15

nr 12 (448) 28.06.­15.07. 2024

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

w jego ślady. Bo to byl chlopak, który

i ­ tak, to też ­ na przekaz literacki.

ukraińskiego państwa narodowego,

choćby byla już tylko mitem, nie da się

przez pisarza europejskiego sojuszu

mial tylko jedną szansę ­ i ją wyko-

Bylem zdumiony, gdy w ,,Austerii",

ugruntowano galicyjską pewność

dziś już pominąć. To, o czym opowiada

brzmi dziś jak wezwanie do ponow-

rzystal. To zdarza się tylko w sztuce.

powieści napisanej w 1966 roku,

siebie, która nie tylko oznaczala wy-

jej historia i jej literatura, są zbyt istot-

nego przypomnienia sobie począt-

Albo w Drohobyczu.

przeczytalem wersy, które co praw-

raźną orientację Ukrainy na Zachód,

ne dla wewnętrznej mobilizacji ducha

ków tej europejskiej idei: Europy,

da odnoszą się do tragicznego gali-

ale także przekonanie co do uniwer-

i intelektu w Europie, by to wszystko

która powinna być kosmopolityczna

W jakim stopniu ta dawna Ga-

cyjskiego doświadczenia pierwszej

salności pewnych wartości i zna-

pokryl kurcz zapoznania. Jeśli wziąć

i wyksztalcona ­ unią ducha i poko-

licja jeszcze istnieje, a co pozo-

wojny światowej, ale ­ jak się okazuje

czenia dla ukraińskiej tożsamości

to wszystko pod uwagę, to historyczna

jowego wspólistnienia, a nie bastio-

staje tylko mitem i legendą?

­ pod wplywem doniesień i obrazów

i ukraińskiej państwowości.

Galicja, te byle peryferie nieistniejącej

nem pozbawionych wyobraźni biu-

Aby przetrwać w tym świecie, aby

rosyjskiej wojny w Ukrainie można

Ukraina, która również obecnie

monarchii Habsburgów, której hymn

rokratów (jak to niestety zbyt często

świat ludzi zachowal o czymś albo

owe wersy odczytać z zadziwiająco

czerpie ducha oporu z doświadczeń

śpiewano niegdyś w 14 językach, oka-

mialo miejsce w austriackiej Gali-

o kimś pamięć, trzeba pewnie w ja-

wspólczesnymi odniesieniami. Ich

wschodniej Galicji, udziela nam

zuje się ze swym przeslaniem i swym

cji). Gdy Zweig w swojej pośmiertnie

kimś stopniu stać się legendą, a tego

autor Julian Stryjkowski ­ urodzo-

wszystkim wielkiej lekcji historii.

doświadczeniem zaskakująco aktual-

wydanej książce wspomina Europę

nie da się zrobić bez pielęgnowa-

ny w 1905 roku w Stryju jako Pesach

Galicja jest przykladem na to, że każ-

na, szczególnie dla dzisiejszych kra-

sprzed epokowego przelomu w 1914

nia mitów. Jeśli slużą one zacho-

Stark ­ opisuje niespokojny nastrój

da spoleczność może się utrzymać

jów Unii Europejskiej i tych wszyst-

roku i pisze o ,,cudownym okresie

waniu pamięci o wartościowych

pewnego galicyjskiego miasteczka

tylko tak dlugo, jak dlugo istnieją

kich, którzy chcą do niej dolączyć.

beztroski", w jakim żyli ludzie jemu

zjawiskach, ludziach, dzielach czy

w obliczu natarcia armii rosyjskiej:

ludzie, którzy angażują się na rzecz

Jednym slowem trzeba zrobić wszyst-

wspólcześni, to wszyscy chyba czu-

wydarzeniach, to jest to pozytyw-

,,Kozacy są już w Mikolajowie. Ledwie

utrzymania więzi, wykraczających

ko co możliwe, by ostateczną rację

jemy, że ten tekst mówi coś niepo-

ne. Tak jest moim zdaniem z Galicją

trzydzieści kilometrów stąd. Kozacy

poza ich etniczną, językową, kulturo-

mial wielki syn tej ziemi, Joseph Roth,

kojącego także o naszej dzisiejszej

­ by przetrwala, trzeba pielęgnować

na koniach. Piechota byla niebez-

wą, narodową tożsamość czy też in-

dla którego ­ podobnie zresztą jak dla

teraźniejszości.

