16

nr 6 (442) 26.03.­15.04.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Twórcze spotkania we lwowskiej bibliotece

naukowo-pedagogicznej

Lwowska obwodowa

biblioteka naukowo-

pedagogiczna wprowadza

wspólczesne metody

pracy. Jedną z nich

jest projekt ,,Biblioteka

innowacyjna", zaś jedną

z inicjatyw tego projektu

jest powolanie klubu

dyskusyjnego ,,Wybitne

postacie Ukrainy",

który skupil już wokól

biblioteki znaczną grupę

milośników historii,

literatury i kultury Lwowa.

SZOLEM ALEJCHEM

Inicjatorem powolania

też moskiewską prawoslawną

klubu i jego kierowniczką

cerkiew.

(kuratorem) jest Natalia

Szolem Alejchem ­ to pseu-

Zwolska, która od lat

donim literacki wybitnego pi-

pracuje w tejże bibliotece,

sarza żydowskiego i w prze-

kladzie oznacza ,,pokój wam", co

zapalona milośniczka

przy powitaniu można określić

lwowskiej historii

jako ,,dzień dobry". Prawdziwe

i literatury.

nazwisko pisarza bylo Salomon

NATALIA ZWOLSKA (OD LEWEJ), MARKO SIMKIN, OKSANA KUMEĆKA

(Szolem) Rabinowicz. Urodzil się

wloscy żolnierze, a nawet gene-

i następnie bez śledztwa i sądu

dyrektor biblioteki Oksana Ku-

2 marca 1859 roku na Ukrainie,

TEKST I ZDJĘCIA

ralowie, zostali przez hitlerow-

zamordowany przez NKWD ra-

mec'ka. Spotkanie prowadzila

w mieście Perejaslaw, Poltaw-

JURIJ SMIRNOW

W

ców internowani i rozstrzela-

zem z malżonką Jadwigą z hr.

Natalia Zwolska.

skiej guberni. Mieszkal i praco-

arto zaznaczyć, że bi-

ni. Rodzinne tragedie byly też

Szembeków i księdzem Skib-

Referat Marka Simkina zo-

wal w Bialej Cerkwi, następnie

blioteka  naukowo-

związane z bylymi wlaścicie-

niewskim. Jeden z synów Le-

stal  poświęcony  pobytowi

w Kijowie. Burzliwe lata rewo-

-pedagogiczna  jest

lami tego palacu. 22 stycznia

ona  Szeptyckiego,  Andrzej

w latach 1905­1907 we Lwowie

lucji rosyjskiej, pogromy ży-

usytuowana w dawnym palacu

1891 roku w palacu podczas

Szeptycki, porucznik Wojska

Szolem Alejchema, wybitnego

dowskie, prześladowania inte-

Dzieduszyckich-Wolańskich

balu, ,,który mial być punktem

Polskiego, zostal zamordowa-

żydowskiego pisarza, jednego

ligencji żydowskiej zmusily go

przy ulicy Zielonej 24. W 1869

kulminacyjnym karnawalu we

ny w Katyniu przez oprawców

z klasyków literatury pięknej

uciekać razem z rodziną z Kijo-

roku palac kupil Maurycy Igna-

Lwowie", w obecności rodzi-

z NKWD. Teraz już nic w pala-

w języku jidysz. Marko Sim-

wa, który bardzo kochal i opisal

cy Aleksander hr. Dzieduszycki

ny i licznych gości (zjechalo się

cu nie przypomina o dawnych

kin prezentowal też licznym

w swoich utworach literackich.

(1813­1877), znany literat, wi-

ponad 150 osób), zmarl nagle na

czasach. We wnętrzach palacu

zebranym gościom swoją nową

Granice przekroczyli nielegal-

cekurator Ossolineum, cenio-

zawal serca (anewryzm serca)

nie zachowaly się stare me-

książkę pt. ,,Twórcze spotkania

nie. Już pierwsze galicyjskie

ny historyk, spolecznik, radca

wlaściciel palacu Wladyslaw

ble, obrazy czy inne pamiąt-

Szolem Alejchema we Lwowie".

miasto Brody zrobilo na pisarzu

dworu, czlonek czynny Akade-

Krzysztof Feliks hr. Wolański

ki po bylych wlaścicielach.

We wstępie autor szeroko omó-

wielkie wrażenie. Tak bardzo

mii Umiejętności w Krakowie,

(1837­1891), kawaler maltański

Tylko przy wejściu wita go-

wil historię żydowskiej wspól-

różnilo się od miasteczek car-

posel na Sejm Galicyjski. Po

i szambelan papieski, posel na

ści powiększone stare zdjęcie

noty lwowskiej, która mieszka-

skiej Rosji ukladem życia i men-

jego śmierci palac odziedziczy-

Sejm Galicyjski. Portret Wla-

Leona i Jadwigi Szeptyckich.

