17

nr 9 (445) 17­30.05.2024

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Jak wiadomo, oprócz trzyto-

dzięki niezlomności i wlaśnie ich bo-

świetnie dowodzil pulkownik Julian

a tekst tej slawnej pieśni napisal pod

zanim trafili na Syberię, a następnie

mowego reportażu Melchiora

do Armii gen. Wladyslawa Andersa.

haterstwu. Wspomnial też, że gene-

Filipowicz. Mimo ogromnej przewagi

wplywem atmosfery tamtych wyda-

Wańkowicza ,,Bitwa o Mon-

ral Wladyslaw Anders mial zaledwie

hitlerowców liczbowej i w sprzęcie,

rzeń jednym rzutem w nocy zaraz po

Przeszli z II Korpusem Wojska Pol-

te Cassino" powstala też jedna

dziesięć minut na podjęcie z wielu

także ataków lotnictwa, Wolyńska

zwycięstwie. Po latach wspominal, że

skiego caly szlak bojowy, byli razem

z najwspanialszych polskich

względów dramatycznej decyzji i wy-

Brygada Kawalerii bronila kraju bo-

raz po zanotowaniu wiersza zbudzil

z żolnierzami podczas bitwy pod

pieśni patriotycznych ,,Czer-

rażenie zgody o wlączeniu II Korpusu

hatersko. Najeźdźcy stracili kilkuset

swego przyjaciela kompozytora Al-

Monte Cassino. Podczas wspomnia-

wone maki na Monte Cassino".

Polskiego do tych walk. Wańkowicz

żolnierzy, wiele czolgów i samocho-

freda Schutza i poprosil aby ten skom-

nej akademii dla uczczenia zwy-

Co wiemy o jej powstaniu?

cięstwa, śpiewal ją po raz pierwszy

przedstawil gen. Andersa bardzo po-

dów pancernych. Ta wygrana bitwa,

ponowal muzykę, a gdy się to stalo, po-

zytywnie jako wzór utalentowanego

która nie mogla przeważyć losów

Autorem tekstu jest poeta Feliks Ko-

derwali caly zespól muzyczny na nogi,

Wiktor Borucki, artysta polski ży-

wodza, doświadczonego, świetnego

wojny, dowodzila, że kresowi żolnie-

narski, używający pseudonimu Ref

do przygotowania prezentacji. Odbyla

dowskiego pochodzenia, który stu-

stratega, znakomicie wyszkolonego

rze byli jednak znakomicie wyszko-

-Ren, którego twórczość nie tylko

się ona następnego dnia w kwaterze

diowal we Lwowie przed wojną. Przez

i potrafiącego podejmować wlaściwe

leni i pelni największego poświęce-

w okresie PRLu, ale nawet po upad-

gen. Wladyslawa Andersa i jego szta-

wiele lat śpiewal w licznych teatrzy-

kach i ogródkach muzycznych nad

i szybkie decyzje, bez reszty oddanego

nia. Później wycofujące się w gląb

ku komunizmu w Polsce wciąż byla

bu, w obecności generala, w mieście

Polsce. Opisal niezwykle sugestyw-

kraju jednostki Wolyńskiej Brygady

zbyt malo znana, ponieważ po II woj-

Campobasso. Konarski wspominal:

Peltwią. Cieszyl się dużą popularno-

nie przygotowania do ataku, wszyst-

Kawalerii odznaczyly się w czasie

nie światowej zostal na emigracji

,,Czerwone maki na Monte Cassino

ścią. To wszystko jakże wiele mówi.

kie trzy natarcia polskich żolnierzy

bitwy nad Bzurą, następnie bronily

i tam tworzyl. Kiedyś, przed wielu już

narodzily się w ciągu jednej nocy".

,,Czerwone maki na Monte Cassino"

począwszy od 11 maja, z przedsta-

już samej Warszawy. 12 Pulk Ulanów

laty, próbowalem to zmienić. I wyszla

Trzeba wiedzieć, że Alfred Schutz,

to pieśń stworzona przez Lwowia-

ków, plynąca z ich gorących, patrio-

wieniem uksztaltowania terenu, roz-

Podolskich zostal po klęsce wojny

wówczas w latach dziewięćdziesią-

kompozytor i pianista, zdobyl sobie

woju wydarzeń, wymienieniem ata-

obronnej 1939 roku rozformowany.

tych opublikowana przez znane wy-

już w okresie międzywojennym po-

tycznych serc.

