13

nr 9 (445) 17­30.05.2024

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Od 15 lat porządkują polskie cmentarze na Ukrainie

Coroczna wyprawa

Towarzystwa Milośników

Kultury Kresowej we

Wroclawiu na polskie

cmentarze na Ukrainę

to już tradycja trwająca

od piętnastu lat. Nawet

w obliczu wojny grupa

wolontariuszy z Polski

niezmiennie podejmuje

się zadania przywracania

godności zapomnianym

grobom. Tym razem

porządkowali dawne

JOLANTA MAROSIK

cmentarze w Zimnej

ZBIGNIEW SAGANOWSKI

Wodzie oraz Starym Siole

O tegorocznej wyprawie

wywieziono na drugi stary cmen-

nieopodal Lwowa.

i efektach wieloletniej pracy

tarz w tejże miejscowości. One leżaly

wolontariuszy opowiada

w stercie pod plotem. Postanowiliśmy

w rozmowie z KARINĄ

je wydobyć i zrobić lapidarium. Rok

KARINA WYSOCZAŃSKA

WYSOCZAŃSKĄ ZBIGNIEW

po roku wyjmujemy kolejne elementy

TEKST

SAGANOWSKI, lider tej

nagrobków, czyścimy je, odmalowu-

ZBIGNIEW SAGANOWSKI

inicjatywy.

jemy, jeżeli jest czytelność napisów,

IHOR REWAGA

i ustawiamy w tym lapidarium.

ZDJĘCIA

O

Panie Zbigniewie, przez lata

A Zimna Woda to jest moja miejsco-

Pan wraz z wolontariuszami

d lat wraz z przyjaciólmi

wość rodzinna. Urodzil się tu mój

z calej Polski przyjeżdżacie,

z Polski w akcji sprzą-

ojciec i mieszkal przed wojną. Mój

aby porządkować zapomnia-

tania polskich cmenta-

dziadek jest tu pochowany w czasie

ne cmentarze na Ukrainie. Co

rzy na Ukrainie niezmiennie

wojny, ale nie dotarlem do jego gro-

sprawia, że nawet w obliczu

bierze udzial Jolanta Marosik,

bu. Przypuszczam, że nie bylo możli-

trwającej wojny nadal konty-

konserwator rzeźby i detalu

wości w stanie wojennym zrobić mu

nuujecie te dzialania?

architektonicznego z Wrocla-

pomnika. Być może byl tylko drew-

cmentarzy i okazywania sza-

wia. Jej niezwykle doświadcze-

Nie ma jak przerwać. Co roku coś zo-

niany krzyż i kopiec ziemski, który

Końcówka jeszcze nie jest opanowana,

cunku dla osób pochowanych

nie zawodowe przeklada się na

do tej pory zaginąl i nie ma po nim

staje niedokończone, bo się nie da ina-

ale już widać groby i jest duży postęp.

na tych cmentarzach?

skuteczne dzialania przy reno-

czej. Przyjeżdżamy tu na krótki czas:

śladu. Pracujemy tutaj, żeby ślady po

Za każdym razem podnosiliśmy rów-

wacji zapomnianych i znisz-

tydzień, póltora, czasem dwa bywalo.

tych dawnych mieszkańcach Zimnej

nież kolejne elementy z ziemi zaglę-

Mama mojej żony pochodzi z Po-

czonych nagrobków. Jednak Jo-

Dzialamy na cmentarzach w Kolomyi,

Wody Polakach, ale też Ukraińcach

bione w zieleni. Odkrywamy kolejne

kucia, są to rejony Kolomyi. Jak już

lanta nie ogranicza się jedynie

Zimnej Wodzie, Starym Siole. Nasi

i innych narodowościach ­ ich gro-

wspomnialem, mój tata również jest

nazwiska i informacje o pochówkach,

do oczyszczania i opieki nad

bów też nie omijamy ­ nie zginęly.

koledzy porządkują również groby na

stąd. W którymś momencie, jak do-

które tu są i to inwentaryzujemy. Osią-

nagrobkami na miejscu. Często

Wolyniu i w Jampilu kolo Lwowa. Je-

Staramy się za każdym razem opano-

rośliśmy do tego, żeby interesować

gnęliśmy w miarę zadowalający efekt,

zabiera też zniszczone tablicz-

żeli nie podjęlibyśmy tegorocznej akcji

wać kolejne rzędy pochówków.

się intensywnie swoimi korzenia-

chociaż to co malowaliśmy 15 lat temu,

ki pozostale z dawnych grobów

to, to co bylo już zrobione w poprzed-

trzeba poprawić. Jednak jest to czytelne

mi, ciągnęlo nas tu. Natomiast za-

Jak zaznaczyl Pan, prace na

do Wroclawia, gdzie poddaje je

nich latach, degradowaloby się jeszcze

chęcilo mnie też oglądanie reporta-

i już jest to latwiej utrzymać niż od zera.

tych cmentarzach nie są latwe

renowacji.

bardziej. Szkoda po prostu.

ży telewizji wroclawskiej z wyjazdu

Natomiast najgorsza sytuacja byla

ani jednorazowe, jednak po 15

­ Tabliczki często leżą w przy-

ekipy telewizyjnej z wolontariu-

w Kolomyi. Jest tam ogromny ponad

Jakie cmentarze porządkowali-

latach opieki można zauważyć

padkowych miejscach ­ podkre-

szami na Kresy i porządkowanie już

dwustuletni cmentarz z dużą liczbą

ście tym razem?

znaczne zmiany...

