22

nr 11 (447) 14­27.06. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dzieci, które uratowaly Polskę

Co ma wspólnego

produktów niemieckich. Sta-

ly się tak popularne, że w wolnej

zalożone

Polsce szkola zamienila się w do-

w 1887 roku pisemko

brze prosperującą firmę prowa-

dla dzieci z powstaniem

dzoną przez jednego z bylych

styczniowym? To

czytelników ,,Malego Światka".

nie tylko tematyka

Wśród nazwisk, które poja-

poruszanych artykulów,

wialy się przez lata wydawania

czasopisma, można wyśledzić

nie tylko wierszyki czy

wiele osób, które w odrodzo-

wzruszające historie ­ to

nej Polsce staly się zarzewiem

kwintesencja pragnień,

Ojczyzny.  Naukowcy,  twór-

wyroslych z tych samych

cy zakladów przemyslowych,

marzeń. To dalsza część

politycy,  wojskowi,  artyści

STANISLAW ROSSOWSKI

tej samej pracy, jaką

w dzieciństwie z zapalem ,,la-

ANNA LEWICKA

MARIA REUTT

z bronią w ręku w ponad

Anna zostala wdową z jedyną

mali glówki" nad patriotycznymi

córką ­ Jadwigą.

szaradami wymyślanymi w re-

1300 bitwach realizowali

Pragnienie pracy o duszę

dakcji. Tak oto dzielo powstań-

ochotnicy z każdego stanu

polskiego dziecka roslo w niej

ców, ludzi walczących o polskość

w 1863 roku.

teraz jeszcze silniej. Znalazla

przekulo się na umilowanie

Anna Lewicka w chwili wy-

zatrudnienie w szkole prywat-

wartości, troskę o innych, ser-

buchu powstania miala 11 lat.

nej we Lwowie. Ale czula, że to

deczność, pracowitość, odpo-

Osierocona przez matkę w wie-

wciąż za malo. Rozmyślala o za-

wiedzialność. Potrafila tego do-

ku lat 4, opuszczona przez ojca,

lożeniu pisemka dla dzieci. Ta

konać Anna Lewicka, niezwykla

który z nową żoną wyjechal

idea miala stać się dzielem jej

skromna kobieta, nie wielki poli-

do Kijowa, zostala adoptowana

życia. Wladyslaw Belza, z któ-

tyk, nie ważna osoba ­ ale redak-

przez bogatą ciotkę Katarzynę

rym rozmawiala, a który wcze-

torka pisemka dla najmlodszych.

Wieczyńską ­ żonę przemy-

śniej również wydawal gazetkę

Gdy zmarla 29.7.1932 r., od-

slowca Jana. Ich lwowski pala-

,,dla pilnych dzieci", powiedzial.

znaczona wcześniej orderem

cyk przy ul Mochnackiego byl

,,Mnie się nie udalo, ale może

,,Polonia Restituta", dzieci z ko-

w pelnym tego slowa znaczeniu

teraz są inne czasy".

lonii letnich z wlasnej woli wiel-

gniazdem polskości. Spotyka-

Strony od pierwszych chwil

kim szpalerem odprowadzily ją

li się tu patrioci, prowadzono

promieniowaly polskością, hi-

na Cmentarz Lyczakowski, ob-

narady różnych organizacji.

storią, rozmilowaniem w trady-

sypując jej grób stosami polnych

W tym miejscu wzrastalo dziec-

cji, pelne byly opowiadań, zabaw

kwiatów i odśpiewując ,,Rotę".

ko o sercu gorącym i wrażliwym

historycznych i zagadek. Za-

korzystali nauczyciele i spo-

wrzala też inna praca, drukowa-

Dzisiaj próżno szukać Kuli-

a umyśle bystrym. Gdy nastal

angażowalo się tu wiele kobiet,

lecznicy. Starano się też prze-

no odezwy, ulotki, raporty, a tak-

ków na mapach. Nie ma tej miej-

rok 1863, obie kobiety pomagaly

wlącznie z Marią Reutt, Joanną

niknąć przez granice zaborów.

