24

nr 10 (446) 31.05.­12.06. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Upamiętnienie postaci Tadeusza Kościuszki we Lwowie (cz. 3)

11 maja 1910 roku w stolicy

Wykonano wprawdzie kilka

dygnitarze państwowi, miano-

nowych tablic pamiątkowych,

wicie Marszalek Józef Pilsudski

USA ­ Waszyngtonie

okolicznościowe medaliony...

i prezydent RP Ignacy Mościcki.

uroczyście odslonięto

Postać  Tadeusza  Kościusz-

Komitet obliczyl kwotę na bu-

pomnik generala Tadeusza

ki nadal byla popularna wśród

dowę pomnika w sumie 200000

Kościuszki, bohatera walk

lwowskich artystów, w latach

zlotych. Postanowiono budować

narodu amerykańskiego

20­30. XX wieku muzea lwow-

pomnik konny. Projekt pomnika

o niepodleglość. Bylo

skie i zbiory prywatne wzboga-

zamówiono u znanego rzeźbia-

cily się o nowe rzeźby i portrety

rza Apolinarego Glowińskiego,

to wydarzenie rangi

w tematyce kościuszkowskiej.

który już od kilku lat pracowal

państwowej, w obecności

Jednak obywatele ,,miasta za-

nad modelem pomnika. Odslo-

prezydenta Stanów

wsze wiernego" wciąż marzyli

nięcie pomnika zaplanowano na

Zjednoczonych Tafta

o pomniku monumentalnym.

kwiecień roku 1930 w ogrodzie

i czlonków Kongresu.

Miejsce na taki pomnik zostalo

Kościuszki naprzeciw gmachu

Pieniądze na budowę

wypatrzone już od dawna i po-

Uniwersytetu. Jednak brak fun-

twierdzone przez Radę Miejską

duszy nie pozwolil na zrealizo-

pomnika zostaly zebrane

podczas kolejnych obchodów

wanie projektu ani w 1930, ani

przez amerykańskie

jubileuszy kościuszkowskich.

w późniejszych latach.Wpraw-

organizacje polonijne,

Oto krótka kronika tych wy-

dzie, w styczniu 1939 roku Rada

zaś autorem projektu

darzeń. 15 października 1919

Miejska uchwalila ,,ostateczną

pomnika byl lwowianin

roku odbyly się kolejne obcho-

decyzję o lokalizacji pomnika

Antoni Popiel, znakomity

dy rocznicy śmierci Tadeusza

Kościuszki...

rzeźbiarz, profesor

Kościuszki. Prasa informowala,

Referent Konstanty Bier-

że ,,wczesnym rankiem odegra-

nacki zaproponowal powstanie

Politechniki lwowskiej.

no hejnal z wieży ratuszowej.

w najbliższym czasie sześciu

Tymczasem wedlug

O godzinie 10 w katedrze la-

nowych pomników, mianowi-

modelu Antoniego Popiela

cińskiej odprawiono uroczyste

cie T. Kościuszki, M. Konop-

w USA wzniesiony zostal

nabożeństwo z udzialem wladz

nickiej, W. Bandurskiego, J. Pil-

jeszcze jeden pomnik

miejskich i wojskowych, wete-

sudskiego, T. Rozwadowskiego

Tadeusza Kościuszki.

ranów powstania styczniowego,

i C. Mączyńskiego", jednak na

przedstawicieli cechów, organi-

realizację tych pięknych za-

Byl to pomnik na terenie

zacji i mlodzieży. Po nabożeń-

miarów nie bylo już ani pienię-

Akademii Wojskowej

PORTRET TADEUSZA KOŚCIUSZKI W MUZEUM HISTORYCZNYM WE

stwie zebrani przeszli pocho-

dzy, ani czasu. Projekt pomnika

Stanów Zjednoczonych

LWOWIE

dem do parku Kościuszki, gdzie

zachowal się w lwowskim ar-

w West Point usytuowanej

Popiel. Na czele komitetu budo-

renowacji i w cokole znaleziono

zlożono wieńce na kamieniu

chiwum obwodowym, zaś jego

w 80 kilometrach od

wy pomnika stal ks. proboszcz

olowiany pojemnik ,zalożony

węgielnym pod pomnikiem Ko-

model odlany z gipsu w skali

Nowego Jorku.

