7

nr 11 (447) 14­27.06. 2024

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Świetlana postać polskiej spoleczności Lwowa

Śp. Antonina Kowalska-Plaszewska (26.11.1936 ­ 09.06.2024)

Lwów w minionej epoce mial

mieszkanie, z jednym oknem,

szczęście posiadania wielu

żeby widzieć każdego, kto

wybitnych osób, którzy mimo

wchodzi. Bala się aresztowania".

trudności i prześladowań

Wedlug wspomnień, we Lwo-

komunizmu postanowili

wie matka Paulina z dziećmi co-

tu trwać i przekazywać

dziennie udawala się do jednego

ducha polskości mlodemu

z czynnych kościolów, aby tam

pokoleniu. Taką niewątpliwie

uczestniczyć we mszy. Pewnego

wyjątkową postacią

dnia samotną matkę z kilkorgiem

w polskiej spoleczności

dzieci poznala wlaścicielka jed-

Lwowa przez wiele lat byla

nej z lwowskich willi Maria Po-

śp. Antonina Kowalska, która

kiziak, autorka kopii cudownego

nie pozostawala obojętną

obrazu Matki Boskiej Laskawej,

wobec żadnego czlowieka.

który w okresie powojennym

Zaskakiwala wielu swoją

zostal umieszczony w glów-

pogodą ducha, a także

nym oltarzu katedry lwowskiej.

umiejętnością radości nawet

W jej domu zamieszkal przybyly

z najdrobniejszych rzeczy.

z więzienia ks. Ignacy Chwirut,

ANTONINA KOWALSKA

który w tym czasie potrzebowal

- PLASZEWSKA

pomocy. Dzieci, a szczególnie Ro-

MARIAN SKOWYRA

ANTONINA KOWALSKA-PLESZEWSKA (OD LEWEJ) I CZESLAWA

P

bolszewickie na stolicę ,,polre-

man Kowalski wlączyli się w po-

LEMISZKA W KOŚCIELE MATKI BOŻEJ GROMNICZNEJ WE LWOWIE

rzez wiele lat, gdy miesz-

jonu", zwanego potocznie Mar-

moc lwowskim kaplanom. Za tę

kala samotnie na lwow-

chlewszczyzną. Taki stan trwal

pomoc rodzina Kowalskich miala

skiej

Sobieszczyźnie

do 17 sierpnia 1935 roku.

zapewnione locum w willi na So-

wielką radością byl dla niej kot,

W Dolbyszu rodzina Kowal-

bieszczyźnie do śmierci, następ-

nazwany przez Antoninę po

skich przeżyla tragedię wiel-

nie zgodnie z wolą wlaścicielki

prostu ,,Mincią". Wręcz dzie-

kiego glodu 1932­1933, a tak-

dom mial przejść na rzecz jednego

cięce zadowolenie sprawialo

że operację antypolską NKWD

ze zgromadzeń zakonnych.

jej doglądanie araukarii, któ-

w latach 1937­1938. Już na

W 1964 roku Antonina Ko-

ra w pewnym etapie osiągnęla

wiosnę 1933 roku w okolicach

walka uzyskala dyplom biblio-

wielkość drzewa, nie miesz-

Dolbysza ,,ludzie starali się za-

tekarza i otrzymala zatrud-

czącego się w domu. Nato-

bezpieczyć  przed  czerwoną

nienie w dawnym Ossolineum.

miast prawdziwe zadowolenie

miotlą ­ jak nazywali brygady

Do jej obowiązków wówczas

sprawialo jej otrzymywanie

oczyszczające ich obejścia ze

należalo przeglądanie części

kartek i listów z niemal calej

wszystkiego prócz trawy. Cho-

księgozbioru Ossolineum, któ-

Polski, przysylanych z oka-

wali po lasach sloninę, suszone

ra zostala zlożona w kościele je-

zji świąt Bożego Narodzenia

mięso, zboże ­ co kto mial. Wio-

zuitów we Lwowie.

czy Wielkanocy. Jej mieszka-

sną 1933 roku wszystkie zapa-

Byla czynnym czlonkiem

nie bylo przepelnione pamiąt-

sy ukryte przez mieszkańców

katedralnego chóru we Lwo-

kami polskiego Lwowa, a każ-

wsi się skończyly i ci najzwy-

wie. Przez pewien czas jako

dy z odwiedzających mógl nie

czajniej nie mieli co jeść. [...] Po

osoba wyznaczona przez o.

