18

nr 1 (437) 19­29. 01. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Ludzie starego Stanislawowa  (cz. 2)

Wlasny portret od

Mamy tu jedno z dwóch ­ albo

o tej tajemnicy już wiedziano

zawsze uważany byl

i dar byl przygotowany wcze-

za przedmiot zbytku,

śniej, albo jakiś wzruszony gość

gdyż cena uslug

zdjąl pierścień ze swego palca.

artysty byla niemala.

Wszystko zmienilo

Pierwszy dyrektor

się w polowie XIX w.

Tory kolejowe przeciągnię-

wraz z pojawieniem

to przez Stanislawów w 1866 r.,

w tym też czasie wybudowano

się fotografii. Teraz

dworzec. Nazwisko architekta

uwiecznić siebie na

jest dotąd nieznane, ale niektórzy

pamiątkę dla rodziny

historycy przypuszczają, że mógl

stalo się o wiele prostsze

nim być inżynier kolei Lwow-

i tańsze. Poniżej

sko-Czerniowieckiej  Ludwik

LUDWIK WIERZBICKI

przedstawię kilka

Wierzbicki, który opracowywal

WLADYSLAW DZWONKOWSKI

projekty dworców na tej trasie.

Mickiewicza 3 (ob. Instytut

zdjęć mieszkańców

pochowany na starym chrze-

Urodzil się w miejscowości

wyksztalcenie podyplomowe-

Stanislawowa z tamtych

ścijańskim cmentarzu, za obec-

Werchni Werbiż w obecnym

go). Projekt szkoly męskiej wy-

czasów.

TADEUSZ ARTYCHOWSKI

nym hotelem ,,Nadija". Jego zdję-

rejonie kolomyjskim w 1834

gral w silnej konkurencji. Müln

cie opublikowal prof. Stanislaw

Towarzystwa, co świadczy o jego

zaproponowal swe uslugi za

r. Jego ojciec, Remigiusz, byly

Nicieja w I tomie swej ,,Kresowej

nieposzlakowanej opinii. Jedno

200 koron, gdy konkurenci żą-

kapitan pulku ulanów, byl

IWAN BONDAREW

Atlantydy".

z jubileuszowych wydań Towa-

uczestnikiem powstania li-

dali co najmniej 350.

Ojciec Frankowej milości

rzystwa ,,Sokól" zawiera zdję-

stopadowego. Potem wyemi-

Oprócz dzialalności budow-

Fotograf z ul. Sapieżyńskiej

cie Artychowskiego w stroju

growal do Galicji, gdzie byl

Iwan Franko napisal wiersz

lanej Müln stal na czele ochot-

Wystarczy wklepać w Go-

sokolim.

,,Trzy razy zjawiala mi się mi-

niczej straży pożarnej Stanisla-

wlaścicielem hut żelaza w Mi-

oglu nazwisko Artychowski i od

Artychowski mial syna Mie-

lość", gdzie przedstawia kobiety,

wowa, a z czasem zostal szefem

zuniu, Orawie i Smolni. Z cza-

razu wyskoczy kilka postaci.

czyslawa, urodzonego w 1885 r.

sem zostal leśniczym u hrabiego

również straży zawodowej. To

które kochal. Drugą jego milo-

Będą to przeważnie osoby ży-

w Stanislawowie. Byl on woj-

wlaśnie w mundurze naczelnika

Dzieduszyckiego.

ścią byla Józefa Dzwonkowska.

jące na przelomie XIX ­ XX

skowym, majorem, żolnierzem

Mlody Wierzbicki przez rok

Poeta proponowal jej swą rękę

miejskiej straży pożarnej przed-

wieków. W ramce można zo-

Armii Krajowej.

i serce, ale spotkal się z odmową.

stawiony jest na tej fotografii.

