32

nr 7 (443) 16­29.04.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Nowa książka o wojennej historii

ziemi stanislawowskiej

Niedawno światlo dzienne

naukowym. Historyk nie może tym-

W każdym razie książka liczyć bę-

ujrzala monografia

czasem utożsamiać się z poglądami

dzie ponad 500 stron, na których

autorstwa dra PIOTRA

bohaterów swoich prac, lecz ma obo-

ukazane zostaną wszystkie aspekty

OLECHOWSKIEGO ,,W cieniu

wiązek dokonywania chlodnej i nie-

funkcjonowania ludności polskiej

dwóch totalitaryzmów.

zaangażowanej emocjonalnie oceny

we Lwowie w ciągu powyższych 15

Życie codzienne na ziemi

zachodzących zjawisk. Tylko w ten

lat (polskojęzyczne szkolnictwo po-

stanislawowskiej 1939­1944"

sposób powstaje szansa, aby uzyskać

wszechne, funkcjonowanie Kościola

(Warszawa 2023, ss. 340,

możliwie jak najbardziej obiektywny

rzymskokatolickiego, losy polskich

Wydawnictwo Instytutu

obraz przeszlości. Nie piszę zatem wy-

uczonych pozostalych na miejscu,

Pileckiego). Książka ma

lącznie o Polakach, ale także o Ukraiń-

kwestie życia codziennego, a także

za zadanie porównanie

cach i Żydach, co przynosi tylko jeszcze

obecność kultury polskiej w radziec-

sytuacji ludności cywilnej

większą wartość poznawczą.

kim już ośrodku miejskim).

na analizowanym obszarze

Poza tym, jak już mówilem, w pracy

w okresie ,,pierwszego

Jak wyglądala praca badawcza?

badawczej należy stale poszukiwać

Sowieta" 1939­1941 oraz

Zgodnie z wytycznymi konkursu, na

nowych inspiracji, związanych tak-

w latach okupacji niemieckiej

przygotowanie monografii przewi-

że z przekraczaniem swego rodzaju

1941­1944. Zachęcamy zatem

dziano zaledwie 15 miesięcy. W do-

granic. Jakiś czas temu uznalem więc,

do lektury wywiadu z autorem,

datku okres rozpoczęcia prac zbiegl

że należy wyjść poza obszar dawnej

który przeprowadzil ADAM R.

się niestety z czasem pandemii,

Galicji Wschodniej, przekraczając

KACZYŃSKI.

która mocno ograniczyla możliwo-

niejako międzywojenną granicę na

ści wyjazdów badawczych. Szczę-

Zbruczu. Obecnie zamykam zatem ko-

Panie Doktorze, dlaczego zie-

śliwie ogrom materialu źródlowego

lejny projekt badawczy, poświęcony

mia stanislawowska? Skąd taki

udalo się zebrać we wcześniejszych

zupelnie innemu zagadnieniu. Cho-

wlaśnie wybór obszaru badaw-

latach, podczas odbywania stażów

dzi tu mianowicie o represje radziec-

czego, w dodatku jako porówna-

naukowych na Przykarpackim Na-

kiego aparatu bezpieczeństwa wo-

nie życia codziennego w okresie

rodowym Uniwersytecie im. Wasy-

bec Polaków na obszarze ówczesnego

dwóch okupacji w latach II wojny

la Stefanyka w Iwano-Frankiwsku.

obwodu  kamieniecko-podolskie-

światowej?

Książka zostala jednak ukończona

go (utworzonego we wrześniu 1937

Zawsze należy poszukiwać nowych

w terminie, a przez następne kilka-

r.) w ramach Wielkiego Terroru lat

inspiracji badawczych, nie porzucając

naście miesięcy trwaly procedury

1937­1938, skazanych na podstawie

przy tym dotychczasowych zaintere-

recenzyjne i wydawnicze.

slynnego rozkazu 00485, rozpoczy-

sowań. Po kilku latach badań nad hi-

nającego Operację Polską. Podstawę

Co stanowilo podstawę źródlo-

storią Polaków we Lwowie po II wojnie

źródlową stanowią w tym przypadku

wą podczas pracy nad książką?