że gazetę ,,Glos Polski".

scowości w encyklopediach,

rannym, szyly bandaże, chodzi-

Rossowską ­ żonami powstań-

Jednak po plomiennym artykule

Nigdy praca ta nie byla zy-

ani w Google. Zostala zniszczo-

ly do więźniów w Brygidkach,

ców (mąż Stanislaw również

w 50. rocznicę powstania pismo

skowna. Nieustannie trzeba bylo

na w czasie kolejnych dzialań

a mloda Ania przyglądala się

udzielal się w redakcji), czy Ma-

zostalo w Prusach uznane za

dokladać do drogich klisz, wypa-

wojennych. Można ją odnaleźć

emisariuszom, poslańcom i ich

rią Konopnicką. Pisali także

wywrotowe, zakazano jego kol-

lanych początkowo we Wiedniu,

jedynie w Lokalizatorze Przed-

gorącym dyskusjom.

Waleria Szalay, Zofia Strzetel-

portażu, a dyrektorkę czekalo

do korespondencji, druku. Wiele

rozbiorowym na portalu ,,Gene-

Dziewczyna byla więc od

ska-Grynbergowa, Franciszek

więzienie, gdyby tylko pojawi-

zamówionych egzemplarzy nie

alogia Polaków" kontynuującym

najmlodszych lat przesiąknię-

Barański, Zofia Ujejska i wiele

la się na terenie zaboru. Straco-

docieralo za kordon. A mimo to

idee czasopisma. Próżno też szu-

ta pracą dla Polski. Naturalnym

innych ­ wszyscy o pasji roz-

no wówczas jednego dnia 1000

wparcie wielu osób, w tym ciotki,

kać jakichś informacji o zabaw-

bylo jej postanowienie zosta-

budzania wyobraźni polskiej,

prenumeratorów.

pomagalo prowadzić to niezwy-

kach, które tak wielu dzieciom

nia nauczycielką, ale odrzucila

inspirowania i rozkochiwania

Największe wzruszenie prze-

kle dzielo. Mali czytelnicy byli

pozwolily na lepsze życie, a na-

sugestię studiowania za gra-

w Ojczyźnie.

żyla w roku 1916, gdy mlody żol-

zachęcani też do zbiórek, ale szly

wet malo kto docenia to, jak waż-

nicą, aby lepiej rozumieć pro-

Największą milością Anny

nierz przyslal je liścik: ,,Maly

one zawsze na cel, który czegoś

ne dla odzyskania niepodleglości

blemy na miejscu. Dzięki temu

Lewickiej byl dzial odpowie-

Światku, tyś mi do ręki wlożyl

uczyl ­ ratowanie sierot, budo-

bylo dzielo Anny Lewickiej ­ pi-

we lwowskim seminarium na-

dzi malym czytelnikom, czym

karabin. Walczę za Polskę, Maly

wę polskich kościolów, dla Pola-

semko ,,Maly Światek".

uczycielskim spotkala osoby

przez lata zajmowala się oso-

Światku". Plakala rzewnymi lza-

ków z Poznańskiego, dla polskie-

Bibliografia:

nieprzeciętne o wspanialych

biście. W ten sposób nawiąza-

mi, gdy w roku 1918 opowiadano

go szkolnictwa na Śląsku. W ten

cechach charakteru ­ m.in.

la serdeczne relacje z tysiącami

relację o mlodym obrońcy prze-

sposób w sercach i umyslach

· Lewicka Anna, ,,Szkola Male-

czlonkinie grupy ,,Klaudynek"

wychowanków. Byly to dzieci

szytym bagnetem, na którego

malych czytelników zespolila się

go Światka", w: ,,Tygodnik Illu-

­ Felicję Wasilewską zam. Bo-

z wielu dworów Galicji, z licz-

piersiach znaleziono zakrwa-

Polska, rosla troska o jej potrzeby

strowany", 20.11.1909

berską, Stefanię Wekslerową

nych mieszkań i chat. Pisemko

wione pisemko, po które osobi-

i bóle.