Dworzak z Yonkers, stanu Nowy

podczas budowy pomnika, tzn.

ściuszki. Wieczorem w Teatrze

1:1 autor przekazal do zbiorów

Jork. Uroczystość odslonię-

,,kapsulę czasu". Niestety zo-

Wielkim wystawiono ,,Sulkow-

Muzeum Przemyslowego we

cia pomnika rozpocząl o godz.

stala naruszona i nie znaleziono

skiego" Stefana Żeromskiego".

Lwowie. Niestety zostal w 1940

JURIJ SMIRNOW

K

2 popoludniu kapelan akade-

w niej żadnego dokumentu.

5 stycznia 1920 roku w sali

roku zniszczony.

ościuszko byl jednym z ini-

micki wojskowy w West Point,

Tymczasem zaistniala sytu-

Stowarzyszenia ,,Gwiazda" bi-

Wedlug

wspólczesnego

cjatorów zalożenia tej pre-

odprawieniem mszy polowej.

acja dziwna. Artyści rzeźbiarze

skup Wladyslaw Bandurski po-

lwowskiego historyka sztuki

stiżowej uczelni wojskowej,

Następnie sekretarz komitetu

ze Lwowa wygrywali konkur-

święcil tablicę pamiątkową ku

prof. Jurija Biriulowa, ,,konkursu

również to wlaśnie on w czasie

budowy pomnika pulkownik

sy na pomniki Tadeusza Ko-

czci Tadeusza Kościuszki i Bar-

na projekt pomnika nie oglasza-

wojny o niepodleglość Stanów

Smoliński przemówil do zebra-

ściuszki nawet za oceanem, zaś

tosza Glowackiego. Byla to kopia

no... Komitet budowy pomnika

Zjednoczonych w latach 1778­

nych, uwydatniając postać Ta-

we Lwowie pomnik zwycięzcy

tablicy ustawionej przed I woj-

Kościuszki zlecil opracowanie

1780 zaprojektowal i zbudowal

deusza Kościuszki w dziejach

spod Raclawic tak i nie docze-

ną światową na Czartowskiej

modelu uczniowi Laszczki tar-

pierwsze fortyfikacje na pole-

walk o niepodleglość i wolność.

kal się realizacji. Organizowa-

Skale. Od roku 1928 we Lwowie

nopolaninowi Apolinaremu Glo-

cenie samego Jerzego Waszyng-

Drugim z kolei mówcą byl po-

no kilku komitetów, zbierano

systematycznie organizowano

wińskiemu (1884­1945). Gip-

tona. Byl to jeden z najważniej-

sel do kongresu w Waszyngto-

fundusze, ogloszono konkursy,

zbiórki uliczne na budowę po-

sowy model pomnika (1928 r.)

szych fortów amerykańskich

nie Józef Tagart. Mówca zwrócil

demonstrowano podczas kolej-

mnika Kościuszki i pod kierow-

o poważnej i spokojnej sylwe-

nad rzeką Hudson podczas woj-

glówną uwagę na krysztalowy

nych rocznic chęć spoleczeń-

nictwem S. Stankiewicza wzno-

cie przedstawial Kościuszkę na

ny rewolucyjnej. Jeszcze w 1828

charakter i wznioslą duszę Ko-

stwa do budowy pomnika, ale

wil dzialalność Komitet budowy

koniu, osadzonym na masyw-

roku na terenie Akademii Woj-

ściuszki, który z zaparciem się

sprawę odkladano z roku na

pomnika bohatera. Protektorat

nym postumencie; posąg mial

skowej zbudowano kolumnę ku

samego siebie walczyl o wolność

rok i nigdy nie zrealizowano.

nad Komitetem objęli najwyżsi

być odlany z w brązie, podstawę

czci Tadeusza Kościuszki ze sto-

dla idei. Każdy Amerykanin wie

planowano wykuć w bialym ka-

sownym napisem, zaś w 1913

kim byl Kościuszko, czci jego

mieniu, ogólną wysokość dziela

roku pod wrażeniem pomnika T.

imię i szanuje przede wszyst-

rzeźbiarz obliczyl na 13 metrów.

