8

nr 11 (447) 14­27.06. 2024

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

103. Spotkanie Ossolińskie we Lwowie

29 maja br. w glównej

znalazla się w radzieckiej sferze wplywów.

i największej sali Lwowskiej

Pozostawione we Lwowie dziela sztuki no-

Narodowej Naukowej Biblioteki

woczesnej trafily natomiast do ,,spec fundu-

Ukrainy im. W. Stefanyka

szy", a w 1952 roku duża ich część zostala

(LNNB im. Stefanyka) odbylo

zniszczona w ówczesnym Muzeum Sztuki

się kolejne 103. Spotkanie

Ukraińskiej jako ,,dziela o nacjonalistycznej

Ossolińskie, zorganizowane

oraz wrogiej ideologicznie treści"... Lwow-

wspólnym wysilkiem lwowskiej

skich artystów i historyków sztuki, którzy

biblioteki i Zakladu Narodowego

zostali w mieście po 1944 roku, przymuso-

im. Ossolińskich (ZN im.

wo zrzeszono w ,,związkach twórczych"

Ossolińskich) we Wroclawiu.

pod nadzorem i pelną kontrolą wladz ­

Bylo to pierwsze Spotkanie

mialy one podlegać w swej dzialalności tej

w 2024 roku. Niestety,

jedynej slusznej doktrynie oraz poslugiwać

również w dziedzinie kultury

się przystępnym i zrozumialym językiem,

i wspólpracy międzynarodowej

a tak naprawdę ,,metodą zalegalizowanego

odczuwamy skutki trwającej

falszu i koniunktury", jak nazwal socre-

wojny i agresji Rosji.

alizm ukraiński pisarz-dysydent Jewhen

Swerstiuk. Ich koledzy w Polsce mogli sto-

sunkowo swobodnie pracować w duchu

JURIJ SMIRNOW

modernizmu, a nawet rozwijać pewne idee

Temat niniejszego Spotkania Ossoliń-

uroczystość odbyla się w bardzo cieplej at-

przedwojennego modernizmu i neoawangar-

wiedzialem wówczas niewiele, poza tym,

artystyczne".

skiego byl niezwykle ciekawy, mianowicie

mosferze, ukazującej przyjacielskie stosunki

dy w Europie Środkowej. Autor wielu pro-

że mieli związki z surrealizmem, co wyda-

Andrij Bojarow pisze, że lwowscy ar-

zebranym licznym gościom (obecnych bylo

polsko-ukraińskie, tak charakterystyczne

jektów wystawowych i towarzyszących im

walo mi się intrygujące. Nie byly mi jednak

tyści mieli możliwość nawiązać kontakty

ponad 80 osób) przedstawiono dwa nowe

zwlaszcza w kolach inteligencji twórczej.

publikacji. Zainicjowal edycję ukraińskiego

obce nazwiska Henryka Strenga (Marka

twórcze ze swoimi kolegami z Polski do-

wydania monografii dra Piotra Lukaszewi-

W slowie wstępnym dyrektor Wasyl Fersz-

wydania książki Piotra Lukaszewicza, którą

Wlodarskiego), Ludwika Lillego, czy Jerzego

piero w latach 60. lecz wystawy twórcze

cza o przedwojennym lwowskim Związku

tej powiedzial między innymi, że wspólpraca

przetlumaczyl, zredagowal i uzupelnil ilu-

Janischa. We Wroclawiu mieszkal jeden z za-

tychże Margit i Romana Sielskich mogly się

Artystów Artes. Pierwsza z tych książek

polsko-ukraińska na poziomie kultury i sztu-

stracjami. Publikacja ta otrzymala nagrodę

lożycieli Artesu ­ Aleksander Krzywoblocki,

odbyć we Lwowie dopiero w latach osiem-

to wydanie drugie w języku polskim ,,Artes.

ki jest warunkiem zachowania wspólnego

,,Lviv BookForum" w 2021 roku.