· ,,ABC" 16.8.1928

a przede wszystkim doktora

docieralo do wiejskich czytel-

ście przybiegl poprzedniego dnia

Dzieci odmawialy sobie cu-

· ,,Zorza Ojczysta" 4.12.1909

Józefa Żulińskiego, powstańca,

ni, bylo materialem, z którego

do redakcji. Tam też wówczas

kierków, uczyly się wstrzemięź-

· ,,Zorza Ojczysta" 2.2.1909

brata powieszonego na stokach

liwości, dobroci, rozsądku i cie-

· ,,Maly Światek" 20.11.1912,

cytadeli czlonka Rządu Naro-

szyly się, że takim wysilkiem

oraz liczne informacje o szkole

dowego. Jednak gdy rozpoczę-

pomagają potrzebującym. W ten

w innych numerach

la już pracę, spotkala ją gorycz

sposób zebrano też fundusze na

· ,,Monitor Polski" 30.4.1926

lekceważenia. W szkolach wy-

kolejne dzielo Anny Lewickiej

·  ,,Dziennik  Wileński"  12

dzialowych Lwowa i Stani-

­ niezwyklą szkolę w Kulikach

i 14.9.1932

slawowa nikt nie docenial jej

kolo Brodów. W rejonie pustki

· Księga ślubów, Koropiec

niestandardowych pomyslów,

edukacyjnej i wielkiej galicyj-

AGAD 301-1618

szerokich horyzontów umy-

skiej biedy zostala tam zalożona

· Nagrobki na cmentarzach Kra-

slowych, a nawet wyksztalce-

placówka ucząca dzieci zawo-

ków-Rakowice,Lwów-Lyczaków

nia. Jej wybitna indywidual-

du stolarza, a glównym tema-

ność i polskość oburzala wręcz

tem bylo tworzenie zabawek.

Artykul zostal przygotowa-

Austriako-Polaków, lojalnych

Na otwarcie przyjechalo sporo

ny przez portal ,,Genealogia Po-

wobec ,,Najjaśniejszego Pana".

dzieci, które przez lata sklada-

laków" www.genealogia.okiem.

Gdy więc wyszla za mąż

ly po kilka drobnych monet na

pl,  Fundacji  Odtworzenio-

(oczywiście za powstańca) Fe-

ten cel. Szkola szybko ruszyla.

wej Dziedzictwa Narodowego,

liksa Lewickiego, urodzonego

Kobiety brodzkie roznosily za-

w ramach programu wspiera-

we Francji z matki Estelli Nata-

bawki po wsiach i jarmarkach

nia ,,miękkiej" edukacji histo-

lii Lemeignen, mówiono, że jest

dalszych miast. Okazalo się, że

rycznej. Sfinansowano przez

żoną obcokrajowca i pozbawiono

staly się one nie tylko zarobkiem

Narodowy Instytut Wolno-

ją nawet tej pracy. Udzielala się

dla tych, których nie stać bylo

ści ­ Centrum Rozwoju Spole-

wówczas w redakcjach czaso-

na naukę, ale przyczynily się

czeństwa Obywatelskiego, ze

pism Stanislawowa i Krakowa.

do narodowego buntu. Wkrót-

środków rządowego Programu

Cieply dom, jaki stworzyli z by-

ce proste drewniane zabawki

Rozwoju Organizacji Obywa-

lym zeslańcem syberyjskim, nie

z Kulików staly się patriotyczną

telskich na lata 2018­2030.

trwal dlugo. Po sześciu latach

modą i doprowadzily do bojkotu

SZKOLA W KULIKOWIE OK. 1912 R.

OPRAC. MARCIN NIEWALDA