światowej zdecydowalem się na podję-

indywidualne teczki karno-śledcze,

cie nowej tematyki, dotyczącej często

Wobec ogromnych braków źródlo-

spośród których staralem się wybrać

zaniedbywanego w badaniach histo-

wych, dotyczących przede wszyst-

te, które umożliwią ukazanie skali

rycznych życia codziennego. Wybór

kim okresu ,,pierwszego Sowieta"

represji wobec calego przekroju pol-

ziemi stanislawowskiej jako obszaru

1939­1941 (materialy te zostaly ce-

skiego spoleczeństwa zamieszkalego

badań nie byl przypadkowy, gdyż od

lowo zniszczone bądź w pośpiechu

handlu, edukacji, przemyslu, slużby

Jak najbardziej. Poczynilem już sta-

w okresie międzywojennym tuż za

kilku lat corocznie biorę udzial w od-

wywiezione przez ewakuujący się

zdrowia i kwestii sanitarnych, ale

rania, aby egzemplarze zostaly prze-

Zbruczem, na Ukrainie Radzieckiej.

bywającej się we wrześniu Międzyna-

w obliczu nadchodzących wojsk nie-

także wysokością podatków i oplat

kazane do odpowiednich bibliotek

W ten sposób poznamy dolę zarówno

rodowej Konferencji Naukowej ,,Sta-

mieckich radziecki aparat państwo-

za rozmaite uslugi, czy też wszech-

w Iwano-Frankiwsku (Biblioteka

nielicznej już inteligencji, urzędni-

nislawów i Ziemia Stanislawowska".

wy w czerwcu 1941 r.) trzeba bylo

obecnej propagandy. Nie pominąlem

Centrum Kultury Polskiej i Dialogu

ków państwowych, nauczycieli, ale

W 2020 r. zglosilem więc swój wniosek

oprzeć się na innych danych. Tych do-

przy tym czasu wolnego, który uzna-

Europejskiego, Biblioteka Obwodowa

także rzemieślników, kolejarzy, kup-

na konkurs ,,Polski Wiek XX ­ Nowe

starczyla na szczęście prasa codzien-

ję za najistotniejszy element życia

oraz Biblioteka Przykarpackiego Na-

ców oraz rolników, kolchoźników

Perspektywy", organizowany przez

na (glównie w języku ukraińskim),

codziennego, także w warunkach

rodowego Uniwersytetu im. Wasyla

i zwyklych bezrobotnych chlopów. Co

Instytut Pileckiego w Warszawie. De-

ukazująca się w okresie obu okupacji.

okupacyjnych. Glówną oś narracji

Stefanyka), a także we Lwowie (Biblio-

jednak istotne, narracja obejmie także

cyzją komisji konkursowej zostalem

Wykorzystalem ponadto wspomnie-

wyznaczają dwa najważniejsze mia-

teka Stefanyka, Biblioteka Uniwersy-

lata pięćdziesiąte XX stulecia, kiedy to

wtedy jednym z piątki laureatów, ma-

nia mieszkańców narodowości pol-

sta regionu ­ Stanislawów i Kolomy-

tetu im. Iwana Franki, Biblioteka Cen-

po śmierci Stalina wiele z powyższych

jących za zadanie przygotowanie au-

skiej, ukraińskiej i żydowskiej, szereg

ja, nie brakuje jednak też informacji

trum Historii Miejskiej, Biblioteka

śledztw zostalo poddanych rewizji.

torskich monografii na zaproponowane

opracowań naukowych, a także wiele

o sytuacji w mniejszych ośrodkach,

Ukraińskiego Katolickiego Uniwer-

Rodziny skazanych poznaly wów-

przez siebie tematy.

innych źródel, choćby zachowanych

jak Kalusz, Rohatyn czy Dolina, a tak-

sytetu oraz Biblioteka Centrum Ba-

czas tylko częściowo prawdę o losach

fragmentów kronik filmowych z epo-

że zupelnie prowincjonalnych miej-

dań Stosunków Polsko-Ukraińskich

swych bliskich ­ ówczesne KGB in-

Ziemia stanislawowska w okre-

ki. Niemniej, dokumenty archiwalne

scowościach i wsiach. Lącznie zatem,

przy Instytucie Ukrainoznawstwa im.

