23

nr 11 (447) 14­27.06. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Żyl nie dla siebie, żyl dla bliźnich

po najbliższej okolicy, w tym do Kalwarii

1935­2004. Życie i posluga ks. bpa

Paclawskiej, Jaroslawia, Przeworska, Lań-

Stefana.

cuta, Rzeszowa, Stalowej Woli i Leżajska,

Wszystkie wymienione publikacje ks.

Ks. pralat Stanislaw Bartmiński

ale także dalej do Krakowa i Częstochowy.

Bartmiński, nie tylko napisal i opracowal,

W latach następnych rola parafii krasiczyń-

ale także z wlasnej kieszeni sfinansowal.

skiej w organizacji kolonii dla dzieci z Ukra-

Krasiczyńska parafia stala się pierwowzo-

18 kwietnia br., w wieku 87

iny (nazywanych popularnie ,,wakacyjnymi

rem popularnego serialu telewizyjnego pt.

lat, odszedl do Wieczności Ks.

spotkaniami z językiem i kulturą polską"),

,,Plebania", a sam proboszcz byl wspóltwór-

Pralat Stanislaw Bartmiński,

nie byla już tak istotna, gdyż prócz ,,Wspól-

cą scenariusza i konsultantem scenarzysty.

Kaplan niezmordowany,

noty Polskiej" powstawaly w Polsce różne

Niektóre odcinki niemal calkowicie opra-

dlugoletni proboszcz parafii

fundacje i organizacje stawiające sobie za

cowal, inne opatrzyl szeregiem istotnych

św. Marcina w Krasiczynie.

cel wspieranie Polaków na Ukrainie, które

uwag. Serial znakomicie pokazywal jaką

W kaplaństwie przeżyl 64 lata.

dysponując środkami państwowymi i sa-

rolę spoleczną odgrywa lub może odgry-

Urodzil się w podprzemyskiej

morządowymi lokowaly je w atrakcyjnych

wać na prowincji parafia. Serial mial ponad

wsi Kruhel Maly 30

i historycznych miejscowościach w kraju.

1500 odcinków.

października 1936 r. (obecnie

Proboszcz krasiczyński nie zaniedby-

Mimo postępującej choroby wciąż jesz-

dzielnica Przemyśla) jako

wal także pracy na rzecz organizacji życia

cze pragnąl dokumentować przeszlość.

najstarszy syn z sześciorga

kulturalnego parafian. Wielką popularno-

Ostatnią jego pracą bylo opracowanie

dzieci Mieczyslawa

ścią cieszyly się organizowane w latach

dotyczące, niestety już niefunkcjonujące-

Bartmińskiego i Franciszki

1987­1990 parafialne dożynki, na które

go, Wielokulturowego Festiwalu ,,Galicja".

z Zająców. Na jego religijność,

zapraszal wybitnych naukowców i arty-

Zebrany przez niego material zostal przez

prócz dobrego przykladu

stów związanych z ówczesną opozycją.

Towarzystwo Przyjaciól Nauk wydany

rodziców, duży wplyw mial

Od 1989 r. redagowal i wlasnym sumptem

w grudniu 2023 r. na lamach ,,Rocznika

brat matki ksiądz Florian Zając,

wydawal lokalne czasopismo ,,Wieści Kra-

Przemyskiego".

KS. PRALAT STANISLAW BARTMIŃSKI

kaplan bardzo gorliwy, w czasie

siczyńskie". Nie bylo wówczas internetu,

wojny aktywny uczestnik

wezwaniem Cudu św. Michala Archaniola.

z tych rodzin, glównie ze Śląska, kolonie dla

więc ,,Wieści" byly jedynym i stalym pi-

Śp. ks. Stanislaw Bartmiński zaslynąl nie

polskiego ruchu oporu, a po

W porozumieniu z mieszkańcami wsi pro-

dzieci i mlodzieży niepelnosprawnej.

semkiem lączności z mieszkańcami parafii

tylko jako gorliwy duszpasterz, ale także jako

wojnie więzień stalinowskiego

boszcz powolal wspólny polsko-ukraiński

Jako jeden z pierwszych dostrzegl po-

i krasiczyńskiej gminy. Lącznie proboszcz

strażnik dziedzictwa kulturowego na terenie

reżimu.

