy-

z sukcesem dzialają w relacjach

oraz trudne początki tych waż-

sie przygotowalem i obronilem dok-

cia w 1997 r. Pojechalem wówczas do

KONSTANTY CZAWAGA

polsko-ukraińskich. Ale naj-

nych dzialań byl zaangażowa-

torat. Po 1989 r. Stacja znalazla się

Paryża, aby przeprowadzić kwerendę

TEKST

ważniejszą naszą wspólną mi-

ny również zalożyciel ,,Kurie-

w trudnej sytuacji materialnej. Fi-

w tamtejszej Bibliotece Polskiej oraz

ARCHIWUM KG I STANISLAWA STĘPNIA

sją jest utrzymanie, poglębienie

ra Galicyjskiego" śp. Miroslaw

nansowana dotąd ze środków PAN

Bibliotece im. Symona Petlury, gdyż

ZDJĘCIA

R

i rozszerzenie dialogu. Rosyjska

Rowicki, a nasi dziennikarze

nagle znalazla się w stanie likwida-

bohater tej ostatniej, wybitny i wciąż

agresja wobec Ukrainy doda-

edakcja codziennej pol-

mają zaszczyt od samego po-

cji. Moi koledzy znaleźli zatrudnie-

na Ukrainie niedoceniany, jest od lat

la nowe cechy dialogowi Pol-

skiej gazety ,,Rzeczpo-

czątku patronować informa-

nie w Wyższej Szkole Pedagogicznej

przedmiotem moich zainteresowań

ski i Ukrainy. Z jednej strony,

spolita"  ustanowila  tę

cyjnie realizacji tych wspania-

w Rzeszowie (obecnym Uniwersyte-

naukowych. Gościl mnie wówczas

wielka empatia, wspólczucie,

nagrodę w 2001 roku, w pierw-

lych projektów. Zespól ,,Kuriera

cie). Ja postanowilem jednak w opar-

wybitny francuski historyk prof.

pomoc, wsparcie. Z innej strony

szą rocznicę śmierci twórcy

Galicyjskiego" sklada więc ser-

ciu o lokal i bibliotekę Stacji spróbo-

Daniel Beauvonis, którego kiedyś

slynnego emigracyjnego pisma

również blyskawiczne emocje.

deczne gratulacje laureatom

wać wlasnych sil i zalożyć prywatny

poznalem na konferencji na Katolic-

,,Kultura" i Instytutu Literac-

Ale wbrew wszystkiemu ist-

Nagrody ,,Rzeczpospolitej" im.

Instytut zajmujący się stosunkami

kim Uniwersytecie Lubelskim. Byl on

kiego w Paryżu. Wyróżnienie

nieją glębokie relacje między-

Jerzego Giedroycia ­ prof. Iho-

polsko-ukraińskimi.  Oczywiście

w stalym kontakcie z Giedroyciem.

mogą otrzymać osoby lub in-

ludzkie. Jest to naprawdę nasz

rowi Cependzie i prof. Stanisla-

próbowalem tym faktem zaintere-

Nie pamiętam już, czy to on zadzwo-

stytucje kierujące się zasadami

wielki sukces, że w ciągu ostat-

wowie Stępniowi.

sować ówczesne czynniki rządowe,

nil do Giedroycia, czy też dal mi tele-

wyznawanymi przez Jerzego

nich dziesięcioleci udalo się

duże zrozumienie znalazlem u mini-

fon i sam to zrobilem. Redaktor gdy

Profesor Stanislaw Stępień:

Giedroycia, które cechuje bez-

nam stworzyć atmosferę, kiedy

stra Aleksandra Halla oraz powstają-

dowiedzial się, że jestem z Przemyśla

Polacy i Ukraińcy razem

interesowna troska o sprawy

kobieta z dzieckiem przyjeż-

cej wówczas Fundacji Stefana Bato-

i interesuje się Petlurą, zaprosil mnie

mogą osiągnąć więcej

publiczne, umacnianie pozycji

dża w nocy 24 lutego 2022 roku

rego za prezesury Zbigniewa Bujaka,

do siebie. Któregoś dnia wybralem się

Polski w Europie oraz poglębia-

do polskiej wioski i Polak pod-

którego znalem jeszcze z czasów ma-

do Maisons-Laffite. Rozmowa z re-

nie dialogu między narodami

chodzi do niej i mówi: będziesz

zowieckiej ,,Solidarności", z okre-

daktorem byla dość dluga, jak potem

Red. Jacek Cieślak rozmawia

Europy Środkowo-Wschodniej

mieszkać u mnie. Tego nie da

su gdy bylem stażystą w Katedrze

mi powiedziano w stosunku do in-

z tegorocznym laureatem

Prezydent RP Andrzej Duda

się przekazać, to można jedy-

Ukrainistyki Uniwersytetu War-

nych przyjmowanych tam osób. Jerzy

Nagrody im. Jerzego

w Liście gratulacyjnym, któ-

nie przeżyć. To pozwala wie-

szawskiego. O inicjatywie poinfor-

Giedroyć interesowal się zarówno

Giedroycia prof. Stanislawem

ry zostal odczytamy przez Mi-

rzyć w naszą przyszlość. Naj-

mowalem też Zbigniewa Brzeziń-

sytuacją w Przemyślu, znal bowiem

Stępniem.