uczyl się w niższej szkole realnej

baczyć winietę: ,,T. Artychow-

Ostatnie zdjęcia Tadeusza

Literaturoznawcy twórczości

Za zaslugi w walce z ,,czerwo-

w Stanislawowie, a po areszcie

ski w Stanislawowie", świad-

Artychowskiego powiązane są

ojca porzucil naukę i dopóki oj-

nym kurem" Wladyslaw Müln

Franki na próżno lamali sobie

czącą o tym, że zdjęcia zostaly

z Jaremczem, gdzie na początku

ciec byl w więzieniu, zarabial

zostal honorowym czlonkiem

glowę poszukując portretu jego

wykonane w atelier Tadeusza

1885 r. wykupil lokal na salon

na utrzymanie rodziny. Potem

ukochanej. Nie mamy niestety

Stowarzyszenie straży pożarnej

Artychowskiego

wlaśnie

fotograficzny.

uczyl się w szkole realnej we

jej podobizny, ale mamy zdję-

Lwowa.

w Stanislawowie.

cie jej ojca. Wprawdzie teściem

Zmarl Wladyslaw Müln 12

Lwowie i Wiedeńskiej Akade-

Trzy szkoly strażaka

Byl znanym mistrzem foto-

poety nie mógl zostać, bowiem

lutego 1907 r. i w ostatnią dro-

mii Sztuki, gdzie otrzymal dy-

grafii. Prowadzil zaklad przy ul.

zmarl jeszcze przed swataniem.

gę odprowadzali swego na-

plom inżyniera.

Postać brodatego mężczyzny

Sapieżyńskiej w okolicach dzi-

czelnika  wszyscy  strażacy

O Wladyslawie Dzwonkow-

w mundurze przypomina gene-

Od 1860 r. Ludwik Wierz-

siejszego Deptaku. Kiedy Arty-

skim wiemy niewiele, ale i tego

rala z okresu wojny secesyjnej

Stanislawowa.

bicki związal życie z kolejnic-

chowski pojawil się w Stanisla-

starczy, by zrozumieć, że mial

w USA. Ale jest to nasz rodak

twem, które początkowo bylo

Wlaściciel zlotego pierścienia

wowie, dokladnie nie wiadomo.

on interesujące życie. Urodzil

i z wojskiem nie mial nic wspól-

prywatne, ale z czasem zostalo

W Internecie jest wzmianka, że

się okolo 1818 r. we wsi Sienni-

nego. Poznajmy go: Wladyslaw

Przez dluższy czas Stanisla-

przez Austriaków znacjonali-

pracowal tu od lat 1860, jednak

ca kolo Mińska Mazowieckie-

Müln, czlowiek który na nowo

wów nie mial teatru. Wreszcie

zowane. Kariera Wierzbickiego

dokladnego potwierdzenia tego

go. W mlodości zostal czlonkiem

wzniósl Stanislawów ze zglisz-

zebrano fundusze i w roku 1887

rozwijala się szybko: inżynier

faktu nie ma. Na swych winie-

konspiracyjnej grupy ,,Związek

czy marmoladowego pożaru.

ogloszono konkurs na najlep-

kolejowy, kierownik budowy

tach Artychowski wskazuje,

Narodu Polskiego" w Warszawie,

Przyszedl na świat w 1831 r.

szy projekt gmachu teatralnego.

odcinka  czerniowiecko-su-

że jego salon, to dawne atelier

leżącej wówczas w imperium

i otrzymal wyksztalcenie inży-

Wygral go nikomu nie znany

czawskiego, kierownik ruchu

Ropackiego. Faktycznie w la-

Rosyjskim. W 1840 r. przygo-

nieryjne. W latach 1862-1867

Witold Milkowski, który zapro-

kolei Lwowsko ­ Czerniowiec-

tach 1860-1870 w Stanislawo-

towywal powstanie przeciwko

zajmowal posadę stanislawow-

ponowal kosztorysową wartość

ko ­ Jasskiej, kierownik depar-

wie byl taki fotograf. W 1880

Prusom, ale policja aresztowa-

skiego budowniczego miejskiego

90 tys. zlotych, co bylo calkiem

tamentu Generalnej Dyrekcji

r. wlaścicielką kamienicy przy

la spiskowców. Dzwonkowski

­ obecnie ktoś w rodzaju glów-

do przyjęcia. Interesujące, że

Kolei w Wiedniu.