architekt z wyksztalcenia, który pelnil funk-

dziesiątych. Na pierwszą monumentalną

Nowocześni plastycy lwowscy" (2024 rok),

dziedzictwa kulturowego, zaś Spotkania

Autor publikacji Piotr Lukaszewicz, któ-

cję dolnośląskiego konserwatora zabytków...

wystawę ,,Sztuka Lwowa pierwszej polowy

zaś druga to jej ukraińskie wydanie pt. ,,Ar-

Ossolińskie pomagają uświadomić szerokiej

ry nie mógl przyjechać do Lwowa, wyglosil

Kontakty z rodzinami nieżyjących już arte-

XX wieku" czekać trzeba bylo aż do roku

tes. Związek Artystów Artes (i inne historie

publiczności po obu stronach granicy wiel-

online bardzo ciekawy referat o lwowskiej

sowców byly źródlem informacji o ich życiu

1994. Tę wystawę przygotowala w salach

lwowskiego modernizmu)", które zobaczylo

ki wklad polskich i ukraińskich artystów,

awangardzie w latach przedwojennych

i twórczości. W pierwszej kolejności trzeba

Lwowskiej Galerii Obrazów Olena Ripko

świat w 2021 roku pod redakcją lwowianina

pisarzy i innych przedstawicieli inteligencji

i konkretnie o lwowskim Związku Artystów

tu wymienić wdowę po Marku Wlodarskim,

i ,,...do tej pory żadna prezentacja lwowskiej

Andrija Bojarowa. On również byl autorem

twórczej nie tylko do wlasnej kultury, ale też

Plastyków Artes. Opowiedzial o twórczym

Janinę Brosch-Wlodarską. Posiadala ona

sztuki nie dorównala jej rozmachem oraz

poslowia i opracowania polskiego wydania

kultury sąsiadów. Z początkiem agresji Rosji

dorobku każdego artysty, dopelniając opo-

prawdziwy skarb ­ znaczną część dziel męża,

szczególowością opracowania informacji

książki oraz autorem przedmowy i przekla-

polska strona znaczne intensyfikowala prace

wieść ilustracjami, skupil również uwagę

uratowanych przez siebie i wywiezioną pod-

o różnych kierunkach artystycznych, które

du jej ukraińskiego wydania.

nad digitalizacją unikatowych dokumentów,

zebranych na tragicznych losach wielu

czas wojny ze Lwowa. Byl to zestaw obrazów

się rozwijaly w wielonarodowym mieście".

Na 103. Spotkanie Ossolińskie do Lwo-

dawnej prasy, zabytkowych książek, które

z tych artystów. Barwnie opowiadal o swo-

olejnych, a przede wszystkim kilkaset prac

Następnie Andrij Bojarow dodaje, komen-

wa przyjechali przedstawiciele ZN im. Osso-

znajdują się w zbiorach lwowskiej biblioteki

im zainteresowaniu awangardą w sztuce

na papierze, znakomitych rysunków i akwa-

tując wspólczesny stan rzeczy w sztuce

lińskich ­ dyrektor dr Lukasz Kamiński oraz

im. W. Stefanyka. W bibliotece znajdują się

lwowskiej i ogólnopolskiej, o poszukiwa-

reli". Organizacja wyjazdu do Lwowa w 1968

i kulturze lwowskiej, że ,,ogrom projektu

dr Wiktoria Malicka, pelnomocniczka ZN

materialy dotyczące dzialalności licznych

niu w latach 60­70. XX wieku materialów,

roku napotkala ogromne trudności formal-

realizowanego przez Ripko ­ zarówno opi-

im. Ossolińskich ds. wspólpracy z zagrani-

organizacji spolecznych, naukowych i kul-

wspomnień, obrazów, o spotkaniach z tymi,

ne. Przyjechać do Lwowa slużbowo udalo

sana powyżej wystawa, jak i caly korpus

cą. Niestety, nie mógl przyjechać do Lwowa

turalnych, które dzialaly we Lwowie i Galicji

którzy przeżyli koszmar II wojny światowej.

