25

nr 9 (445) 17­30.05.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Polski historyk Jan Ptaśnik

Bohaterem naszej

Kraków (1920) Życie żaków krakowskich,

dzisiejszej opowieści

Warszawa (1957).

26 lipca 1925 roku ożenil się z zie-

będzie Jan Ptaśnik

mianką Zofią Malachowską, z którą mial

(1876­1930) ­ znany polski

syna Mieczyslawa, przyszlego historyka

historyk, mediewista,

i wieloletniego dyrektora Zarządu Muze-

historyk kultury,

ów i Ochrony Zabytków w Ministerstwie

czlonek Towarzystwa

Kultury i Sztuki.

Historycznego we Lwowie,

Do grona jego uczniów należą: Julia Bry-

profesor (1910), czlonek

stiger, Lucja Charewiczowa, Anna Jędrze-

jowska, Jadwiga Mozolowska, Józef Sko-

rzeczywisty Akademii

czek, Maria Świeżawska-Wojciechowska,

Umiejętności w Krakowie

Zygmunt Wojciechowski, Józef Zieliński.

(1929).

W swoich zainteresowaniach badaw-

czych podejmowal badania nad historią

GMACH GLÓWNY UNIWERSYTETU LWOWSKIEGO, DAWNY GMACH

kultury ­ materialnej i duchowej. Byl jed-

PETRO HAWRYLYSZYN

SEJMU GALICYJSKIEGO, R. 2016

JAN PTAŚNIK

nym z pionierów, jeśli chodzi o te badania

Urodzil się 15 stycznia 1876 r. w miej-

zdal państwowy egzamin z historii i geo-

organizowanych przez Akademię Umiejęt-

na gruncie polskim. Największe zaslugi

historycznego, Towarzystwa bibliotekarzy

scowości Mikloszowice (ob. wioska w pow.

ności w Krakowie. Wynikiem tych ekspedy-

polożyl w badaniach nad historią kultury

grafii, zapewniający mu możliwość pracy

polskich i in. Od 1920 r. ­ profesor Uniwersy-

bocheńskim w woj. malopolskim) w rodzi-

cji stalo się 2-tomowe wydanie źródel ,,Acta

miast polskich w średniowieczu i okresie

w szkole, którą podjąl najpierw w gimna-

tetu Lwowskiego i kierownik katedry Historii

nie chlopskiej. Ukończyl szkolę ludową

Camerae Apostolicae" (1913) i ,,Analecta Va-

staropolskim.

zjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie,

wieków średnich. Od 1923 r. ­ redaktor na-

i gimnazjum w Bochni. W latach 1897­1901

ticana 1202­1366" (1914), a również szereg

Zmarl 22 lutego 1930 r. we Lwowie.

a następnie w Przemyślu. Przeniesienie do

czelny czasopisma ,,Kwartalnik Historyczny".

studiowal na Wydzialach prawa i filozofii

prowincjonalnego Przemyśla mlody uczo-

prac poświęconych stosunkom Polski ze

Gazeta ,,Kurier Warszawski" 24 lutego

Wychowal szereg utalentowanych

Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Stolicą Apostolską (,,Kollektorzy Kamery

pisala: ,,Wczoraj w nocy zmarl po spóźnio-

ny potraktowal jak wygnanie".

uczniów ( J. Dąbrowski, R. Grodecki, L.

Badacz Piotr Biliński pisze o nim:

apostoskiej w Polsce Piastowskiej" (1907),

nej operacji woreczka żólciowego dr Jan

W gimnazjach krakowskim i przemy-

Charewiczowa, S. Lempicki, K. Maleczyń-

,,Pochodzil z chlopskiej rodziny, byl sy-

,,Denar świętego Piotra obrońcą jedności

Ptaśnik, profesor historji średniowiecznej

skim pracowal w latach 1901-1907. Równo-

ski i inni). Lwowski okres dzialalności Jana

nem Marcina i Anny z Sadulskich. Szkolę

politycznej i kościelnej w Polsce" (1908), ,,Gli

na uniwersytecie lwowskim, czlonek Aka-

cześnie przygotowywal się do doktoratu na

Ptaśnika charakteryzuje się studiami nad

ludową ukończyl w rodzinnej wsi, a na-

seminarium Zakrzewskiego. W 1903 r. obro-

Italiani a Cracovia del XVI secolo al XVIII"

demji Umiejętności. Pogrzeb odbędzie się

historią miast polskich (,,Miasta w Polsce"

stępnie przeznaczony na księdza, ksztal-

(1909), ,,Wloski Kraków za Kazimierza Wiel-

we wtorek 25 b. m., o godzinie 15-ej z kryp-

nil przewód doktorski na temat ,,Pierwszy

(1922), ,,Walki o demokratyzację Lwowa

cil się w gimnazjum w Bochni, gdzie za-

kiego i Wladyslawa Jagielly" (1910).

ty Ojców Bernardynów".

