28

nr 7 (443) 16­29.04.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Notatki z historii Galicji  (cz. 2)

Ruch rewolucyjny lat

powstanie  zademonstrowalo

gotowość niektórych sil poli-

1848 ­ 1849 przetoczyl

tycznych do dalszego podążania

się przez większą część

demokratyczną drogą rozwoju

państw Europy. Celem

spoleczeństwa. Jego upadek stal

bylo obalenie feudalno-

się lekcją dla wielu polityków,

absolutystycznego

mówiącą, że obronę demokra-

ustroju i formowanie

tycznego rozwoju, przyszlości

stosunków spolecznych

narodu i realizację dążeń pań-

stwowych należy rozwiązywać

na zasadach wladzy

nie na barykadach, lecz poprzez

przedstawicielskiej,

trwalą ,,pracę organiczną". Pol-

wyzwolenie zniewolonych

POŻAR LWOWSKIEGO RATUSZA W 1848 R. PO AUSTRIACKIM

skie sily polityczne Galicji sko-

OSTRZALE

narodów spod obcego

rzystaly z tych doświadczeń,

panowania i ich

austriackiego. Językiem urzę-

sil prourzędowych w Impe-

co dalo możliwość przygotować

polityczna samodzielność.

dowym i oświaty mial być ję-

rium Austriackim. Powstań-

grunt pod odrodzenie państwo-

GWARDIA NARODOWA W 1848

zyk ukraiński. Ukraińcy mieli

ców poparli przedstawiciele De-

wości w 1918 r.

W niektórych państwach

R. MAL. JULIUSZ KOSSAK,

też swoje mniejsze rady po mia-

mokratycznego Towarzystwa

Polacy, pomimo porażki tej

wydarzeniom

AKWARELA

stach, a także oddzialy gwardii

Polskiego, przybyli do Galicji

rewolucji, zdobyli jednak pewne

towarzyszyly ostre

narodowej i samoobrony. Prze-

z emigracji. Po odmowie wspól-

Centralnej Rady narodowej,

osiągnięcia na terenach Galicji.

konflikty pomiędzy

prowadzono znaczne dzialania

pracy z polską Centralną Radą

część Gwardii Narodowej i tzw.

Gubernialne kierowanie Krajem

burżuazją i proletariatem

kulturalno-oświatowe. 19 paź-

Narodową, zwolenniczką legal-

Komitet bezpieczeństwa spo-

zastąpiono Namiestnictwem.

(przykladem może być

dziernika 1848 r. Glówna Rada

nych metod walki o zdobycie

lecznego staraly się powstrzy-

W 1849 r. namiestnikiem Galicji

Ruska zwolala Sobór ruskich

narodowo-terytorialnej auto-

mać powstańców i zaczęlo

zostal hrabia Agenor Goluchow-

Francja), a w innych

naukowców. W 1850 r. powsta-

nomii Galicji w ramach Państwa

rozmowy z dowódcą wojsk au-

ski (1812­1875), pochodzący ze

­ ruchy wyzwoleńcze

lo towarzystwo ,,Galicyjsko-

Austriackiego, rozwinęli ak-

striackich gen. Hammeste-

znanego polskiego rodu szla-

różnych narodów

-Ruska macierz", otwarto Dom

tywną propagandę wśród dolów

inem. Jednak rozmowy trwa-

checkiego. Zająl on ugodową po-

(Austria). Nabrzmiewanie

Ludowy we Lwowie. Zaczęla

miejskich, Gwardii Narodowej

ly niedlugo. O godz. 10. rano

zycję wobec Wiednia, przy jed-

i wybuch wystąpień

się ukazywać ukraińska gazeta

i studenckiego ,,Legionu Akade-

2 listopada wydal on rozkaz

noczesnym wspieraniu dążeń

rewolucyjnych

,,Zorza Galicyjska".

mickiego" i wysunęli haslo na-

ostrzelania miasta ogniem ar-

polskich. Na tej podsadzie trwal

poprzedzilo pogorszenie

W odróżnieniu od polskiej

tychmiastowych radykalnych

tyleryjskim. Zginęlo 55 osób, 75

do 1859 r. Ukraińcom udalo się

Centralnej  Rady  Narodowej

zmian politycznych.

zostalo rannych, splonęly nie-

wywalczyć katedrę filologii

życia ludności,

ukraińska Glówna Rada Ruska

Po  powstaniu  paździer-

które zabudowania Lwowskie-

ukraińskiej na Uniwersytecie

wywolane nieurodzajem

nie charakteryzowala się taką

nikowym 1848 r. w Wiedniu

go Uniwersytetu ­ dawnego

Lwowskim, na czele której sta-

z poprzednich lat

radykalnością. Ukraińcy mie-

wśród ludności Lwowa zaczęly

klasztoru trynitarzy, splonęla

nąl Jakub Holowacki.

i kryzysem przemyslowo-

li lojalny stosunek do Wiednia.

się szerzyć apele o naśladowa-

biblioteka uniwersytecka, Sta-

Rewolucja 1848­1849 r. po-

finansowym,

Ukraińskie żądania narodowe

nie wiedeńskich powstańców.

ry teatr, Akademia Techniczna

niosla klęskę. Większość po-

szalejącym w Europie

napotykaly na silną opozycję

1 listopada wojsko austriac-

i Ratusz. O godz. 12 delegacja

litycznych i socjalnych swo-

ze strony polskich polityków.

kie użylo broni przeciwko tlu-

pelnomocnych przedstawicieli

bód, zdobytych przez narody

w 1847 r. Te wydarzenia

Aby rozbić jedność ruchu ukra-

mom i to stalo się impulsem do

miasta podpisala kapitulację.