JANINA SOSABOWSKA (OD LEWEJ), IRENA PELCZARSKA, MARIA

tylko zanurzyć się w atmosferę

wsi bez przerwy krążyly par-

Rafala Kiernickiego zanosi-

SKIERSKA I ANTONINA KOWALSKA

dawnego Lwowa, ale również

tyjno-komsomolskie brygady,

la chorym po domach Komu-

doznać prawdziwej polskiej

przetrząsające każdy zakama-

wraz z dziećmi. Przez pewien

jako oddzial w Akmolińsku, a od

nię świętą. Należala do tzw.

gościnności, z której slynę-

rek obejścia w poszukiwaniu

czas mieszkali w stepie w le-

1938 roku utworzono dodatko-

strasznego dworu, czyli grupy

la zmarla. W swoim życiu bez

czegokolwiek nadającego się

piance. Żony tzw. zdrajców oj-

wy obóz z Spassku.

pań wspomagających pracę ka-

zbytniej manifestacji żyla ta-

do jedzenia". Wielu też Polaków

czyzny musialy podjąć się pra-

Wraz z wybuchem II wojny

planów oraz slużących chorym

kimi idealami jak Bóg, Honor

z tego regionu zostalo wywie-

cy zarobkowej, a mlodszym

światowej matka wraz z dzieć-

pomocą medyczną. Szczegól-

i Ojczyzna, którym pozostala

zionych do Kazachstanu.

rodzeństwem zajmowaly się

mi postanowila wrócić do ro-

ne więzy przyjaźni lączyly ją

wierna do ostatniego tchnienia.

We wszystkim tym uczest-

starsze dzieci. ,,Osadzone na Sy-

dzinnego Marchlewska. ,,Oka-

z Janiną Sosabowską. Po 1991

Najbardziej jednak kochala

niczyla rodzina Kowalskich,

berii i w Kazachstanie kobiety

zalo się, że nasz dom zajęla

roku przynależala do parafii

Lwów i, mimo, że nie urodzi-

gdyż na przelomie 1936­1937

na każdym kroku stykaly się ze

Żydówka Cila, która doniosla na

św. Antoniego, byla czlonkiem

la się w tym mieście, to jednak

roku zostal aresztowany oj-

śmiercią. Pierwszy raz z chwilą

nas milicji. Jakiś czas mieszka-

III Zakonu franciszkańskiego.

jak mówila: ,,kocham każdy

ciec rodziny. Jak wynikalo ze

rozstrzelania męża (choć aku-

liśmy u cioci Ady, a okolo 1945

Czynnie zaangażowala się po

kamień we Lwowie [...]. Nawet

wspomnień córki, przyczyną

rat o tym często dowiadywaly

roku wyjechaliśmy do Lwo-

2002 roku przy kościele Matki

gdyby obiecywano mi zlote

aresztu bylo brak zgody Nar-

się dopiero po latach), następnie

wa. Tak naprawdę uciekaliśmy

Bożej Gromnicznej we Lwowie,

góry, to stąd nie wyjadę". Slowa

cyza na oddanie koni do kol-

podczas podróży bydlęcym wa-

przed glodem". Przed glodem

gdzie przez szereg lat pelnila

dotrzymala, gdyż odeszla we

chozu. Nie oddawal też kluczy

gonem do odleglego obozu pracy,

w okresie wojennym starali się

funkcję kościelnego. Wszystkie

Lwowie w niedzielny wieczór 9

do miejscowego kościola. Osta-

a także już w docelowym miej-

uratować również dwaj bracia

swoje obowiązki wykonywa-

czerwca 2024 roku.

tecznie kościól zostal zamknię-

scu osadzenia. Śmierć byla nie-

Romana: Stefan i Wladyslaw

la zawsze z dużą sumiennością

Śp. Antonina Kowalska byla

ty, a Narcyz zmarl na zeslaniu

odlącznym elementem ich nowej

oraz siostra Jadwiga, którzy

i oddaniem. Postanowieniem

najmlodszym z dziesięciorga

w Kazachstanie. ,,Zostal po nim

rzeczywistości. Skazane kobie-

wyjechali do pracy zarobko-

z dnia 5 kwietnia 2016 roku

dzieci polskiej rodziny Nar-

metalowy dzbanek i dokument

ty, różnej narodowości (w tym

wej do Seniowa kolo Równego.

prezydent RP Andrzej Duda

cyza Kowalskiego i Pauliny

o uniewinnieniu".

