14

nr 9 (445) 17­30.05.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Kresowe przedmioty mają glos

Paciorki różańca

W tym krótkim

cyklu ,,opowiadać"

będą przedmioty,

bowiem w każdym

z nich zaklęta jest

jakaś historia ­ czasem

niezwykla, czasem

zwyczajna. Przedmioty

nigdy nie są do końca

nieme ­ uwięzione

są w nich emocje;

emocje czekające

tylko na slowo, które

je uwolni. Są niczym

pamiętnik. Ożywiają

pamięć i ją karmią.

Nie ma przedmiotów

blahych. Każdy z nich

to wehikul czasu. Jeden

przedmiot to jedna

opowieść, a bywa, że

więcej. Przedmiot

jest bowiem niczym

soczewka, skupiająca

ŚLUB JANA KONOPLICKIEGO I ALBINY GAWLIK WE LWOWIE

W KOŚCIELE PW. ŚW. MARII MAGDALENY

wiele losów, wiele

historii, wiele zdarzeń.

jakiejkolwiek drogi stoją ko-

nadgranicznem można spotkać

Jedno wspomnienie

szary dla oddzialków zielonych,

kilku, w większych zaś mia-

zwane kordonami. Cywilni ,,zie-

steczkach kilkunastu i kilku-

przywoluje drugie

loni" operują w komorach i przy-

dziesięciu zielonych cywilusów,

z zakamarków pamięci,

komórkach. Zadaniem ich jest,

ugwiażdżonych i umundurowa-

kątów szuflad,

jak wspomnialem wyżej, rewi-

nych, stanowiących w okolicach

z pożólklych listów.

dowanie rzeczy podróżnych,

nadgranicznych razem z ofice-

Gawędzą przedmioty

nakladanie i odbieranie cla od

rami straży pogranicznej pija-

o ludziach, ale i mieście ­

towarów importowanych oraz

czą i hulaszczą kompanię.

wizowanie paszportów prze-

Jednak przez kordon i szmu-

Lwowie, Wlodzimierzu,

JAN KONOPLICKI W CYWILU

jezdnych. W większych jednak

glowano, i przekradano się,

Stanislawowie, Kolomyi,

jednego, dwóch, bardzo rzadko

punktach, gdzie się przewija

i przejeżdżano legalnie, choć jak

Tarnopolu... Tekst, po

więcej kilometrów. Wysyla ona

poważniejsza ilość osób, kon-

widać ze slów Pilsudskiego, nie

niewielkich zmianach,

przede wszystkiem konne pa-

trola nad ludźmi, przekraczają-

bez klopotów.

pochodzi z książki

trole w różne strony, a oprócz

cymi granicę, jest oddana w ręce

Nie do końca prawdą jest, że

,,Sekrety kresowych

tego ma za zadanie rewidowa-

żandarmów. Tych komorowych

Janek od razu zglosil się do pul-

nie wszystkiego, co się przewija

urzędników, wobec formali-

ku. Może i mial taki zamiar, ale

kuferków" (Poznań

przez drogę, o ile to nie jest za-

styki biurokracyi rosyjskiej

nie bylo to takie proste. Do 1922

2019), autorki artykulu.

opatrzone legitymacyą z pierw-

i jej niedolęstwa, jest cale mnó-

r. nie bylo spokojnie na tych te-

PACIORKI STAREGO RÓŻAŃCA

szej linii. Tutaj też na przecięciu

stwo. W każdem miasteczku

renach i na każdego pojawia-

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

A

różne pojęcia. Najlepiej chyba

jącego się ,,z tamtej" strony pa-

lbina przywiozla go ze

różnicę tę objaśnial Józef Pil-

trzono podejrzliwie.

Lwowa, pochodzil jed-

sudski w ,,Bibule", w felietonach

Aspirant Tadeusz Skalski,

nak z dalszych stron, bo

pisanych na zamówienie Igna-

kierownik Stacji Kontrolnej

aż z pogranicza Wolynia i Po-

cego Daszyńskiego dla socjali-

w Równem w latach 1922­1923,

dola, z miejscowości Polonne

stycznego ,,Naprzodu" w roku

tak pisal o przeslankach powo-

w powiecie zwiahelskim. Mia-

1903:

lania podleglej mu jednostki

Granice są bardziej strze-

steczko Polonne w 1918 r. zna-

policyjnej:

żone, niż jakiekolwiek punk-

Wskutek niepowodzeń ar-

lazlo się za tzw. kordonem.

ty wewnątrz państw, lecz ni-

mii rosyjskiej takowa zmuszona

I przez ten kordon wlaśnie na-

gdzie baczność nie dochodzi do

byla się cofać, ewakuując przy

stoletni Janek Konoplicki, jak

tak potwornych rozmiarów, jak

tym setki tysięcy ludności, któ-

wielu mlodych chlopców, prze-

w Rosji, nigdzie klopoty gra-

rym zagrażala okupacja bądź to

dzieral się do odrodzonej Polski,

niczne każdego mającego z tym

niemiecka, bądź to austriacka.

uzbrojony przez matkę na drogę

styczność nie są tak uciążliwe

Po zawarciu pokoju pomiędzy

w różaniec.

Na drogę otrzymal bochenek

i przykre, jak w państwie cara.

stronami ewakuowana ludność

chleba z ukrytym w nim ró-

(...) Pas pograniczny jest podzie-

i pozostający w niewoli żolnie-

żańcem babci. Tak wyposażo-

lony na trzy linie. Pierwsza ­

rze bylych państw zaborczych

ny dotarl do Równego i tu zglo-

tuż nad granicą, druga, tzw. li-

zapragnęli powrócić do rodzin-

sil się do stacjonującego tam

nia kordonów, w oddaleniu 1­2

nych stron. Ponieważ w sowde-

13-go Pulku Kresowej Artylerii

km od granicy i trzecia ­ rzecz

pii w międzyczasie wybuchla

Polowej ­ pisala Albina wiele

zupelnie nieslychana w żadnym

rewolucja, a później straszny

innym państwie ­ obejmują-

glód, wobec tego z powracają-

lat później w swoich krótkich

ca sobą ponad stukilometrowy

cymi uchodźcami, mającymi

wspomnieniach.

pas ziemi wewnątrz kraju. Na

prawo do powrotu na podstawie

,,Za kordonem" pozostali ro-

pierwszej linii rozstawieni są

traktatu ryskiego o repatriacji,

dzice Antoni Konoplicki i Mar-

żolnierze z karabinami w odle-

starala się przekroczyć granicę

celina z Zabidowskich oraz

glości 200 do 600 kroków, drogi

RP cala rzesza prześladowanych

mlodsze rodzeństwo ­ Franci-

na noc bronowano, ślady tropio-

przez bolszewików b[ylych]

szek, Dominik i Anastazja.

no z psami.

carskich oficerów, urzędników

Mianem kordonu określa-

Druga linia, czyli tzw. linia

i rosyjskiej inteligencji oraz

no w czasach zaborów granicę

kordonów, również nie próż-

cale rzesze glodujących. Rów-

między Rosją a Austro-Węgra-

nuje. Przecina ona, jak powie-

nocześnie z powyższą falą sta-

mi. I tak już zostalo. Jednak choć

dzialem wyżej, wszystkie drogi,

raly się przedostać do Polski

często używano je zamien-

idące od granicy, w oddaleniu

żywioly wywrotowe, mające

nie, ,,kordon" i ,,granica" to dwa

RODZEŃSTWO JANA KONOPLICKIEGO