22

nr 1 (437) 19­29. 01. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Kobiety z rodu Soltysów  (cz. I)

Po ukazaniu się

Dziadek przebywal we Lwowie kilkakrot-

kontynuować studia za granicą. Przed wy-

w druku szeregu większych

nie. Toteż w lipcu 1890 r. ponownie zostal

jazdem (w sierpniu 1887 r.), odbyl się ślub

i mniejszych publikacji,

ojcem ­ tym razem na świat przyszedl syn,

Mieczyslawa z Marią Józefą Morawiec-

poświęconych Mieczyslawowi

któremu nadano imiona Adam Konstanty.

ką ­ od tego momentu aż do 1901 r. (kiedy

i Adamowi Soltysom,

Powrót męża do Lwowa (1891) po ukoń-

Mieczyslaw ­ po śmierci pierwszej żony

pomyślalam niegdyś, iż

czeniu studiów ­ dla Marii Józefy nie ozna-

­ ożenil się po raz drugi), uważana byla

również kobiety wspierające

czal niestety przelomu, ani nawet jakich-

w rodzinie syna za osobę niezastąpioną.

moich zaslużonych przodków

kolwiek istotnych zmian pozytywnych.

Podobno zanim jeszcze przyszla na świat

w drodze do sukcesów

Mieczyslaw Soltys rzucil się bowiem

wnuczka (Maria zwana Maniusią), prabab-

i uznania, zaslugują na ­

natychmiast w wir intensywnej dzialalno-

ka Michalina nie tylko pomagala synowej

przynajmniej skromne ­

ści muzycznej: przed poludniem nauczal

we wszystkim, ale i troskliwie o nią dbala.

upamiętnienie. Jako źródlo

w seminarium żeńskim, a po spożywanym

Następnie ­ ze względu na slabowitość

informacji dla realizacji

w pośpiechu obiedzie ­ wykladal teorię

Marii Józefy ­ podjęla się nawet ,,komplek-

pomyslu, musialy mi

muzyki i grę na fortepianie w konserwa-

sowej" opieki nad wnukami. Ojciec wspo-

starczyć ­ niemal wylącznie ­

torium GTM; prowadzil ponadto próby

minal, że to wlaśnie Babcia odratowala

nieukończone wspomnienia

chórów i orkiestry. Wieczorami zaś bywal

go we wczesnym dzieciństwie od śmierci,

Ojca (spisywane w końcu 1956

na przedstawieniach operowych i koncer-

kiedy leżal ,,już nieprzytomny". Następnie

roku) oraz ,,wspomnienia

tach, ponieważ byl recenzentem kilku cza-

leczyla go wszelkimi dostępnymi środkami,

wspomnień" mojej Matki,

sopism. Pracowal zresztą również nocami,

gdy zachorowal na tzw ,,chorobę angielską".

uslyszane przez Nią

komponując lub pisząc recenzje. Przy tak

W latach 1896­1897 jeździla z wnukami do

z ust męża i sporadycznie

wyczerpującym trybie życia na dluższe,

Iwonicza na leczenie i kąpiele oraz na wcza-

mi przekazywane. Z tych

szczere rozmowy z żoną nie wystarczalo

sy do Zakopanego. Po zdiagnozowaniu u sy-

drobnych okruchów spróbuję

mu już ­ jak mniemam ­ ani czasu, ani sil.

nowej gruźlicy, to prababka Michalina przez

,,zrekonstruować" i przybliżyć

Zresztą Dziadek mój ponoć z natury byl

kilka lat z rzędu (1895-1899) jeździla z Marią

sylwetki oraz żywoty sześciu

malomówny, więc prawdopodobnie nie

Józefą na kuracje w Zakopanem i opiekowa-

MARIA JÓZEFA

kobiet z naszego rodu:

odczuwal nawet potrzeby takich rozmów.

la się nią z ,,iście matczyną troskliwością".