ob. ul. Niezależności 18 byla

uniknąl aresztu i w roku 1848

nego architekta. Gdy po pożarze

autor projektu nie podal swego

W 1894 r. Wierzbicki zosta-

Helena Ropacka, prawdopo-

wziąl udzial w powstaniu wiel-

obrano na burmistrza Ignacego

miejsca zamieszkania, rysunki

je pierwszym dyrektorem no-

dobnie wdowa po nim. Sa-

kopolskim. Po jego upadku znaj-

Kamińskiego, ten w 1870 r. przy-

zaś nadeslal pocztą i nikt z ko-

wopowstalej Stanislawowskiej

modzielną dzialalność Arty-

wrócil Mülna na tę posadę.

misji konkursowej nie widzial

duje schronienie w Paryżu. Wielu

Dyrekcji kolei, którą kieruje

chowski rozpocząl wówczas,

Glównym

budowniczym

go na oczy. Nadzór nad budo-

Ukraińcom marzy się we śnie jak

przez trzy lata. Przez tak krót-

gdy wydzierżawil atelier. Jego

by tu zwiać do Francji na pobyt

pozostawal do r. 1896. W tym

wą zlecono architekcie Janowi

ki czas otworzyl nowy kar-

pierwsze portrety datowane są

czasie miasto zyskalo trzy bu-

Szporkowi i inżynierowi kole-

staly, ale Dzwonkowskiemu tam

packi odcinek na Woronienkę,

tym okresem.

dynki, które sam zaprojekto-

jowemu Józefowi Lapickiemu.

się nie podobalo i w 1871 r. prze-

zbudowal obóz dla kolejarzy

Fotografowal nie tylko lu-

wal. Stoją do dziś i nic im nie

22 listopada 1891 r. nastąpilo

nosi się do Stanislawowa. Byl już

w Tuchli i wybudowal olbrzymi

dzi. Znana jest panorama Sta-

brakuje. Są to: Szkola realna

uroczyste otwarcie teatru. Pod-

żonaty z Antoniną z Deskurów,

gmach Dyrekcji w Stanislawo-

nislawowa, na której zachowal

z 1872 r. przy ul. Niezależno-

czas bankietu inżynier Lapicki

z którą mial syna Wladyslawa

wie (ob. gmach glówny Aka-

się wygląd miasta z lat 1880.

ści 17 (ob. Wydzial stomatologii

ujawnil, że on i tajemniczy au-

i córkę Józefę ­ późniejszą milość

demii Medycznej). Prawdopo-

Oprócz dzialalności zarobkowej

AM); żeńska szkola im. Kró-

tor Milkowski są tą samą osobą.

Franki. Rodzina mieszkala na

dobnie tam też byly slużbowe

byl czynny spolecznie ­ należal

lowej Jadwigi z 1877 r. przy ul.

Gazety rozpisywaly się o tym,

Majzlach i posiadala hektar zie-

mieszkania dyrektora i urzęd-

do Towarzystwa Gimnastycz-

Hruszewskiego 16 (ob. szko-

jak ,,rozczuleni przedstawicie-

mi ze ,,skromnym drewnianym

ników kolejowych.

nego ,,Sokól". W 1886 r. zostal

le spoleczności od razu spre-

la Nr 7); męska szkola im. A.

domkiem 21 x 10,5 m".

Z inicjatywy Wierzbickie-

wybrany na zastępcę prezesa,

zentowali mu zloty pierścień".

Mickiewicza z 1877 r. przy ul.

Zmarl Wladyslaw Dzwon-

go zalożono w Stanislawowie

a w 1897 zostaje skarbnikiem

kowski 21 marca 1881 r. i zostal

dzielnicę ,,Leonówka" (okoli-

ce obecnych ulic Makohona

i Tarnawskiego), gdzie miesz-

kali pracownicy kolejowi. Hi-

storyk Bogdan Kupczyński

pisze, że Ludwik Wierzbicki

nawet zaprojektowal pomiesz-

czenia piekarni, która wypie-

kala popularny do dziś ,,chleb

kolejowy".

W 1897 r. Ludwika Wierz-

bickiego awansowano ­ zosta-

je dyrektorem Lwowskiej Dy-

rekcji kolejowej, skąd przeszedl

na emeryturę w 1905 r. Zmarl

w 1922 r. i zostal pochowany na

Cmentarzu Lyczakowskim.

SZKOLA REALNA

TEATR MIEJSKI