Boner, czyli początek magnackiej rodziny

od XVI do XVIII w." (1925), ,,Miasta i miesz-

przyjaźnil się z Franciszkiem Bujakiem

W roku 1907 na podstawie obrony pra-

W 1931 otrzymal pośmiertnie Medal

w Polsce w wieku XVI" na Uniwersytecie

czaństwo w dawnej Polsce" (1934). Rów-

i Kazimierzem Kaczmarczykiem. W 1896

cy ,,Z dziejów kultury wloskiego Krakowa"

Niepodleglości.

Jagiellońskim.

nież w tym czasie badal historię polskiego

roku po zdaniu matury zapisal się na Wy-

Piotr Biliński zwraca naszą uwagę:

habilitowal się na Uniwersytecie Jagielloń-

wydawnictwa. Opublikowal zbiór materia-

Na podstawie:

dzial Prawa Uniwersytetu Jagiellońskie-

skim. Od 1907 r. jest prywat-docentem, a od

,,Po uzyskaniu stopnia naukowego zostal

lów źródlowych ,,Monumenta Poloniae ty-

go. Jednak nie zabawil tam dlugo, już po

1909 ­ profesorem UJ. W latach 1910­1912

1. BilińskiP.Jan Ptaśnik 1876­1930.

wyslany przez Akademiię Umiejętności do

pographica XV et XVI saeculorum" (1922)

roku przeniósl na Wydzial Filozoficzny,

zwiedzil w celu archeograficznym Norym-

Режим доступу: https://www.polskietra-

Rzymu w ramach slynnej Ekspedycji za-

i szereg prac: ,,Papiernie w Polsce XVI w."

gdzie jego umilowaną muzą zostala Klio.

bergę, Brukselę, Londyn. Opis tej podróży

dycje.pl/postacie/widok/358

początkowanej przez Wladyslawa Abra-

(1920), ,,Drukarze i księgarze krakowscy

Uczestniczyl w życiu akademickim uczel-

hama, Bronislawa Dembińskiego i Stani-

zamieścil w ,,Akta norymberskie do dziejów

2. Jan Ptaśnik, Internetowy Polski

XV i XVI wieku" (1922). Opublikowal też

ni przez dwie kadencje pelniąc obowiązki

handlu z Polską w wieku XV" (1909­13) i kil-

Slownik Biograficzny.

slawa Smolkę w 1886 roku. W Archiwach

szereg prac z historii polskiej i europejskiej

3. Тельвак В. В. Птасьнік Ян

prezesa Kola Historycznego Uczniów UJ.

ku pracach, poświęconych życiu i twórczo-

Watykańskich spędzil z przerwami kilka

kultury. Do najbardziej znanych należą:

[Архівовано 24 листопада 2016 у

Ksztalcil się na seminariach prowadzo-

ści Wita Stwosza ,,Ze studiów nad Witem

lat, biorąc prawie co roku udzial w archi-

Kultura wloska wieków średnich w Polsce

Wayback Machine.] // Енциклопедія

nych przez Wincentego Zakrzewskiego,

Stwoszem i jego rodziną" (1910).

walnej wyprawie. Kwerendy te zaowoco-

(1922), Miasta i mieszczaństwo w dawnej

історії України : у 10 т. / редкол.: В. А.

Stanislawa Krzyżanowskiego i Boleslawa

waly nie tylko licznymi publikacjami do-

W latach I wojny światowej kompleto-

Polsce (1934), Bonerowie, Rocznik Kra-

Смолій (голова) та ін.; Інститут істо-

Ulanowskiego. Do swoich mistrzów czul

wal material do zbioru dokumentów ,,Cra-

tyczącymi kultury wloskiej i stosunków

kowski (1905), Studia nad patrycjatem

рії України НАН України. ­ К.: Науко-

żal, że po skończeniu studiów nie ulatwi-

covia artificum 1300­1500" (1917).

między Stolicą Apostolską, a Polską w śre-

krakowskim, Rocznik Krakowski, (1913)

ва думка, 2012. Т. 9: Прил ­ С. С. 56.

li mu zawodowego startu i nie zatrzymali

W roku 1918 zostaje czlonkiem ­kore-

dniowieczu, ale przede wszystkim trzema

Kultura wieków średnich, Warszawa 1959

w nauce. W latach 1898­1900 pracowal

spondentem, a w roku 1929 ­ czlonkiem

4. Чорновол І. 100 видатних львів'ян.

tomami edycji źródlowych ,,Monumenta

Dzieje handlu i kupiectwa w Krakowie,

jako aplikant w Archiwum Akt Dawnych

rzeczywistym Akademii Umiejętności w Kra-

2-ге вид. Львів: Левада, 2020. 443 c.

Poloniae Vaticana".