nistra Wojciecha Kolarskiego

ważniejszy jest zawsze dialog.

skiego, którego rodzina pochodzila

tzw. sprawę Karmelu z 1991 r., kiedy

podkreślil, że Nagroda ,,Rzecz-

Dlaczego potrzebujemy dialo-

z Przemyśla, ona zaś napisala do Jana

to grupa przemyślan przed wizytą

Kim byl dla Pana patron nagro-

pospolitej" im. Jerzego Giedroy-

gu? Bo dialog pozwala uslyszeć

Nowaka Jeziorańskiego, i tak w tym

Jana Pawla II w Przemyślu, sprze-

dy Jerzy Giedroyć, jak jego myśl

cia ma ogromnie prestiżową

partnera. Dialog jest potrzebny,

pierwszym okresie Instytut znalazl

ciwiając się decyzji Stolicy Apo-

polityczna wplynęla na Pana

rangę, a wspólczesne okoliczno-

żeby zrozumieć partnera. Dialog

poparcie osób, którzy na stosunki

stolskiej, zaprotestowala przeciwko

dzialalność i dzisiejsze relacje

ści historyczne jeszcze bardziej

potrzebny jest po to, by odczuć

polsko-ukraińskie patrzyli obiek-

oddaniu w czasowe użytkowanie

Polski z naszymi wschodnimi

podkreślają znaczenie tego lau-

wrażliwość partnera. Dialog jest

tywnie i perspektywicznie.

świątyni karmelitów jako katedry

sąsiadami?

ru. Również polski prezydent

potrzebny, żeby być gotowym

Instytut do dziś jest spoleczną in-

greckokatolickiej, a bylo to w okresie

zaznaczyl: ,,Kwestia wschodnia

do kompromisu. Najwyższym

stytucją nauki, nie mającą żadnych

Jerzy Giedroyć, jak wszyscy lu-

reaktywowania struktur Kościola

­ wyzwanie umacniania soli-

wymiarem dialogu jest zaufa-

stalych dotacji, utrzymującą się wy-

dzie pochodzący z dawnych Kresów

greckokatolickiego w Polsce, jak też

darności i wspólpracy narodów

nie. Dziś jak najbardziej nam

lącznie z grantów i darowizn. Ma

Wschodnich, mial poczucie swojsko-

odbudowy życia spoleczno-kultural-

regionu w obliczu zagrożenia ze

wszystkim, i w relacjach mię-

więc czasem bardzo trudne okresy,

ści tamtych ziem ­ litewskich, bialo-

nego mniejszości ukraińskiej w Pol-

strony imperialnej Rosji ­ jest

dzyludzkich, i w pertraktacjach

gdyż zakończy jakiś grant, a nowego

ruskich, ukraińskich. Tak bylo prze-

sce. Rozmowa dotyczyla nie tylko

dzisiaj dramatycznie aktual-

między rządami potrzebne jest

nie ma. Ja od 2001 r. pracuję w nim na

cież z Józefem Pilsudskim i wieloma

stosunków polsko-ukraińskich i roli

na. Wraz z pelnoskalową na-

zaufanie. Dziękuję bardzo.

zasadach wolontariatu. Zarabiam na

ludźmi pochodzącymi z tzw. Kresów.

Poludniowo-Wschodniego Instytutu

paścią na Ukrainę rozpadl się

Od wielu lat profesorowie

życie będąc profesorem Państwowej

Wyrośli w tradycji związku narodów,

Naukowego, który zalożylem w 1990

caly paradygmat architektu-

Ihor Cependa i Stanislaw Stę-

Wyższej Szkoly Wschodnioeuropej-

dawnych narodów Rzeczpospolitej

r. Jerzy Giedroyć zdecydowal się

ry bezpieczeństwa w naszym

pień razem ze swoimi przyja-

skiej w Przemyślu (obecnie PANS). Na

z Polską, mentalnościowo byli pol-

wówczas finansować zainicjowaną

regionie. Jednoznacznie roz-

ciólmi w Polsce i Ukrainie bu-

stale w instytucie pracuje 3-4 osoby

skimi patriotami, ale ten patriotyzm

przez Instytut Nagrodę im. Marce-

wialy się żywione przez wie-

dują wspólne instytucje, które

i środki na ich pobory muszą się zna-

nie byl etniczny, lecz bardziej tery-

lego Handelsmana za prace magi-

lu iluzje, jakoby demokratyzu-

lączą dwa narody. Wśród nich

leźć. Poza tym są koszty stale, jak

torialny i kulturowy. Ich zetknięcie

sterskie, doktorskie i habilitacyjne,

jąca się i modernizująca Rosja

są Spotkania Polsko-Ukra-

czynsz i media. Czasem jest poważ-

z językami tamtych narodów nie bylo

dotyczące stosunków polsko-ukra-

zmierzala do ulożenia bezkon-

ińskie w Jaremczu, które od

ny kryzys, ale dzięki Bogu, Instytut

zetknięciem się z językiem obcym,

ińskich (która po śmierci redaktora

fliktowych relacji ze światem

16 lat gromadzą najlepszych

istniej już 33 lata, wydaliśmy ponad

ale tutejszym, to bylo coś naturalnego,

z braku środków finansowych nie