Kościuszki w Waszyngtonie po-

kim jako bohatera walk wolno-

Neoklasyczny  schemat  tego

stanowiono na szczycie tej ko-

ściowych. Córka komendanta

niezrealizowanego lwowskiego

lumny umieścić nieco zmienioną

Akademii Wojskowej w West

monumentu A. Glowiński wy-

wersję figury generala wysoko-

Point panna Helena Townley,

korzystal później, w latach 1933­

ści dwa i pól metra, autorstwa

dokonala odslonięcia pomni-

1935 w pomniku J. Pilsudskiego

Antoniego Popiela.

ka. Zagrzmiala salwa karabi-

w Tarnopolu (odslonięty 11 listo-

Pomnik uroczyście odslo-

nowa 300 z górą Sokolów oraz

pada 1935 roku, zniszczony przez

nięto dnia 1 września 1913

13 wystrzalów artylerii polo-

Sowietów po 1939 roku)".

roku. Prasa lwowska umieści-

wej wojskowej amerykańskiej,

Lwowska Rada miejska za-

la dokladne reportaże z dalekiej

poczem orkiestra oddzialu ka-

szczycona tak wysokim protek-

Ameryki, relacjonując udzial

detów amerykańskich z West

toratem nad budową pomnika,

Polonii amerykańskiej w tym

Point zagrala hymn narodowy

postanowila 18 lipca 1929 roku

wydarzeniu i podkreślając fakt,

amerykański. Pulkownik Smo-

,,przejąć inicjatywę budowy

że autorem postaci generala T.

liński odczytal liczne telegramy

pomnika Tadeusza Kościusz-

Kościuszki byl lwowski rzeź-

i listy gratulacyjne, nadeslane

ki i przeznaczać corocznie na

biarz, profesor śp. Antoni Popiel.

z różnych stron świata. Prze-

ten cel 5000 zlotych z budżetu

Na przyklad, dokladny opis hi-

wodniczący komitetu budowy

miasta". Byla to dość skromna

storii powstania pomyslu i uro-

pomnika ks. proboszcz Dwo-

kwota, zważając na to, że komi-

czystości odslonięcia umieścil

rzak w gorących slowach zwró-

tet budowy dysponowal sumą

,,Kurier lwowski" z dnia 19

cil się do komendanta Akademii

tylko 33507 zlotych, zaś zbior-

września 1913 roku: ,,Dnia 1 bm.

Wojskowej ofiarując Akade-

ki uliczne mialy nikly rezultat.

w miejscowości West Point nie-

mii w darze odslonięty pomnik

Tak w październiku 1935 roku

daleko Nowego Jorku, odslonię-

i powierzając go pieczy zarzą-

w kasie Komitetu znajdowalo się

to pomnik Tadeusza Kościuszki.

du Akademii, na co komendant

tylko 45000 zlotych. Z tą sumą

Pomnik wykonany z piaskowca

w krótkich slowach odparl, iż

nie bylo co marzyć o budowie

(cokól) i brązu. Statua Kościusz-

ze czcią i szacunkiem należnym

pomnika. Może dlatego w zarzą-

ki ponad naturalnej wielkości

wywiązywać się będzie z zada-

dzie miasta Lwowa powstal inny

wyobraża wodza w postaci sto-

nia". W sierpniu 2023 roku po-

znacznie tańszy projekt, mia-

jącej z szablą w ręku. Wykonal

mnik  Tadeusza  Kościuszki

nowicie odrestaurować Basz-

dzielo artysta rzeźbiarz Antoni

w West Point zostal poddany

tę Prochową i ulokować w niej

POMNIK TADEUSZA KOŚCIUSZKI W WEST-POINT