Kraków (1911) Gli Italiani a Cracovia dal

Miasta Krakowa i jako bibliotekarz w se-

kowie. Byl czlonkiem Towarzystwa nauko-

5. Z kraju. Zgon profesora. ,,Kurier

W latach 1903­1905 i 1908­1911 jest

XVI secolo al XVIII, Rzym (1909) Papiernie

minarium historycznym UJ. W 1901 roku

wego we Lwowie, Polskiego Towarzystwa

Warszawski", s. 3, Nr 54 z 24 lutego 1930.

czlonkiem ekspedycji archeologicznych,

w Polsce XVI w., Rozprawy PAU, t LXII,

Witryna literacka

Wiersze z cyklu: Spacer po Lwowie

Na Ormiańskiej

przemawia i Wanda swoje

bardziej niezwykla, bardziej bliska

zapatrzenie ciągle wznosi

niż nawet w najpiękniejszych snach.

Gdy na Ormiańskiej życie kwitnie

do tego który zmarl, lecz serce

Ulica Mariana Hemara

i krążą zakochane pary,

z nią na zawsze zlączyl

rzuć także mnie tam losie czasem

wieńcem otacza go czulości

bym przesiąkl miejsca tego czarem.

Gdzie jest ulica Mariana Hemara?

też za to iż swym pędzlem

Na księżycu co blądzi nad Lwowem

Stolików gwar niech wraz z muzyką

przedstawial zryw powstańczy

zagląda w stare zaulki śródmieścia,

przyjmie i mnie pod gwiazd bezmiary

tęsknoty które wciąż ożywial

snuje niemo srebrzystą opowieść.

które gdy w górze drżąc zatańczą

sceny dni tamtych jak świętości

rozsrebrzą dachy, mury, bruki stare.

i leczyl wielu ślepcom oczy.

A przy niej jakie gwiazdy blyszczą.

Ta z prawej ­ to Zuli Pogrzelskiej?

Rozmowa z Nikiforem

I daj rozmowę znów przyjazną

Inna to pewno Hanka Ordonówna?

jak zawsze gdy we Lwowie witam się

Ta przecudowna Miry Ziemińskiej?

z każdym prastarym kamieniem

Siedzisz sobie krynicki mocarzu

A ta Bogdańskiej, czy Santorki?

i wznoszę toast w bliskich gronie.

dawniej dziwną silą ciągle pędzony

I tyle nowych zapala się jeszcze...

aby malować dzień po dniu

Bo takie chwile są uśmiechem,

calymi latami w ciszy wielu godzin,

Ach, jakie roje drżące wokól krążą,

ULICA ORMIAŃSKA

który choć kruchy w sercu pozostaje.

a zawsze w biedzie i w chorobie.

ze światla wysnul pewno dźwięki,

Rozjaśnia szare dnie i mroki.

Tysiące dziel nas uczy twoich dzisiaj

tak malo slów, gdy szliśmy. Jej dloni

które w harmonie piękne się skladają

I jest królewskim darem.

Kapelusz zmięty i paleta w dloni

powitalny gest i lot, gdy staje przed

i lekko tworzą nadal cud ­ piosenki.

jak można na otoczenie spoglądać.

farby ze śliną gruźlika zmieszane,

I skąd ty dar taki zyskaleś

swym dawnym domem i wnika w czasy

Pod pomnikiem A. Grottgera

a jednak zjawy twe na kartkach

i takie okulary czulością natchnione?

zagubione, w milczącym natężeniu

Po polsku, w jidisz i po ukraińsku

tak wyśmiewane i lekceważone

chlonie... glosy i twarze już minione...

slowa jak jasne chmury się mieszają.

Na Lyczakowskiej

Ten kamień ciągle milczy,

na calym świecie teraz zachwycają.

Uśmiechy, brawa, lzy wzruszenia

A później mówi tak po prostu:

ale nadal mówi

,,No to już, proszę, idźmy jednak stąd".

blękitną drogę na blyszczącej tarczy

swoim istnieniem miasto

Siedzisz tak sobie ciemięgo zbolala,

Cieniom Haliny Herbert-Żebrowskiej

smugą akwarel lekko zaznaczają.

dziwnie zloci choć bialy

w życiu tak beznadziejnie zagubiona

Bo to jest tak z milością, która cale życie

marmur skryty jest w pólmroku

a jednak skrzydla są w twym pędzlu

I znowu tam zapada zmierzch

skrycie plonie kiedy się zdaje iż zasypal ją,

MARIUSZ OLBROMSKI

oświeca myśli i zadumę rodzi.

niosą nas w światy barwą zaznaczone.

a w mojej myśli wraca tamten dzień.

przygasil mialkim piaskiem zdarzeń czas,

Glębia milości ciągle tam

Jej cichy glos i jego śpiewny ton

że ona wraca w miejscu odwiedzonym ­