Europy, zostalo odebrane na

rewolucyjne z lat 1848­

ińskiego utworzyli oni prze-

wybuchu powstania. W ciągu

3 listopada w mieście oglo-

okres restauracji obalonych

1949 doprowadzily

ciwwagę Glównej Radzie Ru-

nocy na ulicach, otaczających

szono stan wyjątkowy. Kilkaset

przez nie reżymów. Jedynym

do aktywizacji

skiej nową organizację ­ Ruski

Rynek, wzniesiono 25 bary-

uczestników powstania oddano

osiągnięciem bylo skasowa-

zarówno polskiego, jak

Sobór i zaczęli wydawać gazetę

kad. Cale centrum miasta oka-

pod sąd wojskowy, Gwardię Na-

nie pańszczyzny. Rewolucja

i ukraińskiego życia

,,Dziennik Ruski". Rada Glów-

zalo się w rękach powstańców,

rodową rozpuszczono, zakazano

nadala impuls do formowania

na otrzymala poparcie ze strony

robotników i rzemieślników.

zebrań, dzialalności organizacji

liberalizmu, doprowadzila do

narodowego w Galicji.

rządu austriackiego, który chcial

Uzbrojeni byli w strzelby, kosy,

politycznych, zamknięto dzien-

zmian strukturalnych w sys-

mieć oparcie w galicyjskich Ru-

siekiery i szable. Do nich do-

niki ­ oprócz rządowych. W taki

temie zarządzania państwami,

PETRO HAWRYLYSZYN

sinach w walce z żywiolem pol-

lączyla część Gwardii Na-

sposób utracono wiele zdobyczy

sprzyjając stopniowemu przej-

13 kwietnia 1848 r. we Lwo-

skim. Jednak rząd we Wiedniu

rodowej i studenci ,,Legionu

rewolucji w Galicji.

ściu do konstytucyjnych norm

wie Polacy tworzą Centralną

nie kwapil się z zadowoleniem

Akademickiego".

Wedlug historyków, poraż-

życia spoleczeństw. Wzmogly

Radę Narodową, która repre-

wymóg politycznych Rusinów,

Rankiem 2 listopada po-

ka powstania we Lwowie, jak

się ruchy narodowe i ufor-

zentowala interesy szlachty

dlatego ich osiągnięcia ograni-

między powstańcami i regu-

i w Krakowie, Pradze i Wied-

mowano pojęcie tożsamości

galicyjskiej, polskiego miesz-

czyly się do sfery kultury.

larnymi wojskami rządowy-

niu spowodowala tymczasowy

narodowej.

czaństwa i inteligencji. Ta in-

Powstanie bylo inspirowa-

mi wybuchly zbrojne walki.

powrót absolutyzmu w Impe-

Na podstawie:

stytucja pragnęla odnowić pol-

ne w warunkach kontrnatarcia

Umiarkowane kierownictwo

rium Austriackim. Jednocześnie

1. Грицак Ярослав Йосипо-

ską państwowość. W tym celu

вич. Нариси з історії Украї-

zaczęto formować w Galicji

ни: формування української

okręgowe rady polskie i Gwar-

модерної нації. Київ: Генеза,

dię Narodową. 1­2 listopada

2000. 249 c.

1848 r. pomiędzy wojskami au-

2. Дейвіс Норман. Боже

striackimi i Gwardią Narodo-

ігрище: історія Польщі; пер. з

wą odbyly się walki, w których

англ. П. Таращук. К.: Вид-во

ta ostatnia poniosla porażkę.

Соломії Павличко ,,Основи",

Dzialalność Centralnej Rady

2008. 1080 с.

Narodowej zostala zakazana.

3. Кралюк П. Українці і по-

Ukraińcy zorganizowali swe

ляки. 1000 років (не)порозумін-

przedstawicielstwo we Lwo-

ня. Харків, Фоліо, 2021. 317 с.

wie nieco później. 2 maja 1848

4. Польща ­ нарис істо-

r. utworzono Glówną Radę Ru-

рії / за ред.: Влодзімєжа Ме-

ską, która ich reprezentowa-

нджецького та Єжи Бра-

la. Do skladu Rady wchodzi-

цисевича; пер. з пол. Івана

li przeważnie przedstawiciele

Сварника; Ін-т нац. пам'яті,

duchowieństwa greckokatolic-

Коміс. переслідування зло-

kiego. Na jej czele stanąl biskup

чинів проти пол. народу. Вар-

Hrihorij Jachymowycz (1792-

шава: Вид-во Ін-т нац. пам'яті,

1863). W manifeście z dnia

2015. 365 с.

10 maja Glówna Rada Ruska

5. Стеблій Ф. І. Львівське

oglosila jedność calego 1,5 mi-

повстання 1848 // Енцикло-

lionowego narodu ukraińskie-

педія історії України: у 10 т. /

go. Oprócz tego proponowa-

редкол.: В. А. Смолій (голова)

la utworzenie ze Wschodniej

та ін.; Інститут історії Украї-

Galicji, Bukowiny i Zakar-

ни НАН України. К.: Наукова

pacia oddzielnego Kraju ko-

думка, 2009. Т. 6

ronnego w skladzie imperium

GWARDIA NARODOWA NA PLACU AM HOF WE WIEDNIU W 1848 R. OBRAZ POWSTAL W 1848 R.