17

nr 6 (442) 26.03.­15.04.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

spoleczne, kulturalne i poli-

między innymi żydowskie to-

wystaw lwowskiego teatru ży-

tyczne. Nic podobnego nie bylo

warzystwa ,,Sztuka" i ,,Spólka",

dowskiego rozpocząl we Lwo-

w Imperium Rosyjskim. Szo-

chór ,,Kinor". Przy ulicy Bersz-

wie prace nad swoją slynną po-

lem Alejchem zamieszkal z ro-

teina (obecnie Szolem Alejche-

wieścią ,, Blądzące gwiazdy".

dziną przy ulicy Kotlarskiej 1,

ma) pisarz odwiedzil siedzibę

Z początkiem 1907 roku

w dzielnicy obok targu kra-

Towarzystwa Rękodzielników

Szolem Alejchem wyjechal na

kowskiego, w której mieszkalo

Żydowskich ,,Jad-Charuzim",

zaproszenie organizacji ży-

sporo lwowskich Żydów. Te-

jeden z glównych ośrodków

dowskich do Stanów Zjedno-

raz na tej kamienicy wmuro-

żydowskiego życia spoleczne-

czonych, gdzie podczas wy-

wano artystyczną tablicę pa-

go we Lwowie, w którym urzę-

stępów autorskich w licznych

miątkową. Pisarz byl szczerze

dowala też slynna żydowska

miastach i miasteczkach ame-

zdziwiony wszystkim, co wi-

Korporacja Teatralna i funkcjo-

rykańskich z wielkim sukce-

dzial dookola. We Lwowie byly

nowala sala teatralno-koncer-

sem prezentowal swoją twór-

czynne 27 synagog ­ ortodok-

towa. Przy ulicy Sykstuskiej 21

czość. Następnie byly wyklady

syjnych,  postępowych,  ce-

dzialal klub inteligencji żydow-

w krajach europejskich, mię-

chowych, brackich. Podziwial

skiej i Szolem Alejchem wpisal

dzy innymi we Wloszech, Au-

też liczne wspaniale budowle

się doń jako jego staly czlonek.

strii, Szwajcarii, Niemczech...

wzniesione przez organizacje

W tym klubie znalazl we Lwo-

W 1914 roku znów wyjechal do

TABLICA PAMIĄTKOWA SZOLEMA ALEJCHEMA

żydowskie i bogatych lwow-

wie nowych przyjaciól, wielbi-

USA. Zmarl 13 maja 1916 roku

skich Żydów, między nimi ­

cieli jego twórczości. Wlaśnie

spotkanie i dyskusje z Iwanem

obydwaj pisarze podziwiali się

w Nowym Jorku w wieku 65

żydowski szpital i żydowski te-

we Lwowie Szolem Alejchem

Franką, wybitnym pisarzem

wzajemnie. Iwan Franko byl

lat. Na pogrzeb Szolema Alej-

atr. Do żydowskiego teatru przy

odkryl dla siebie calkiem inny

ukraińskim. Spotkanie odby-

zdziwiony, że Szolem Alejchem

chema przyszlo 150 tysięcy

ulicy Jagiellońskiej 11 przyszedl

świat, który tak różnil się od

lo się w kawiarni ,,Monopol"

mówi pięknym literackim ję-

ludzi.

już na drugi dzień swego poby-

świata Imperium Rosyjskiego,

przy placu Mariackim 8. Iwan

zykiem ukraińskim, zaś Szolem

Marko Simkin podkreślil,

tu we Lwowie. W teatrze poznal

świata szowinizmu, moralne-

Franko byl stalym gościem

Alejchem byl zdziwiony jesz-

że twórczość Szolem Alejche-

reżysera Jakuba Ber-Gimpla

go przygnębienia, rosyjskiego

tej kawiarni, lubil posiedzieć

cze bardziej, że Iwan Franko

ma jest encyklopedią żydow-

i malarza Efraima Mosesa Li-

państwowego antysemityzmu.

w spokoju, poczytać nową prasę

nie gorzej niż on mówi w języ-

skiego życia drugiej polowy

liena, wybitnego żydowskie-

Podczas swego pobytu we

lwowską. Szolem Alejchem tra-

ku jidysz. Iwana Frankę bar-

XIX ­ początku XX wieku, jego

go artystę. Szolem Alejchem

Lwowie Szolema Alejchem na-

fil do tej kawiarni z artystami

dzo zainteresowala twórczość

obyczajów, typów, zawodów,

odwiedzil również Żydowski

wiązal twórcze i przyjacielskie

teatru żydowskiego po kolejnej

Szolema Alejchema, przetluma-

że jest leksykonem żywego ży-

Dom Akademicki przy ulicy

kontakty z wieloma przed-

wystawie. Podczas pierwsze-

czyl on i opublikowal w gazecie

dowskiego slowa, zaś Szolem

św. Teresy, który slynąl jako je-

stawicielami polskiej i ukra-

go spotkania (bylo ich w cza-

,,Zoria Halicka" kilka powie-

Alejchem jest zaliczany do kla-

den z centrów kultury żydow-

ińskiej kultury i literatury.

sie pobytu Szolem Alejchema

ści żydowskiego pisarza. Szo-

syków nowoczesnej literatury

skiej we Lwowie. Tutaj dzialaly

Marko Simkin opisuje np. jego

we Lwowie znacznie więcej)

lem Alejchem pod wrażeniem

jidysz.

Witryna literacka

Boży szaniec

bezpieczną przystań

Nikt nie wie gdzie i kiedy,

jednak zawsze tworzy.

jaki ma los przeznaczony.