się tylko na tydzień po dlugich staraniach

tekstów na temat sztuki i środowiska mię-

na Spotkanie Ossolińskie autor monografii

do 1939 roku. Digitalizacja nie tylko uratuje

Oficjalnie Zrzeszenie Artystów Plasty-

w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Spotkania

dzywojennego ­ nie stal się fundamentem

dr Piotr Lukaszewicz, wyglosil więc referat

je przed ewentualnym zniszczeniem podczas

ków Artes powstalo we Lwowie w stycz-

z Romanem Sielskim i Margit Reich-Sielską

dla dalszych badań. Autorka zdawala sobie

online, a także odpowiadal na liczne pyta-

dzialań wojennych, ale też udostępni je bada-

niu 1929 roku. Inicjatorami i zalożycielami

i poznanie ich twórczości byly bardzo waż-

z tego sprawę, zaznaczając jeszcze w 1989

nia obecnych na spotkaniu. Drugi prelegent

czom z calego świata. Naszym zadaniem jest

Zrzeszenia byli: Jerzy Janisch, Aleksander

nym wątkiem dalszych prac nad doktoratem

roku: ,,Gorzko przychodzi konstatować, że

lwowianin Andrij Bojarow byl obecny na

polączyć na poziomie internetowym zasoby

Krzywoblocki, Mieczyslaw Wysocki, rów-

i monografią, również pomocą w organizacji

,,biale plamy" lwowskiej historii sztuki daw-

sali i wyglosil bardzo cenne uwagi o odbio-

dwóch bibliotek, lwowskiej i wroclawskiej

nież Otto Hahn, Aleksander Riemer, Henryk

w 1969 roku pierwszej powojennej wystawy

no już przerodzily się w ,,czarne dziury",

rze ,,Artesu" i jego dorobku artystycznego

oraz uczynić je ogólnie dostępnymi dla ca-

Streng (po wojnie Marek Wlodarski), Tadeusz

dziel artystów-artesowców w Muzeum Ślą-

w których bezpowrotnie zniknęlo tak wie-

i kulturowego w ukraińskim środowisku

lego świata. Dyrektor Wasyl Fersztej pod-

Wojciechowski, Ludwik Tyrowicz, Roman Tu-

skim we Wroclawiu. Autor nie dotarl jednak

le, że naprawdę naukowa rehabilitacja utra-

wspólczesnym, a także w latach istnienia

kreślil, że wiele z tych wspólnych projektów

ryn, Margit Reichówna-Sielska, Roman Siel-

do zbiorów bibliotek i archiwów lwowskich.

conego bywa niezwykle skomplikowana".

Związku Radzieckiego. On też bardzo tre-

byloby trudno zrealizować bez pomocy Kon-

ski, Ludwik Lille. Polacy, Żydzi, Ukraińcy.

Za czasów sowieckich bylo to sprawą nie-

Lokalne tradycje sztuki nowoczesnej nie

ściwie mówil o innych, nowych odkryciach

sulatu Generalnego RP we Lwowie i osobiście

Na pierwszego prezesa wybrano Romana

zwykle skomplikowaną, związaną z przeka-

zapisaly się w świadomości wspólczesnych

związanych z międzywojenną lwowską

konsula generalnego Elizy Dzwonkiewicz.

Sielskiego, zaś w latach 1930­1935 Zrzesze-

zaniem większości dokumentów do tak zwa-

mieszkańców miasta (czyli Lwowa), czego

awangardą artystyczną.

Dalej spotkanie prowadzila dr Wiktoria

niem kierowal Ludwik Lille. Wystawy arty-

nych ,,spec funduszy".

dowodem byly przerażające pustki na wy-

Salę po brzegi wypelnili przedstawicie-

Malicka, która prezentowala obydwa wy-

stów we Lwowie, Tarnopolu, Stanislawowie,

Lwowianin Andrij Bojarow zwrócil

stawie Henryka Strenga (Marka Wlodar-

le lwowskich środowisk kulturalnych, za-

dania o twórczości lwowskiego Związku

Krakowie, Lodzi, Warszawie robily ogromne

uwagę obecnych na znaczenie awangardo-

skiego) we Lwowskiej Galerii Sztuki w 2013

interesowani rozwojem polsko-ukraińskiej

Artystów Artes (w językach polskim i ukra-

wrażenie na jednych, lecz byly niezrozumiale

wej sztuki lwowskiej lat 20­30. XX wieku

roku. Pierwszy lwowianin prezentujący

wspólpracy naukowej. Wśród obecnych

ińskim) i nadala slowo obu prelegentom.