śla Jolanta Marosiak. ­ Podczas

wtedy tych grobów. To nas zainspi-

bardzo ladnych pomników. Jednak są

porządkowania terenu znajdu-

Tegoroczna wyprawa skierowana

Wcześniej tutaj, w Zimnej Wodzie,

rowalo. Najpierw dolączyliśmy do

tam też ogromne zniszczenia ludzką

jemy takie tabliczki nie leżące

byla na teren Lwowa, gdzie znajdują

przy drodze do kaplicy, tylko pierw-

tej ekipy telewizyjnej, a później już

ręką, mnóstwo rozwalonych grobow-

przy grobach, ale przypadkowo

się dawne nekropolie porządkowane

szy rząd grobów bylo widać z prawej

dzialaliśmy oddzielnie. Tamta ekipa

ców, powalonych, pozwalanych po-

wyrzucone lub nie ma już krzy-

przez nas od lat. Są to rzymskokatolic-

i lewej strony. Reszta to byly drzewa

pracowala glównie wśród szkolnej

mników. Trzeba bylo je wszystkie jeden

ży na których byly umieszczo-

kie cmentarze w Starym Siole i Zimnej

i dżungla rdestowca sachalińskiego.

mlodzieży, w szkolnym środowi-

po drugim wyciągać. Tam jest masa

ne. Często zabieramy te tabliczki

Wodzie. W Starym Siole spoczywa-

To jest takie zielsko, które wychodzi

sku, a u nas bylo więcej doroslych,

roboty wlożona i jeszcze masa czeka. Ja

do Polski, ponieważ nie zawsze

ją m.in. tak zacne postacie jak gene-

na wiosnę i osiąga 4 metry. Później

więc troszeczkę w innym kierunku

już pewnie nie dokończę tego w moim

jest możliwość tutaj na miejscu

ral Roman Wybranowski i jego córka

usycha, a następnego roku znowu

poszliśmy. My systemowo pracu-

wieku, a następców nie widać. Żal, bo

w terenie wykonać restauracje.

Ludwika Ujejska oraz Orlę Lwowskie

wyrasta. To jest nie do poskromienia

jemy na tych samych cmentarzach

chcieliśmy doprowadzić tam prace do

Przeprowadzamy konserwacje

Jerzy Leliwa Rzerowski. Są tam po-

w normalnym stanie. Ono zapusz-

co roku, żeby doprowadzić prace do

końca. Myślalem że zejdzie nam na to

w pracowni i następnym razem,

chowani też bliscy naszych wspól-

cza korzenie bardzo glęboko w ziemi.

końca i osiągnąć calościowy nama-

4­5 lat, a my pracujemy już 15 i jeszcze

kiedy przyjeżdżamy, zostają one

mieszkańców na Dolnym Śląsku.

Dzięki pomocy naszego przyjacie-

calny efekt. Chodzi też o to, żeby jak

jest dużo do zrobienia.

umieszczone na ścianie kaplicy

W latach 90. XX wieku zlikwidowano

la Wladka Kuczyńskiego i jego śp.

najwięcej śladów odkryć i zachować

Co sklonilo Pana do poświę-

cmentarnej. W ten sposób za-

jeden z cmentarzy przedwojennych

taty, krewnych i naszych wolonta-

po naszych przodkach tutaj.

cenia się ratowaniu dawnych

chowujemy pamięć o dawnych

w Starym Siole i część plyt, nagrobków

riuszy udalo się opanować ten teren.

Finansowanie takich wypraw

mieszkańcach Zimnej Wody ­

także stanowi wyzwanie?

dodaje konserwator zabytków.

Praca wolontariuszy z Wro-

Tak, zbieramy pieniążki, bo takie

clawia nie tylko odzwierciedla

wyjazdy wymagają oplacenia trans-

ich zamilowanie do historii, ale

portu, zakwaterowania, ubezpiecze-

także stanowi inspirację dla in-

nia, różnych materialów, farb, pędzli,

nych, pokazując, że nawet naj-

cementu, sprzętu itd. Wszystko mu-

mniejsze dzialania mogą mieć

simy sobie sami organizować, bo je-

wielki wplyw na zachowanie

steśmy organizacją pożytku publicz-

pamięci o przeszlości. Tak więc

nego. Mimo ciężkiej sytuacji, udaje

tradycyjnie do inicjatywy do-

się nam również organizować kwe-

lączyli się również mieszkańcy

sty przy kościolach. Ale też od kilku

Zimnej Wody oraz Lwowa.

lat wspomagamy się groszem pań-

­ To jest ważne. Jest to nasza

stwowym. Wspieral nas Instytut Po-

pamięć ­ zaznacza Stanislaw

lonika, ostatnie dwa lata też fundacja

Lech ze Lwowa. ­ Zawsze podzi-

KGHM. W tym roku mamy nadzie-

wiam ludzi, którzy przyjeżdżają

ję, bo jest na ukończeniu tworzenie

z Polski, podejmują ten wysilek

umowy, że również otrzymamy środ-

i wkladają tu dużo pracy. Więc

ki z Instytutu Polonika. Dzięki temu

myślę, że tym bardziej my, którzy

możemy sfinansować te wyjazdy, za

tutaj mieszkamy, powinniśmy

co bardzo dziękujemy. Pomaga to re-

dolączać do takich akcji, jest to

alizować nam nasze zamierzenia.

nasz moralny obowiązek ­ pod-

Dziękuję za rozmowę.

kreśla Stanislaw Lech.