kujących formacji oraz w jaki sposób

No i ponownie, jak feniks z popio-

dawnictwo ,,Bosz" książka Feliksa

pularność i slawę. Z jego kompozycja-

W 1946 roku powstal we Wloszech

i z użyciem jakiego sprzętu zostaly te

lów, pojawil się w II Korpusie Polskim

Konarskiego pod tytulem ,,Wiersze

mi nagrano kilkadziesiąt plyt gramo-

pierwszy powojenny polski film fabu-

szturmy przeprowadzone. Książka po

gen. Wladyslawa Andersa. Bral udzial

sercem pisane" z moim skromnym

fonowych, a jego utwory wykonywali

larny ,,Wielka droga". Reżyserem byl

Michal Waszyński, który urodzil się

raz pierwszy zostala wydana w latach

w szturmie o Monte Cassino. Wlaśnie

wstępem. Przyznam, że wydawca nie

między innymi: Hanka Ordonówna,

1945-1947 w Rzymie i Mediolanie,

13 żolnierzy z 12 Pulku Ulanów Podol-

zrobil na tej publikacji fortuny. Dlugo

Eugeniusz Bodo, Mieczyslaw Fogg.

na Wolyniu. W okresie dwudziestole-

byla znakomicie opracowana graficz-

skich pod dowództwem podporuczni-

zalegala w księgarniach, a przecież

Urodzil się w 1919 w Tarnopolu, we

cia międzywojennego zrobil niezwy-

nie, zawierala wiele bezcennych foto-

ka Kazimierza Gurbiela jako pierwsi

Konarski byl twórcą o niezwyklym

Lwowie ukończyl szkolę powszechną,

klą karierę, zrealizowal czterdzieści

grafii, zyskala Wańkowiczowi z miej-

weszli na wzgórze i do ruin prastarego

dorobku, z którego w powszechnej

a następnie II Gimnazjum Państwo-

filmów, z udzialem naszych najwięk-

szych gwiazd, między innymi Euge-

sca rozglos i międzynarodową slawę.

klasztoru. Wańkowicz pisze w swym

świadomości funkcjonuje glównie

we, zaś wyksztalcenie muzyczne zy-

Bardzo ciekawy jest zapis autora na

arcydziele: ,,Jasne jest, że proporczyk

tekst ,,Czerwonych maków na Monte

skal we Lwowskim Konserwatorium

niusza Bodo. Przystępując zatem do

pierwszej stronie książki. Brzmi on:

12 Pulku Ulanów Podolskich zawisl

Cassino". Muzykę do tej pieśni napisal

Muzycznym, gdzie gry na fortepianie

realizacji filmu mial ogromne doświad-

,,W holdzie Krajowi / Z dedykacją ­

pierwszy na klasztorze, na który od

Alfred Schutz. Trzeba zwrócić uwagę

uczyla go Helena Ottawowa, wybit-

czenie. Od 1942 roku gen. Wladyslaw

Uczestnikom/ Z myślą o tych ­ co po

miesięcy zwrócone byly oczy świata"

na to, że obaj ci artyści byli przez wiele

na pianistka i pedagog. Wprawdzie

Anders powierzyl mu kierownictwo

Sekcji Filmowej Wojskowego Biura

nas...". Uczynil zatem późniejsze po-

Dopiero później na ruinach klasztoru

lat związani swym życiem i twórczo-

rozpocząl studia na Wydziale Prawa

kolenia dziedzicami tej bitwy...

pojawila się polska, a następnie bry-

ścią ze Lwowem. Feliks Konarski uro-

Uniwersytetu Jana Kazimierza, ale na

Propagandy i Oświaty Armii Polskiej.

tyjska flaga. Dowódca tego oddzialu

dzil się w Kijowie w 1907 roku, gdzie

piątym roku je przerwal, bo zostal za-

Waszyński zrealizowal w tym czasie

Czy w sposób szczególny poja-

podporucznik Kazimierz Gurbiel, po

ukończyl gimnazjum i zyskal maturę.

angażowany przez Wiktora Budzyń-

wiele bezcennych dziś kronik filmo-

wiają się również w tej książce

wojnie, ale dopiero w 1975 roku wró-

Podczas wojny z bolszewikami prze-

skiego do pracy w lwowskiej rozglośni

wych rejestrujących dzieje II Korpu-

postacie ze Lwowa lub z pobli-

su i osób mu towarzyszących, w tym

cil do Polski i zamieszkal w Przemy-

niósl się do Warszawy, ale od 1934

Polskiego Radia , gdzie akompaniowal

skich terenów?