dla innych. Lwowski krytyk sztuki S. Hordyń-

w rozwoju ukraińskiej kultury artystycz-

swoje prace na Biennale Sztuki w Wenecji

byli dyrektorowie muzeów i bibliotek lwow-

Wiktoria Malicka również krótko przedsta-

ski np. pisal w 1933 roku, że artesowcy ,,na-

nej, mówiąc o wspólpracy ukraińskich,

nie zostal uznany za ,,swojego"... Trudno

skich, dziennikarze, naukowcy. Na 103. Spo-

wila dorobek twórczy Piotra Lukaszewicza

leżą do ludzi, którzy pierwszymi wnieśli do

polskich, żydowskich artystów, o wspól-

uwierzyć, ale chyba wciąż aktualne są slo-

tkanie Ossolińskie przybyla konsul gene-

i Andrija Bojarowa, ich wklad w badania nad

Lwowa duch nowej sztuki i jego praktyczne

nej przestrzeni kulturalnej, bardzo ważnej

wa Jewhena Swerstiuka, który twierdzil, że

ralny RP we Lwowie Eliza Dzwonkiewicz

historią lwowskiej awangardy międzywo-

wykonanie. Ich sztuka zaskoczyla nieprzy-

nie tylko dla Galicji, lecz dla calej Europy

ten stan wyparcia trwa także ,,w naszych

i przedstawiciele Konsulatu Generalnego,

jennej. Autor książki Piotr Lukaszewicz jest

gotowane spoleczeństwo, również krytykę,

Środkowej. Andrij Bojarow ocenil również

czasach, kiedy miejsce dawnego strachu

również profesor Ihor Mryhlod, dyrektor

historykiem sztuki i wieloletnim pracowni-

które przez dluższy okres nie moglo zro-

poziom wiedzy wspólczesnego kultural-

zajęla gluchoniema amnezja". Andrij Boja-

Zachodniego Centrum Naukowego Ukraiń-

kiem Muzeum Narodowego we Wroclawiu.

zumieć, że nadchodzą nowe czasy, a z nimi

nego spoleczeństwa ukraińskiego o awan-

row jest jednak optymistą i na zakończenie

skiej Akademii Nauk (UAN). Wszystkich ze-

Absolwent Uniwersytetu Wroclawskiego.

nowi ludzie i nowe idee artystyczne". Część

gardzie lwowskiej lat 20­30, o jej ideach,

swego poslowia do monografii Piotra Lu-

branych jak zawsze bardzo serdecznie przy-

W 1973 roku obronil rozprawę doktorską pod

czlonków Zrzeszenia Artes należalo do ludzi

osiągnięciach, o jej tragicznych losach. Czy

kaszewicza napisal: ,,Należy więc spodzie-

wital dr Wasyl Fersztej, dyrektor generalny

tytulem: ,,Zrzeszenie Artystów Plastyków

nie ogatych, pracowali w trudnych warun-

wspólcześni lwowianie zdają sobie sprawę,

wać się kolejnych dzialań, które pozwolą

Lwowskiej Narodowej Naukowej Biblioteki

Artes. 1929­1935", która ukazala się w Wy-

kach materialnych. Znaczna część czlonków

że sztuka artystów Artesu to również ich

rozwinąć narrację w dziejach lwowskiego

Ukrainy im. W. Stefanyka.