la w naszym mieście od czasów

talnością obywateli, również

la córka Anna Natalia Dziedu-

dyslawa hr. Wolańskiego już po

Pracownicy biblioteki, przede

jego zalożenia w dalekim XIII

żydowskich. Szolem Alejchem

szycka (1860­1944), zamężna

jego śmierci na prośbę rodziny

wszystkim Natalia Zwolska,

wieku, zaś na terenach Gali-

nawet zatrzymal się w Bro-

za Wladyslawem hr. Wolań-

namalowal znany malarz pol-

starają się jednak odrodzić hi-

cji jeszcze wcześniej. Lwowscy

dach na pewien czas i wyglosil

skim. Stary palac Zamojskich

ski Teodor Axentowicz. Twarz

storię palacu i związanych

Żydzi odgrywali bardzo istotną

w miejscowym żydowskim to-

zostal przebudowany w latach

jego wdowy Anny Wolańskiej

z nim rodzin, szukają na ten te-

rolę w rozwoju wielonarodowo-

warzystwie muzycznym kilka

1848­1854. Hrabina Rozalia

z Dzieduszyckich, jako Matki

mat materialów historycznych

ściowego Lwowa, w średnio-

referatów. Tu też powstal zamysl

Zamojska sprzedala palac Mau-

Boskiej, w 1929 roku uwiecznil

i genealogicznych.

wieczu, również w XIX ­ XX

znanej jego powieści ,,Motel,

rycemu Dzieduszyckiemu za 26

Jan Henryk Rosen w slynnym

Otóż 13 marca 2024 roku

wiekach. W tych czasach pręż-

syn kantora". A dalej byl Lwów

000 zlr. razem z dzialką i przy-

fresku ,,Ukrzyżowanie" w Kate-

w cyklu lekcji ,,Wybitne postaci

nie rozwijala się żydowska

­ stolica autonomicznego kraju

palacową zabudową. Kolej-

drze Ormiańskiej. Ostatni wla-

Ukrainy" do biblioteki zawital

kultura, sztuka, dzialaly liczne

Królestwa Galicji i Lodomerii,

ną przebudową palacu w 1910

ściciel palacu Leon Józef Maria

Marko Simkin, znany lwow-

żydowskie organizacje poli-

prawdziwe europejskie miasto.

roku kierowal lwowski archi-

hr. Szeptycki (1877­1939) też

ski dziennikarz, specjalista

tyczne i spoleczne. Wydawano

Szolem Alejchem przyjechal

tekt Edmund Żychowicz.

skończyl życie tragicznie. 27

od spraw międzynarodowych,

żydowskie czasopisma, wo-

do Lwowa nie z jakiejś gluchej

Wybitny lwowski krajo-

września 1939 roku, na dru-

kulturolog, dzialacz spoleczny,

kól których skupiali się znani

prowincji, lecz z Kijowa i mial

znawca Mieczyslaw Orlowicz

gi dzień wkroczenia wojsk so-

badacz historii i dziedzictwa

dziennikarze, literaci i histo-

z czym porównać to miasto.

w 1925 roku pisal o tym pala-

wieckich do rodzinnego mająt-

kulturowego wielonarodowo-

rycy, dzialal teatr żydowski.

Tym niemniej byl on Lwowem

cu: ,,W polowie XIX wieku bylo

ku Szeptyckich w Przyblicach

ściowej Galicji i Lwowa. Postać

Marko Simkin zwrócil uwagę

zachwycony i oczarowany. Już

przy tej ulicy (Zielonej) palaców

w powiecie jaworowskim, Leon

prelegenta i jego twórczość li-

na zasadnicze różnice w poli-

niedlugo po przybyciu do Lwo-

więcej ­ do dziś zachowal się

Szeptycki zostal aresztowany

teracką przybliżyla zebranym

tycznym ustroju monarchii Ro-

wa pisal: ,,Lwów, widzicie, to już

tylko stojący w ogrodzie na-

syjskiej i Austro-Węgier, rów-

coś calkiem innego, niż Brody.

przeciw ul. Wagilewicza daw-

nież odmienne drogi rozwoju

Po pierwsze miasto ­ czystość,

ny palacyk Wolańskich. Jest to

kultury i cywilizacji (również

szerokie ulice, piękno! Nie-

ladny piętrowy budynek empi-

żydowskiej) i calkiem inną

możliwie oderwać oko... Wolny

rowy, z bramą i facjatą ozdobio-

mentalność obywateli tych są-

kraj. W soboty Żydzi spacerują

ną urnami, oraz z plaskorzeź-

siedzkich krajów. Odczul tę

wszystkimi ulicami i nikt im

bami (Schimser) pod oknami".

zasadniczą różnicę również

tego nie zabrania. A jacy ludzie!

W 1923 roku palac kupil Leon

Szolem Alejchem tuż po prze-

Czyste zloto...".

hr. Szeptycki, mlodszy brat me-

kroczeniu państwowej granicy

Szolem Alejchem byl we Lwo-

tropolity Andrzeja Szeptyckie-

w Brodach. Wlaśnie przez ten

wie zaczarowany calkiem inną

go i generala Stanislawa Szep-

punkt graniczny w 1905 roku

niż w Kijowie organizacją życia

tyckiego. W posiadlości rodziny

przybyl on (nielegalnie prze-

i mentalnością mieszkańców.

Szeptyckich palac znajdowal

kroczywszy granicę) do Galicji.

Tutaj Żydzi, bogaci i biedni, czuli

się do września 1939 roku. Pa-

Do wyjazdu czy nawet ucieczki

się pelnoprawnymi obywate-

lac również przeżyl skompli-

z Rosji mial swoje powody, mia-

lami, których bronily przepisy

kowane losy w okresie II wojny

nowicie prześladowanie Żydów

prawne. Uderzyly go też możli-

światowej. Między innymi sta-

w carskiej Rosji, pogromy ży-

wości duchowego i kulturowe-

cjonowal tu sztab wojsk wlo-

dowskie organizowane nie tyl-

go rozwoju Żydów galicyjskich,

skich we Lwowie. W 1943 roku

ko przez oficjalną wladzę, ale

liczne żydowskie organizacje