komitet odbudowy świątyni. Po wykonaniu

trzebę pomocy rodakom zza wschodniej

wydal ponad 1000 numerów. Inicjowal

swej parafii. Potrafil wiedzą o przeszlości

najpilniejszych remontów pierwszą mszę

granicy. Jeszcze zanim Ukraina oglosila pel-

i organizowal wiele imprez kulturalnych,

zainteresować miejscowe spoleczeństwo,

św. pod przewodnictwem kanclerza Kurii

ną niepodleglość, już w lipcu 1990 r. zorga-

jubileuszy narodowych i religijnych, wy-

w tym zwlaszcza mlodzież. Uczyl tolerancji

STANISLAW STĘPIEŃ

Biskupiej w Przemyślu ks. Zdzislawa Maj-

nizowal pierwszą kolonię dla dzieci polskich

jątkowej rangi i znaczenia sympozjów na-

i szacunku dla minionych pokoleń. A ponie-

Mlody Stanislaw Bartmiński po ukoń-

chera odprawiono już 12 listopada 1989 r.

z Mościsk. Byl to liczący 50 osób chór ,,Mo-

ukowych, np. z okazji 1000-lecia chrztu

waż przyszlo mu duszpasterzować na te-

czeniu szkoly podstawowej rozpocząl na-

Remont trwal przez kilka następnych lat.

ściskie Slowiki", dzialający przy tamtejszej

Rusi-Ukrainy czy 40-lecia, a potem 50-lecia

renie polsko-ukraińskiego pogranicza, robil

ukę w przemyskim gimnazjum im. Juliusza

Ostatecznie zakończyl się w 1996 r. Wnę-

parafii rzymskokatolickiej. Finansowo ko-

śmierci kard. Adama Stefana Sapiehy. Prócz

wszystko, aby to minione dziedzictwo ocalić

Slowackiego. Byl uczniem niepokornym,

trze świątyni przybralo symboliczny cha-

lonię wsparlo Stowarzyszenie ,,Wspólnota

Poludniowo-Wschodniego Instytutu Na-

od zapomnienia. Inicjowal prace umożliwia-

dlatego też wkrótce musial zmienić szko-

rakter. Polichromia nawiązująca do dzia-

Polska" oraz londyńska organizacja Friends

ukowego wspólpracowal z Uniwersytetem

jące zachowanie istniejących jeszcze cerkwi

lę. Naukę kontynuowal więc w Gimna-

lania Ducha Świętego odwolywala się do

of Poland, a merytorycznie powstaly kilka

Marii Curie-Sklodowskiej (gdzie jego brat

greckokatolickich, porządkowanie dawnych

zjum Biskupim w Lublinie, a maturę zda-

nauczania św. Jana Pawla II, wykonana zo-

miesięcy wcześniej Poludniowo-Wschodni

Jerzy Bartmiński byl profesorem i znanym

cmentarzy, zbieranie folkloru, zwlaszcza

wal w Malym Seminarium Duchownym

stala przez artystę wyksztalconego w Pe-

Instytut Naukowy w Przemyślu, którego

w Polsce filologiem-polonistą, a przez pe-

polskich i ukraińskich kolęd, których corocz-

w Przemyślu w 1953 r. Po maturze odbyl

tersburgu z pochodzenia Tadżyka Timura

pracownicy prowadzili z dziećmi codzienną

wien czas także prorektorem tej uczelni),

ne śpiewanie przez Polaków i Ukraińców

studia teologiczne w przemyskim Semi-

Karima. Symboliczne znaczenie mial także

naukę języka polskiego i historii ojczystej.

Państwową Wyższą Szkolą Wschodnio-

organizowal w krasiczyńskim zamku. Nie

narium Duchownym. Po przyjęciu świę-

umieszczony w oltarzu glównym Krzyż

Od tego czasu obie instytucje staly się part-

europejską w Przemyślu, Towarzystwem

zapominal także o obecności na tych tere-

ceń kaplańskich 1 listopada 1959 r., jako

Pojednania nawiązujący do XII-wieczne-

nerem parafii w organizacji wakacyjnych

Przyjaciól Nauk. Szczególnego charakteru

nach ludności żydowskiej. W 2000 r. razem

wikariusz pracowal kolejno w parafiach

go krzyża z bazyliki św. Klary w Asyżu.