Michaliny ­ matki mojego

tak późno ­ w momencie, kiedy większość

cioci ,,Kostuni"; druga żona, również Wszela-

Tymczasem narodziny drugiego dziec-

W 1899 ­ bezpośrednio po śmierci synowej,

Dziadka; Marii Józefy ­

czyńska (siostra pierwszej żony) byla matką

wspomnień zatarla się w pamięci a wśród

ka mocno podkopaly i tak już wątle sily

gdy Ojciec mój (w wieku dziewięciu lat) za-

pierwszej jego żony, matki

żyjących krewnych nie pozostalo już niko-

cioci ,,Muni"; trzecia ­ Ksawerka; czwarty

żywotne Marii Józefy, która w najbliż-

padl na ciężką nerwicę, babcia Michalina

Adama i Marii ,,Maniusi";

go, kto móglby udzielić Ojcu brakujących

związek pozostal bezdzietny".

szych latach coraz bardziej podupadala na

byla dla niego ­ jak wspomina ­ ,,najczulszą

Marii Wiktorii ­ drugiej żony

Dla Marii Józefy i jej rodzeństwa naj-

informacji na jej temat. Przybliżenie po-

zdrowiu, a w polowie lat dziewięćdziesią-

opiekunką".

Dziadka; Gabrieli ­ pierwszej

staci Marii Józefy urasta więc poniekąd do

bardziej ,,korzystny" ­ po śmierci Matki ­

tych lekarze zdiagnozowali u niej gruźlicę.

W latach 1900-1901 moja prababka

żony Adama oraz Pauliny ­

okazal się drugi związek ojca. Dzieci lubily

spelnienia misji, zarówno przed Babcią jak

Przez cale życie Ojcu mojemu towarzy-

mieszkala w willi przy ulicy Raclawickiej,

drugiej żony Ojca, mojej Matki.

i przed moim Ojcem.

ciocię i bez trudu zaakceptowaly ją jako

szylo smutne wspomnienie biednej Mat-

pomagając nie tylko w opiece nad dziećmi,

,,nową matkę". Niestety stabilizacja nie

Maria Józefa z Morawieckich Solty-

ki, przesiadującej godzinami na ciemnej

lecz również w zagospodarowywaniu świe-

trwala dlugo ­ macocha również po kilku

sowa pochodzila z zamożnej lwowskiej

ceratowej kanapie, nieustannie kaszlącej

żo nabytego dużego domu. Po ślubie Dziad-

MARIA EWA SOLTYS

latach odeszla (podobnie jak matka, na

rodziny, o statusie spolecznym której

i żarliwie modlącej się.

ka z Marią Wiktorią (1901), prawdopodobnie

Michalina

gruźlicę) i Maria Józefa osierocona zosta-

świadczyć może fakt, iż wniesiony przez

W tych smutnych okolicznościach eg-

zrezygnowano z jej wszechstronnej pomo-

la powtórnie. Nad rodziną Morawieckich

nią posag wystarczyl na zakup okazalej

zystencji największym szczęściem dla Ma-

Michalina z Lyczkowskich Soltysowa ­

cy, ponieważ o dalszych losach prababki

zawislo chyba fatum ­ trzecia wybranka

willi, która slużyć miala (i sluży po dzień

rii Józefy okazala się córeczka Maniusia,

moja prababka, jest ,,najstarszą" z dynastii

Michaliny brak już jakichkolwiek informacji.

dzisiejszy) kilku pokoleniom.

mego pradziadka również rychlo odeszla

podobna zresztą do niej pod każdym

kobiet naszego rodu, o której zachowaly

Śmialo jednak można stwierdzić, iż ta empa-

(przypuszczalnie również na suchoty), co

Jest to postać wyjątkowo nieszczęśliwa,

względem. Byla bowiem dziewczynką

się przynajmniej znikome wiadomości.