ślu. Dziesięć lat później spisal swój

roku zamieszkal na stale we Lwowie,

Wladzie Majewskiej. W latach 1932­

z walk pod Monte Cassino.

Wiele na stronach ,,Bitwy o Monte

życiorys. Książka ukazala się nakla-

gdzie zalożyl popularny teatr rewio-

1936 wspóltworzyl jako kierownik

Oczywiście, mówiąc o powsta-

Cassino" pojawia się postaci z Kresów,

dem Instytutu De Republica w opra-

wy, który wspóltworzyl wówczas kul-

muzyczny ,,Wesolą Lwowską Falę".

niu tego filmu i pieśni ,,Czerwone

bo przecież w przeważającej mierze

cowaniu Pawla Kosińskiego jako ,,

turę miasta. Spod Wysokiego Zamku

W grudniu 1941 dolączyl do Armii

maki na Monte Cassino", nie mogę

nie wspomnieć, że oprócz Melchio-

II Korpus Polski skladal się z pol-

Moja droga do Monte Cassino. Wspo-

wędrowal z tym teatrem odnosząc

Andersa i otrzymal przydzial do wy-

skich rolników i inteligentów wla-

mnienia". Autor przedstawil w niej

wiele sukcesów w calej Polsce. Pisal

dzialu propagandy przy sztabie armii.

ra Wańkowicza, Feliksa Konarskie-

śnie z tych terenów. Oczywiście też

swój pobyt w okupowanym przez so-

liczne wiersze i świetne teksty do pio-

Wraz z Henrykiem Warsem kierowal

go w II Korpusie Wojska Polskiego

z Lwowiaków, mieszkańców innych

wietów Lwowie po 17 września 1939

senek, które także dziś są popularne

40-osobową orkiestrą towarzyszącą

znalazl się szereg innych wybitnych

miast z terenów wschodnich. Wszy-

roku, aresztowanie przez NKWD po

i lubiane, wykonywane przez wielu

polskiej armii na szlaku bojowym od

poetów i pisarzy, między innymi :

scy oni byli wcześniej, po zajęciu

próbie ucieczki do Rumunii, pobyt

piosenkarzy nowych pokoleń. Przed

Teheranu do Monte Cassino.

Beata Obertyńska, Gustaw Herling

Kresów przez wojska sowieckie po

w lagrze, wstąpienie do Armii Pol-

wojną wykonywala je, między inny-

- Grudziński, Józef Czapski, Artur

Jedna z najslynniejszych i naj-

17 września 1939 roku aresztowani

skiej gen. Wladyslawa Andersa, caly

mi, Nina Oleńska, jego piękna i uta-

Międzyrzecki, Stefan Szajdak z Gru-

piękniejszych naszych pieśni

i albo trafiali do więzień albo do wy-

szlak bojowy, lącznie ze zdobyciem

lentowana żona, a także Zula Pogorzel-

py Poetyckiej Wolyń. Każdy z nich

śpiewana przez miliony Pola-

niszczających obozów pracy, miejsc

Monte Cassino. Dzisiaj w Przemyślu

ska. Najslynniejsze z nich to: ,,Wiosna,

w swej twórczości ukazal różnorod-

ków w kraju i na calym świecie

zeslania. To byla zupelnie wyjątko-

istnieje ulica Kazimierza Gurbiela. To

wiosna jest nareszcie", ,,Zagraj Antoś

nie i przejmująco prawdę o losach

jest w zasadzie dzielem arty-

wa armia, bo w jakimś sensie nazna-

wywieszenie proporczyka 12 Pulku

tango". Po dziś dzień jest chętnie śpie-

wojennych i powojennych Polaków,

stów lwowskich?

czona w sposób szczególny męczeń-

Ulanów Podolskich, który mial barwy

wana, glównie przez żeglarzy, pieśń

a także żolnierzy II Korpusu Wojska

stwem. Ale chcialbym zwrócić uwagę

amarantowo-niebieskie z bialą żylką

,,Pięciu chlopców z Albatrosa", choć

Tak, bez wątpienia. W każdym ra-

Polskiego. Ale to jest osobny i cieka-

na jeden zupelnie wyjątkowy fakt.

w środku, wspomina Gurbiel tak: ,,Dla

prawie nikt nie pamięta kto napisal

zie pieśń ta jest dzielem tych dwóch

wy temat, może na inną rozmowę.