dawnictwie Ossolineum w 1975 roku. Spe-

Artesu pochodzenia żydowskiego zginęla

dziedzictwo kulturalne, wspólne dziedzic-

modernizmu, opisać dramatyczne zalama-

Na początku 103. Spotkania Ossoliń-

cjalista w zakresie malarstwa polskiego XIX

podczas II wojny światowej. Zostalo tylko

two Polaków, Ukraińców i Żydów? War-

nie, jakie nastąpilo w okresie powojennym,

skiego dyrektor Wasyl Fersztej oglosil milą

i XX wieku, sztuki niemieckiej oraz historii

kilka osób, które w nowej rzeczywistości

to uważnie przeczytać jego poslowie do

a zarazem wykazać niewątpliwą ciąglość

informację o przyznaniu dyrektorowi ZN im.

muzeów. Redaktor wielu katalogów wystaw

Związku Radzieckiego (we Lwowie Roman

książki Piotra Lukaszewicza pod tytulem

i aktualność tej tradycji".

Ossolińskich Lukaszowi Kamińskiemu meda-

i publikacji naukowych. Lwowianin Andrij Bo-

Sielski i jego żona Margit Reich-Sielska) lub

,,Lwowski modernizm i artesowcy po dru-

Mamy nadzieje, że polsko-ukraińskie

lu Ukraińskiej Akademii Nauk, zaś wicedy-

jarow ­ artysta wizualny, niezależny kurator

PRLu (Marek Wlodarski w Warszawie, Tade-

giej wojnie światowej". W tym krótkim ese-

103. Spotkanie Ossolińskie bylo wlaśnie

rektor ZN im. Ossolińskich dr Marek Mutor

i badacz. Z wyksztalcenia architekt. Uczest-

usz Wojciechowski w Krakowie, Aleksander

ju A. Bojarow postawil wiele kropek nad ,,i",

jednym z tych ,,kolejnych dzialań". Pod-

i dr Wiktoria Malicka otrzymali dyplomy

nik indywidualnych i zbiorowych wystaw we

Krzywoblocki we Wroclawiu) nie mieli żad-

jak również wiele znaków zapytania. Mię-

czas Spotkania można bylo nabyć mono-

z podziękowaniem od prezesa Ukraińskiej

Lwowie, Kijowie, również w wielu ośrodkach

nych możliwości dalszej kontynuacji przed-

dzy innymi pisze on: ,,Po roku 1944 we Lwo-

grafie Piotra Lukaszewicza, zarówno jej

Akademii Nauk. Odznaczenia w imieniu UAN

europejskich. Organizator i wspólautor m.in.

wojennych prądów modernistycznych. Piotr

wie, jak i w calym Związku Radzieckim, dlu-

lwowskie wydanie w języku ukraińskim,

wręczyl prof. Ihor Mryhlod. Przedstawiciele

wystawy ,,Montaże. Debora Vogel i nowa

Lukaszewicz z niezwyklym entuzjazmem

go kultywowany byl paniczny strach przed

jak też wroclawskie w języku polskim.

ZN im. Ossolińskich otrzymali również dy-

legenda miasta" (Lódź, 2017­2018), uhonoro-

i zaparciem zbieral od lat 60. XX wieku ma-

,,zgubnym wplywem kultury Zachodu",

Na zakończenie 103. Spotkania Osso-

plomy honorowe przewodniczącego Lwow-

wanej nagrodą muzealną ,,Sybilla". Od wielu

terialy, szukal żyjących artystów, krewnych

a rozmiary wynikających z tego ograniczeń

lińskiego dr Wiktoria Malicka oglosila,

skiej Obwodowej Administracji Państwowej

lat prowadzi badania poświęcone sztuce

tych, którzy zginęli w obozach i gettach. We

moralnych, psychicznych i fizycznych stają

że kolejne 104. Spotkanie Ossolińskie jest

Maksyma Kozyćkiego, które w jego imie-

awangardowej we Lwowie od jej zarania po

wstępie do swojej monografii tak m.in. opisu-

się bardziej widoczne, gdy odniesiemy je do

zaplanowane na 11 września br. Czekamy

niu wręczyl dyrektor Wasyl Fersztej. Cala

dzień dzisiejszy, w tym szczególnie związkom

je swoje poszukiwania: ,,O twórcach Artesu

sytuacji powojennej Polski, która również

z niecierpliwością.