kolonii dla dzieci z Ukrainy. Stopniowo przy-

nabrala jego codzienna wspólpraca z lokal-

z krasiczyńską mlodzieżą przy wsparciu

diecezji przemyskiej w: Besku, Sieniawie,

Wymowny charakter mialo także odre-

bywalo też wielu innych sponsorów, tak

nym samorządem i jego instytucjami Urzę-

Urzędu Gminy i Starostwa doprowadzil do

Rzeszowie, Ustrzykach Dolnych, Krośnie

staurowanie z inicjatywy krasiczyńskiego

osób prywatnych, jak i instytucji, jak Urząd

dem Gminy, Gminnym Ośrodkiem Kultury,

uporządkowania i ogrodzenia dawnego ży-

Polance i Przemyślu ­ Bloniu. W tym też

proboszcza przez artystkę Malgorzatę Da-

Wojewódzki czy Bank Spóldzielczy w Prze-

miejscową Szkolą Podstawową oraz kra-

dowskiego cmentarza w Krasiczynie. Na za-

czasie, dzięki opanowaniu języka migowe-

widiuk obrazu NMP z cerkwi w Mielnowie.

myślu. Jeszcze w tym samym roku dzięki

siczyńskim Zamkiem. Nie byl historykiem,

kończenie zorganizowal 18 września 2000

go zostal duszpasterzem gluchoniemych.

Obraz ten nosil w sobie ślady kul, gdyż pod

wsparciu Senatu RP proboszcz zaprosil 60

ale mial wrodzony dar dokumentowania

r. na zamku krasiczyńskim Dzień Modlitwy

W 1970 r. zostal przez ówczesnego or-

koniec II wojny światowej strzelal do niego

dzieci z Ukrainy dotkniętych skutkami kata-

przeszlości. Spod jego pióra wyszlo szereg

i Zadumy. Wzięlo w nim udzial kilkadzie-

dynariusza przemyskiego bp. Ignacego To-

jeden z żolnierzy pragnący w ten sposób

strofy czarnobylskiej. Pochodzily glównie

publikacji dotyczących życia religijnego

siąt osób z Krasiczyna, Przemyśla i okolicy,

karczuka, mianowany proboszczem parafii

dowieść, że Boga nie ma. Nie sposób też

z rodzin ukraińskich. Ulokowano ich w prze-

i dziejów regionalnych, m.in.:

a przede wszystkim uczniowie miejscowej

pw. św. Marcina w Krasiczynie. Kierowal nią

nie wspomnieć uratowania resztek muro-

pięknym krasiczyńskim zamku. Umożliwio-

­ Park w Krasiczynie. Ogrody dworskie

Szkoly Podstawowej, którzy po raz pierw-

aż 38 lat. Osiągnąwszy siedemdziesiąty rok

wanego oltarza po bylej cerkwi greckoka-

no im także edukację religijną, a ponieważ

i uroczyska w gminie Krasiczyn (1996),

szy uslyszeli o dawnych żydowskich miesz-

życia zgodnie z zasadami przyjętymi przez

tolickiej w pobliskiej Śliwnicy. Już w 1990 r.

byly to dzieci z rodzin prawoslawnych

­ Pracowite lata. Obrazki z dzialalności

kańcach swej okolicy, o ich zajęciach, kultu-

synod diecezjalny, zlożyl na ręce ordyna-

ks. Bartmiński zainicjowal wybudowanie

i greckokatolickich, krasiczyński proboszcz

Komitetów Kościelnych i Spolecznych (1997),

rze i zwyczajach.

riusza przemyskiego rezygnację. Na stano-

z wykorzystaniem tej pozostalości kaplicz-

zaprosil do wspólpracy duchownych obu

­ Krasiczyn. Miejscowość, zamek,

Parafia krasiczyńska w okresie, kie-

wisku proboszcza pozostal jeszcze przez

ki i umieszczenie w niej kopii cieszącego

tych wyznań. Cenną inicjatywą bylo także

park, parafia (1998),

dy kierowal nią ks. Stanislaw Bartmiński

dwa lata i w 2008 r. przeszedl na zaslużoną

się do II wojny światowej kultem, tak gre-

wyslanie dzieci na badania specjalistyczne

­ Krasiczyn w ziemi przemyskiej. Krótki

stala się szeroko znana nie tylko w kraju,

emeryturę, pozostając w parafii jako kaplan-

kokatolików, jak i lacinników, ikony Matki

do jednego z krakowskich szpitali, a przy

przewodnik po Przemyślu, powiecie, krasi-

ale i za granicą. Za dzialalność spoleczną

-rezydent. Za pracę na niwie duszpasterskiej

Bożej Śliwnickiej. Kopię obrazu podarowal

okazji zobaczyly one także dawną stolicę

czyńskim zamku, parku, kościele parafial-

proboszcz byl wielokrotnie nagradzany.