tyczna, pelna poświęcenia kobieta odegra-

spowodowalo czwarty i wreszcie ostatni

wręcz tragiczna. Wątlego zdrowia i prze-

spokojną, delikatną, nieśmialą, wyjątko-

Urodzona okolo 1840 r., wyszla za mąż za

la rolę niezwykle znaczącą w życiu swoich

już jego ożenek.

wrażliwiona, wcześnie osierocona przez

wo pilną w nauce, a poza tym chętnie spę-

Józefa Soltysa ­ skromnego urzędnika Ma-

slawnych potomków ­ syna Mieczyslawa

Maria Józefa byla kobietą inteligentną,

matkę ­ w rodzinnym domu nie zaznala sta-

dzającą czas z matką, która w rodzinnym

gistratu ­ okolo 1862 roku. Z tego związku

oraz wnuka Adama.

oczytaną w literaturze pięknej, dość biegle

bilności. Ojciec ­ Konstanty Morawiecki (per-

domu czula się wlaściwie osamotnioną.

urodzilo się siedmioro dzieci (mój Dziadek

Maria Józefa (1862­1899)

grającą na fortepianie, przy tym lagodne-

manentnie zajęty architekt) żonaty byl czte-

Wizyty krewnych męża, zwlaszcza jego

byl najstarszy), z których dwoje zmarlo

go usposobienia i trochę nieśmiala. Jako

rokrotnie. Ojciec mój napisal m.in.: ,,Pierwsza

W swoich lakonicznych wspomnieniach

braci Antoniego i Waclawa, podobno ra-

w dzieciństwie.

panna ,,na wydaniu" niewątpliwie marzy-

o Matce (spisywanych w 1956 r.), Ojciec mój

jego żona, z domu Wszelaczyńska, byla mat-

czej ją drażnily niż cieszyly. Zachowywali

Ze wspomnień Ojca wynika, że byla to

ką mojej Matki, wujów Józefa i Michala oraz

la o mężu, który w końcu zapewnilby jej

wyrazil glęboką skruchę i żal, iż czyni to

się ponoć dość halaśliwie, a ich niewy-

osoba o wielkim sercu, pracowita, energicz-

upragnioną stabilizację, a przede wszyst-

bredne, często rubaszne żarty zupelnie

na, dobrze zorganizowana, zawsze goto-

kim ­ by w przyszlym malżonku znaleźć

jej nie bawily. Tym mocniejszą i glębszą

wa do wszelkiej pomocy, przy tym bardzo

przyjaciela i opiekuna. Niestety nie bylo

stawala się więc więź z córeczką, którą

sympatyczna, latwo nawiązująca kontakty

jej to pisane ­ wkrótce po zawarciu związ-

­ wedlug slów mojego Ojca ­ wręcz ubó-

towarzyskie. Dzięki tym cechom dobrze ra-

ku malżeńskiego mój Dziadek wyjechal na

stwiala i poza którą ,,świata nie widziala".

dzila sobie z organizacją życia codziennego

studia zagraniczne, pozostawiając świeżo

Zresztą moglo to być poklosiem faktu, iż

w wielodzietnej rodzinie (przydzial obo-

poślubioną malżonkę wlaściwie samej so-

cala uwaga krewnych męża ­ dwóch cioć,

wiązków pięciu ,,latoroślom", pilnowanie

bie. Zastanawialam się wielokrotnie nad

dwóch wujków a także babci Michaliny ­

ich zajęć edukacyjnych, wspieranie pasji

tym, czy moja Babcia, wychodząc za mąż

skupiona byla prawie wylącznie na synku

etc.). Pomimo skromnych dochodów glowy

byla świadoma tego, że wiąże się z mężczy-

Adasiu, dziecku wesolym, towarzyskim

rodziny, prababka Michalina potrafila wy-

zną bez reszty pochloniętym pasją, karierą,

i pomyslowym. We wspomnieniach Ojciec

gospodarować kwoty niezbędne na opla-

pracą i rozwojem osobistym; w okazywaniu

mój napisal m.in.: ,,Lubilem bawić się z Ma-

cenie nauki muzyki, którą pasjonowala się

uczuć natomiast ­ nawet w relacjach z naj-

niusią, ale ją nudzily moje pomysly. Naj-

dwójka rodzeństwa (Mieczyslaw i siostra

bliższymi ­ nader wstrzemięźliwym, a przy

chętniej bowiem spędzala czas z książką".