Pięknie że zostaly stare kobiety,

Czy żolnierz, czy starzec,

Mariusz Olbromski

Ale znów slońce i trzeba

które z Umilowanym często

matka, czy dziecko ­ daleko

iść do szkoly, by uczyć się

szeptem i glośno rozmawiają.

czy blisko linii obrony.

i śpiewać, może się bawić.

Pannie Maryi niosą godzinki.

III

Ananke przestawia wciąż

Śpieszą rano do swoich

W ciszy wiejskich kościolów

wskazówki zegara, obraca

klas male Hioby

Milość do Ciebie, serca nie okrada,

odnajdują znaki dróg dobrych

je w obie strony. I pisze listy,

z wielkimi tornistrami.

na codzienności rozstajach.

lecz je poszerza, kieruje ku ziemskim.

ale litery nie lączą się z sobą.

Chroni je często, czyni wrażliwszym,

Wśród obrazów

by świat ten bardziej byl slonecznym.

Serca ich kruche ­ platki róży,

Ciala śpią, duchy czuwają,

Jacka Malczewskiego

są po tej i po tamtej stronie

tych którzy polegli w obronie.

W Twojej pokorze ­ bezmiar odwagi,

Tajemnic Krzyża, jakże wiele

O krzyże ich wróg się przewróci.

Tyle bylo w tobie mądrości

W czystości ­ bogactwo nieziemskie.

poznaly w swoim życiu,

Bo będą wciąż wolać i wzywać.

i zapatrzenia w czas kaleki.

A w macierzyństwie wybawienie świata.

ale mądrością Jego poglębione

Ciągle zapalać święty plomień.

Anhelli i Eloe ­ tyle wizji z wizji.

Glębia mądrości w Bogu posluszeństwie.

trwają tu tworząc szaniec boży.

Grozy skazańców syberyjskich

ośleplych pośród zórz w zamieci.

Milość Twa ­ światlo, które w serce pada,

Z każdą modlitwą ich kościól

nagle przemienia ciemne świata strony.

wciąż ożywa, zmartwychwstaje.

Twa dusza tam się zabląkala,

I idzie dalej, ciągle mlody,

Wciąż każe godnie żyć zjadaczom chleba

zeszla do kopalń w czas niedzieli.

tam, gdzie ,,oko nie widzialo".

i dobro co dzień wokól siebie tworzyć.

To wiodla pędzel w tajgi mlakach,

Do Matki Boskiej Laskawej

W ciszy

Epitafium

w katordze pracy ponad sily

i pośród męki bialej śmierci.

Przez wiele lat królujesz nam,

Przemawiasz glośniej w ciszy,

Zginąl Maksym Krywcow,

przenikasz w każdy dzień.

Matko dobrej rady.

To co zostalo zatrzymane jest

poeta, który patrzyl na świat

naszych losów wciąż ikoną.

Matczynym sercem obejmujesz

Prowadzisz myśli jakże często

tylko trzydzieści trzy lata,

ochraniasz nocą nawet sen.

po ziemskich ścieżkach Syna.

W muzeach serca wskrzeszającą.

przez dziesięć jako żolnierz.

Rok szkolny

W ciemnościach zapomnienia

Jakże przedziwne trwanie Twe,

Tulisz ­ Zbawienie tego świata.

plonącą raną jak pochodnia.

Uprzedzal fakty, wieścil sobie:

które pamięta betlejemski czas.

Tak często koisz wielki ból

Cóż slowa? Przepaść.

,,moje ręce oderwane

Tuż za granicą naszą krew, wybuchy.

Ty, która stalaś na Golgocie,

choć nie ma tutaj widnej rany.

Gdy tam ciągle trwają

wyrosną fiolkami na wiosnę

Dzień po dniu nowe trumny.

też radość zmartwychwstania

Otwierasz nagle nowe bramy

lekcje przerażenia.

moje nogi rozwlóczą psy albo koty

Syna swego przecież znasz.

wtedy, gdy nie ma już wyjścia.

Artysto ukraiński ­ dzieje maluj

moja krew pofarbuje świat..."

bólem ­ zatrzymaj dla potomnych.

Tysiące dzieci

O, jak przedziwne trwanie Twe,

Nakladasz w ciszy wciąż bandaże

do piwnic

Jego ręce które wrastają w ziemię

jesteś królową naszych serc.

na ropiejące rany serca.

do schronów

będą wieczną barykadą.

Blogoslawione chwile dajesz nam,

Bo Ty pod krzyżem na Golgocie

co dzień w trwodze

Jego nogi będą niosly dalej

królestwo Twoje szczęściem jest.

stalaś na którym Jezus cierpial.

nagle zbiega

ku przyszlości.

gdy wycie

II

syren grozę glosi...

Jego slów nie zmiażdży żaden

czolg najeźdźców.

Pani Laskawa, znasz gdzie serca

Tak w zdania pól...

Jego krew spoiwem pokoleń.

zbląkane, gdzie serca strapione.

zaczęta litera...

Z niej też rośnie róża wolności.

Prowadzisz do milości największej

otwarty zeszyt zostaje.

Syna swego w cierniowej koronie.

Ogromne oczy posiwiale

9.I.24

i tętent serc tak oszalaly.

Krajobraz z Ananke

Pani Laskawa, Ty slyszysz każde

wolanie czlowieka zbolalego.

Dzieciństwo z dzieciństwa

I znasz niepokój matek o swe dzieci,

wojną odzierane.

Ananke z opaską na oczach

otaczasz każde swym spojrzeniem.

I nocą krzyk gdy w snach

krąży po Ukrainie.

Oslaniaj plaszczem swej opieki

przychodzą wciąż upiory.

Czarna jest jej opaska

tak pelną bólu często codzienność.

I tylko mamy przytulenie

a kogo dotknie ­ ginie.