wladze kościelne obdarzyly go godnością

dla kapliczki pierwszy po II wojnie świato-

Polski. Dzieci odwiedzil wówczas jeden

nym, okolicznych wioskach i kościolach

Otrzymal m.in. Nagrodę Polkulu w r. 1991,

kanonika, a następnie pralata.

wej mianowany przez Ojca Świętego Jana

z czolowych ukraińskich polityków opozy-

(2006),

z rąk ambasadora Izraela w Polsce otrzymal

Jako krasiczyński proboszcz Stanislaw

Pawla II biskup greckokatolicki (późniejszy

cyjnych Wiaczeslaw Czornowil, a także pol-

­ Introibo ad altare Dei. Dzieje slużby

1 lipca 2001 r. ,,Dyplom uznania za zaslugi

Bartmiński byl niezwykle aktywny, or-

metropolita przemysko-warszawski) Jan

scy poslowie i senatorowie. Od tego czasu

ministranckiej przy katedrze przemyskiej

dla ochrony dziedzictwa kultury żydow-

ganizowal rekolekcje, wlączyl się w ruch

Martyniak. Jako dobry gospodarz parafii

parafia stala się miejscem spotkań mlodych

pw. św. Jana Chrzciciela i Wniebowzięcia

skiej w Polsce". Zostal ,,Czlowiekiem Roku"

oazowy, wybudowal kościól filialny w Tar-

ks. Stanislaw Bartmiński dbal o wszystkie

Polaków i Ukraińców, bo choć wśród dzieci

NMP w latach 1946­2008 (2008),

w kategorii ,,Osobowość Roku 2001". Jako

nawcach, inicjowal renowacje znajdujących

obiekty kultu religijnego, a zwlaszcza funk-

przyjmowanych na kolonię do Krasiczyna

­ Krasiczyn: dzieje parafii i spoleczno-

niestrudzony redaktor pisma lokalnego

się na terenie parafii dawnych cerkwi grec-

cjonujące i stare cmentarze. Staral się być

zdecydowanie przeważaly dzieci z polskich

ści naszkicowane przez starego probosz-

,,Wieści Krasiczyńskie" otrzymal nagrodę

kokatolickich w Korytnikach, Mielnowie

nie tylko dobrym duszpasterzem, ale także

rodzin, to ksiądz Bartmiński stal zdecydo-

cza. T. 1­2 (2010),

,,Podkarpackiego Dziennikarza Roku 2003".

i Cholowicach, które po odbudowie staly

czlowiekiem wrażliwym na to co się dzialo

wanie na stanowisku, że nie należy pomijać

Przemyscy księża rocznik 1959. Wspo-

Natomiast za dzialalność na rzecz pojedna-

się kościolami filialnymi krasiczyńskiej pa-

w regionie i kraju. Na niwie spolecznej jego

także dzieci z rodzin ukraińskich. Jak zna-

mnienia z okazji 50-lecia kaplaństwa. Cz.1:

nia polsko-ukraińskiego zostal nominowa-

rafii. Szczególne znaczenie planowal nadać

największa aktywność przypadla na burz-

czącą rolę odgrywal w organizacji letnie-

Środowisko wzrastania i pracy; cz. 2: Losy

ny do ,,Nagrody Pojednania", ustanowionej

ostatniej z wymienianych. Po zajęciu tego

liwe w naszym kraju lata osiemdziesiąte

go wypoczynku dzieci z Ukrainy świadczy

moderatorów i uczestników, ich aktywność

w 2000 r. przy okazji budowy Ekumenicz-

terenu przez wojska sowieckie pod koniec

ubieglego wieku. W lecie 1980 r. z wiel-

statystyka z kolejnych lat. I tak, w 1991 r.