Józefa). Szczególnie bliską więź miala z pier-

tym dość apodyktycznym. W każdym razie

Prawdziwym ciosem dla Marii Józefy

worodnym synem Mieczyslawem, który

ze wspomnień Ojca wynika, że Maria Józefa

byla więc nieoczekiwana decyzja mal-

odziedziczyl po matce pracowitość, zdol-

swego przyszlego męża znala od dawna.

żonka, by Maniusię na pewien czas oddać

ności organizacyjne i niespożyte wprost po-

Na usprawiedliwienie dziadka Mieczy-

na wychowanie do sióstr sakramentek.

klady energii. Nic więc dziwnego, że z jego

slawa zaryzykuję przypuszczenie, że jego

Z tamtego okresu zachowal Ojciec wspo-

osobą wiązala wielkie nadzieje, a w swych

matka, energiczna Michalina solennie obie-

mnienia odwiedzin Maniusi w klasztorze:

marzeniach widziala Mieczyslawa jako

cala synowi (przed jego wyjazdem za gra-

,,Biedna Maniusia lzami się zalewala, gdy-

osobę wszechstronnie wyksztalconą i po-

nicę) swoje zaangażowanie w jak najdalej

śmy z Matką w niedzielę po poludniu przy-

wszechnie szanowaną. Gdy pod naciskiem

posuniętą pomoc synowej. Zresztą ze

chodzili ją odwiedzić. Ta krótka rozmowa

ojca Mieczyslaw rozpocząl studia uniwer-

wspomnień Ojca wynika, że moja prabab-

odbywala się w obecności pilnującej i pod-

syteckie (1882) ­ to wlaśnie matka wspie-

ka rzeczywiście nie tylko pomagala w pro-

sluchującej zakonnicy (!). Biada, jeśli Ma-

rala go w pasji do muzyki. Dzięki temu mógl

wadzeniu domu, ale wlaściwie matkowala

niusia na cokolwiek poskarżyla się. Wów-

­ w tajemnicy przed ojcem zresztą ­ nadal

delikatnej Marii Józefie, co zresztą okazalo

czas zabraniano jej na tydzień lub dlużej

kontynuować naukę w konserwatorium

się wkrótce wręcz konieczne, ze względu

widywać się z Matką. Swego rodzaju bar-

Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego

na stan blogoslawiony synowej.

barzyństwo! ,,O samej decyzji Dziadka

(GTM).

W polowie sierpniu 1888 r. przyszla na

natomiast pisal z wielkim smutkiem i dez-

Po śmierci męża Józefa (1886), prabab-

świat córeczka Marii Józefy i Mieczyslawa;

aprobatą, wyrażając przypuszczenie, że

ka Michalina zaangażowala się niemal bez

dziewczynka otrzymala na imię Maria (nazy-

przygnębienie nią wywolane u mojej Bab-

reszty w pomoc dzieciom, zwlaszcza ro-

wana później przez najbliższych ,,Maniusią").

ci, moglo nawet przyśpieszyć jej odejście.

dzinie Mieczyslawa. Jej ofiarna pomoc zy-

Z zachowanych w archiwum domowym

Podobno, gdy po raz już ostatni wyjeż-

skala szczególne znaczenie w latach 1887-

materialów wynika, iż w trakcie trwania

dżala na kurację do Zakopanego (w 1899

1891, kiedy to Mieczyslaw (po ukończeniu

studiów zagranicznych (1887­1891) mój

r.), wprost zalewala się lzami. Plakaly

nauki w konserwatorium GTM) postanowil

MANIUSIA Z BRATEM ADASIEM