Otóż ­ jak wiadomo ­ po traktacie ry-

nas, Ulanów Podolskich mialo to wiel-

ten tekst. Przed wojną wykonywal ją

utalentowanych artystów, którzy we

Bardzo dziękuję za ten obszer-

skim w 1921 roku nasza granica pań-

kie znaczenie prestiżowe, gdyż pulk

między innymi Chór Rewelersów we

Lwowie wiele lat żyli, wspóltworzyli

ny i interesujący wywiad.

stwowa z Rosją sowiecką przebiegala

nasz pierwszy stawil czolo potędze

Lwowie. Konarski nie zaprzestal swej

przez dlugi okres kulturę tego miasta,

przez wschodni Wolyń i częściowo

hitlerowskiej dnia 1 września 1939 r.

dzialalności po 1939 roku. Kiedy po-

a równocześnie sami się nią uboga-

Ja również dziękuję.

szla wzdluż rzeki Horyń. Na granicy

w bitwie pod Mokrą, gdzie zniszczono

wstala Armia Polska gen. Wladyslawa

cali, żyli w tym cudownym tyglu. We

Monte Cassino po latach

czuwaly rozlokowane jednostki Kor-

przeszlo 30 czolgów nieprzyjaciela i te

Andersa, zglosil się do wojska, stwo-

Lwowie rozwijali talenty, sprawdzali

pusu Ochrony Pogranicza, a w Bia-

same barwy oznajmily światu o poko-

rzyl w niej teatr ,,Polska Parada", prze-

swe umiejętności, odnosili sukce-

lokrynicy odleglej zaledwie o sześć

naniu agresora w jednej z najwięk-

wędrowal z tą armią caly szlak bojowy.

sy, zdobywali rozglos i uznanie, do-

Przeszly lata, a wszystko trwa żywe,

kilometrów od Krzemieńca wsla-

szych bitew świata".

Byl oczywiście pod Monte Cassino,

skonalili swój warsztat artystyczny,

wstaje w sercach, w naszej pamięci.

wiony już w wielu bitwach 12 Pulk

Znów nasi chlopcy pną się pod górę

Ulanów Podolskich. Jednostka miala

w zażartym szturmie podniebnym,

wielu wybitnych dowódców, między

w krwawej wspinaczce szaleńczej.

innymi rotmistrza Tadeusza Komo-

rowskiego, późniejszego gen. Bora-

Od huku już glazy i góry ogluchly,

-Komorowskiego, dowódcy Armii

splywają strugami krwią polską.

Krajowej w czasie II wojny światowej.

A oni uparci i wierni do końca

Przed 1939 rokiem wizytowali ją mię-

wśród gradu kul i lawin pocisków

dzy innymi marszalek Józef Pilsud-

na szczyt gdzie klasztor widnieje

ski, marszalek Edward Rydz-Śmigly,

pną się do chmur po naszą wolność.

a także gen. Wladyslaw Anders. Nie-

przypadkowo zapewne wlaśnie ten

Przeszly lata... i wieki przeminą

pulk odtworzyl w formowanej przez

lecz oni wciąż idą ­ zostali na zawsze

siebie Armii Polskiej w ZSRR, już po

w sercach i w naszej pamięci.

traktacie Sikorski ­Majski. 12 Pulk

A rzędy krzyży na ziemi wloskiej

Ulanów Podolskich zapisal się nie-

wciąż mówią, o tym, co dla nas dziś

zwykle chlubnie w czasie wcześniej-

także przecież najważniejsze.

szych dzialań od pierwszych dni II

wojny światowej. To wlaśnie ten pulk

Choć rok za rokiem idzie, nowe miną,

już od 1 września 1939 roku bronil

lecz wszystkie maki na Monte Cassino

terytorium Polski przed nawalą hi-

i w calym kraju są wciąż czerwieńsze

tlerowską na polach pod wsią Mokra

od tamtej krwi gorącej, i ­ zwycięskiej.

w ówczesnym województwie czę-

stochowskim. Pulk wchodzil w sklad

V. 2024

Wolyńskiej Brygady Kawalerii, którą

POLSKI CMENTARZ WOJENNY U PODNÓŻA ODBUDOWANEGO KLASZTORU NA MONTE CASSINO

MARIUSZ OLBROMSKI