duszpasterska we wspomnieniach (2017),

nego Domu Pomocy Spolecznej w Pralkow-

września 1939 r. i wytyczaniu w oparciu

ką uwagą śledzil dzialalność walczących

przyjęto 58 dzieci i 10 opiekunów z Borysla-

Krasiczyn. Zarys dziejów wsi, gminy

cach, w którym już jako emeryt duszpaste-

o pakt Ribbentrop ­ Molotow granicy mię-

o godność robotników na Wybrzeżu i na

wia, 39 dzieci z Mohylewa, 100 ze Skalatu

i parafii naszkicowany przez starego pro-

rzowal. Docenila go również Rada Gminy,

dzy Generalną Gubernią a ZSRR znalazla

Śląsku uwieńczoną powstaniem Niezależ-

i okolicy (finansowo wsparl inicjatywę prof.

boszcza (2018).

która w 2006 r. nadala mu godność Hono-

się ona na samej linii granicznej. Pozbawio-

nego Samorządnego Związku Zawodowe-

Zbigniew Brzeziński); w 1992 ­ 41 dzieci i 10

Szczególny charakter miala wydana

rowego Obywatela Krasiczyna.

na funkcji sakralnej byla wykorzystywa-

go ,,Solidarność". Zachęcal do aktywności

opiekunów z Krzemieńca; w 1993 ­ 56 dzie-

w 2014 r. praca wspomnieniowa o swojej

Ks. pralat Stanislaw Bartmiński byl

na przez sowieckiej wojska pograniczne.

spolecznej miejscowe spoleczeństwo,

ci z Pnikuta, Myślatycz, Zlotkowic i okolicy

rodzinie pt. Z chalupy w świat. Losy po-

wzorem prawdziwego kaplana, który żyje

Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej

a zwlaszcza rolników indywidualnych. Jego

oraz 62 z Krzemieńca i Czortkowa; w 1994

tomków Franciszki i Mieczyslawa Bart-

nie dla siebie, i nawet nie tylko dla powie-

w czerwcu 1941 r. zostala podpalona przez

zaangażowania nie przerwal stan wojen-

­ ponownie 41 dzieci z Krzemieńca i Czort-

mińskich w osiemdziesięciolecie ich ślubu.

rzonych mu prawem kanonicznym para-

uciekających przed Niemcami sowieckich

ny wprowadzony 13 grudnia 1981 r. Wręcz

kowa, a 35 dzieci z Chodorowa i Stryja oraz

Doprowadzil także do wydania dru-

fian, ale dla wszystkich bliźnich, a to jakie-

żolnierzy. Pozostaly po niej jedynie mury

przeciwnie, byl jednym z pierwszych du-

17 z Boryslawia; w 1995 ­ 41 dzieci z Win-

kiem pracy doktorskiej śp. biskupa pomoc-

go byli wyznania, jakiej narodowości, skąd

i okalający ją dawny cmentarz greckokato-

chownych, który zainicjowal pomoc dla ro-

nicy, 40 ze Zloczowa; w 1996 ­ 25 ze Zlo-

niczego diecezji przemyskiej ks. Stefana

pochodzili i jakie zawody wykonywali nie

licki. Niszczala do 1989 r., kiedy to w zamy-

dzin internowanych dzialaczy Solidarności.

czowa, 10 z Nowego Miasta. Organizatorzy

Moskwy, do której dolączyl opracowane

mialo dla niego znaczenia. W każdym czlo-

śle księdza Bartmińskiego powstala myśl

Wielką ich wdzięczność zdobyl organizując

prócz lekcji z języka polskiego zadbali także

przez siebie kalendarium jego życia. Wy-

wieku, nawet tym niewierzącym, dostrze-

jej odbudowy i przeznaczenia na świąty-

pomoc żywnościową dla rodzin osób inter-

o to, aby uczestnicy kolonii poznawali ro-

szla ona w 2018 r. pt. Redemptori. Ks. Bp

gal dzielo Boga Ojca. Takim byl i takim po-

nię Pojednania Polsko-Ukraińskiego pod

nowanych, kolonie dla dzieci pochodzących

dzinny kraj. Organizowano więc wycieczki

Stefan Moskwa w slużbie Odkupicielowi...

zostanie w naszej pamięci na zawsze.