Polki), nie byly przygotowane

Tam też niebawem zostali za-

odznaczyl Antoninę Krzyżem

z Żurawskich. Urodzila się 26

Wedlug wspomnień Antoni-

na panujące na zeslaniu warun-

mordowani przez bandy UPA.

Oficerskim Orderu Odrodzenia

listopada 1936 roku w Dol-

ny Kowalskiej, ,,rodzice starali

ki. Nieodpowiedni do warun-

Jak wspominala Antonina, ,,Pod

Polski.

Mimo iż w malżeństwie

byszu (Marchlewsku). Czwo-

się wychowywać swoje dzieci

ków ubiór, brak niezbędnych

dom, gdzie byl zameldowany

z Edwardem Plaszewskim, któ-

ro rodzeństwa zmarlo jeszcze

w duchu katolickim, chociaż za

narzędzi, środków higieny, le-

Stefan, zajechala fura. Zapytali

ry zawarla w katedrze lwow-

w wieku niemowlęcym.

czasów sowieckich życie na tych

karstw znacząco zmniejszal

o Stefana Kowalskiego, Polaka.

skiej 6 sierpnia 1968 roku, nie

Wedlug slów Antoniny, ro-

terenach bylo bardzo ciężkie i za-

szanse na przetrwanie na nie-

Stefan zglosil się. Związali mu

miala wlasnych dzieci, wiele

dzina nie należala do zamoż-

grożone. Kiedy gdzieś w pobliżu

ludzkiej ziemi. [...] Niesprzyjają-

z tylu ręce, wywieźli do lasu.

czasu i serca poświęcala wy-

nych, gdyż matka pracowala

byla msza czy odpust, to chodzi-

cy klimat, ciężka praca fizyczna,

Do wykopanego dolu wrzucili

chowaniu dzieci swojego brata

w pralni, a ojciec jak większość

liśmy piechotą. We Lwowie już

skromne racje żywnościowe,

zmasakrowane cialo. Wlady-

Romana. Dawala dobry przy-

tamtejszych Polaków malowal

można bylo się uczyć w polskiej

niemożność zachowania hi-

slawa też zabili banderowcy".

klad mlodemu pokoleniu Lwo-

porcelanę w fabryce porcela-

szkole i chodzić do kościola".

gieny osobistej, m.in. z powodu

Po zakończeniu II wojny

wa, które chętnie garnęlo się do

ny. Pierwsze nauki czytania

Wcześniej jednak do kościola na

niedostatku wody, w polącze-

światowej dzieci wraz z mat-

niej za radą, gdyż w rozmowach

i pisania po polsku Antonina

terenie Marchlewszczyzny ro-

niu z przetaczającymi się wciąż

ką przybyly do Lwowa, gdzie

z nią nie odczuwalo się nigdy

pobierala od matki, następnie

dzice wraz z dziećmi pokonywali

epidemiami oraz dalece niewy-

postanowiono pozostać na za-

bariery wiekowej. Potrafi-

uczęszczala do polskiej szkoly.

dziesiątki kilometrów.

starczającą opieką zdrowot-

wsze. ,,We Lwowie w dzielnicy

la dostosować się do każdego

Warto przy tym dodać, że

Na mocy rozkazu NKWD

ną byly kolejnymi czynnika-

Helanki zajęliśmy najmniej-

rozmówcy. Starala się jak sama

miasteczko Dolbysz, od 21 lipca

nr 00486, czyli nowa katego-

mi, które mialy wplyw na dużą

sze mieszkanko w suterenie po

mówila ,,być dla mlodych kimś

1925 roku znalazlo się w obsza-

ria przestępstw ­ ,,czlonko-

śmiertelność osadzonych". Jeden

Polakach, którzy wyjechali lub

podobnym do pań na Snopkow-

rze poddanym eksperymento-

wie rodzin zdrajców ojczyzny",

z takich obozów w Kazachsta-

zostali wywiezieni. Takich pu-

skiej z tzw. strasznego dworu".

wi narodowemu poprzez wy-

do Kazachstanu wywieziono

nie dla żon ,,zdrajców ojczyzny"

stych domów bylo wtedy mnó-

R.I.P.

znaczenie go przez wladze

z Dolbysza Paulinę Kowalską

znajdowal się w ramach Karlagu

stwo. Mama zajęla najmniejsze