formowalo bowiem, że ich krewny zo-

sie międzywojennym byla dość

również zostaly wykorzystane w toku

oprócz wstępu, prologu i zakończenia,

Iwana Krypjakewycza). Zawsze uwa-

stal pośmiertnie zrehabilitowany, jed-

specyficznym terenem, gdzie

narracji.

książka liczy cztery rozdzialy, z któ-

żalem bowiem, że należy w ten sposób

nakże nigdy nie podawalo informacji

ludność polska, zwlaszcza na

rych dwa dotyczą okupacji radziec-

umożliwić zapoznanie się z wlasnymi

o skazaniu na śmierć i rozstrzelaniu

prowincji, stanowila zdecydo-

Jak wygląda uklad pracy?

kiej, a dwa niemieckiej. Na ostatecz-

ustaleniami badawczymi wszystkim

takiej osoby w latach 1937­1938. Na

waną mniejszość.

Książka ma na celu porównanie wa-

ny ksztalt monografii duży wplyw

zainteresowanym, szczególnie, gdy

potrzeby każdej sprawy wymyślano

Dokladnie tak. Poza większymi mia-

runków życia codziennego w okre-

mialy także ograniczenia objętościo-

tematyka dotyczy tychże ziem.

wówczas fikcyjną datę dzienną rze-

stami, jak Stanislawów czy Kolomyja,

sie dwóch okupacji. Uznalem jednak,

we, narzucone przez Wydawcę. Nie

komego zgonu na zeslaniu, z powodu

Jakie ma Pan plany badawcze

w mniejszych ośrodkach w momencie

że przejście do zasadniczej narracji

można bylo więc doglębnie ukazać

przewleklej choroby (podawano przy

na najbliższą przyszlość?

rozpoczęcia II wojny światowej prze-

powinno zostać poprzedzone odpo-

wszystkich procesów. Podobnie rzecz

tym, że dana osoba otrzymala wyrok 8

ważala ludność żydowska, na prowin-

wiednim wprowadzeniem. Stąd też

wygląda w kwestii przypisów ­ Wy-

Już wiosną br. w formie monogra-

lub 10 lat pobytu w lagrze, co oczywi-

cji natomiast zdecydowanie ukraiń-

zamieścilem prolog, przedstawiający

dawca nie zgodzil się na ich publika-

fii ukaże się moja rozprawa doktor-

ście nie bylo prawdą). Calość wyszla

ska. Na pewnych obszarach w ogóle

sytuację w regionie w okresie mię-

cję w oryginale (w języku ukraińskim

ska, poświęcona Polakom we Lwo-

na jaw dopiero na przelomie lat 80/90.

nie zamieszkiwali Polacy. Uważam

dzywojennym. Kolejne rozdzialy do-

i rosyjskim, cyrylicą), stąd też doko-

wie w latach 1944­1959, obroniona

XX wieku, a w niektórych przypad-

jednak, że w badaniach nad przeszlo-

tyczą już okoliczności zaprowadzenia

nana transkrypcja lacińska.

w 2019 r. na Uniwersytecie Rze-

kach nawet dekadę później. W zalo-

ścią tych ziem należy odrzucić po-

dwóch okupacji, a także zachodzących

szowskim. Niestety doprowadzenie

żeniu powyższa książka ma w nieda-

Czy czytelnicy na Ukrainie

dejście sentymentalno-nostalgiczne,

wówczas istotnych zmian w sferze ży-

do jej opublikowania trwalo bez mala

lekiej przyszlości stanowić podstawę

będą mieli szanse zapoznać się

które wciąż dominuje w wielu publika-

cia codziennego. Można zatem zapo-

aż pięć lat, ze względu na rozma-

wniosku o nadanie stopnia doktora

z treścią książki?

cjach, także niestety tych o charakterze

znać się z zasadami funkcjonowania

ite okoliczności pozamerytoryczne.

habilitowanego.

Partnerzy medialni