pewnie mity, które pozostają czytel-

pieczna dla mężczyzn [...]. Dla kobiet

teresy gospodarcze. Także literatura

Jerzego Giedroycia ­ Galicja nie leżala

W mojej książce o Galicji chcialem

ne także dla nas, dziś i może nawet

jednak Kozacy byli o wiele groźniejsi.

galicyjska, która zachowuje pamięć

na peryferiach Europy, lecz w jej cen-

zatem ­ patrząc wstecz ­ spojrzeć

jutro. Bez nich pamięć staje się zbio-

[...] Mina, synowa, i wnuczka Lolka

o tym duchu oporu, jest fundamentem

trum, tyle że zapomnianym.

jednocześnie w przyszlość. To ko-

rem faktów, dat i pojęć, którym brak

staly przy oknie i cicho plakaly. [...]

nadziei na to, że nie będziemy musie-

nieczne, by nie poddać się atmos-

Jak pojmowana jest książka

walorów komunikatywności. Tym-

Cisza. Wyludniona cisza: oczekiwa-

li jedynie opowiadać historii upad-

ferze tylko i wylącznie nostalgicz-

w Ukrainie? Czy jest Pan zado-

czasem każdy czlowiek potrzebuje

nie na wroga. Za chwilę się pojawi.

ku upiora. Jest jak soczewka, w któ-

nych wspomnień. Galicja to nie jest

wolony z prezentacji?

jakiejś narracji, by zachować o czymś

Ci, którzy uciekli, nie zobaczą go. Jak

rej możemy spoglądać w przeszlość

bowiem tylko konfrontacja z prze-

pamięć. Ja także chcialem opowie-

wygląda? Co grozi z jego strony? Ja-

i która jednocześnie wyostrza nasze

Jak już wspomnialem, spotkania we

szlością. To także konieczność kry-

dzieć niemieckim ­ a dzięki ewentu-

kimi zakazami otworzy serię swoich

spojrzenie na zagrożenia teraźniej-

Lwowie i Drohobyczu byly dla mnie

tycznego spojrzenia na teraźniej-

alnie przyszlym tlumaczeniom może

prześladowań? Jakie rozkazy wyda

szości i, co nie mniej ważne, wysyla

wielkim i wzruszającym przeżyciem.

szość i przyszlość. Jednym slowem:

nawet ukraińskim i polskim ­ czy-

na początku swoich rządów? [...]

sygnaly ostrzegawcze. Powinniśmy

Ale to nie ja bylem przecież ich boha-

dziedzictwo kulturowe Galicji zo-

telnikom o regionie, który nie może

W historii zawsze istnieją państwa,

traktować je poważnie, powinniśmy

terem. Prawdziwi bohaterowie zasie-

bowiązuje nas do zmierzenia się

zniknąć z naszej pamięci, szczególnie

które muszą zostać zniszczone, jeśli

się starać je na nowo odczytać. Być

dli na miejscu publiczności ­ ludzie,

z obecnym stanem Europy. Rodzi to

z naszej niemieckiej pamięci. Tym

ludzkość ma zostać ocalona. Biedny

może to nie poloży kresu naszemu

którzy przeżywają teraz wszystko

niepokojące pytania, ale wskazuje

bardziej, że nastaly czasy, gdy brak

Napoleon! Już sama Moskwa leża-

zdumieniu i przerażeniu wojną, któ-

to, czego ta ziemia doświadczala już

też drogę, daje orientację, byśmy nie

wiedzy ­ także tej historycznej ­ po

la u jego stóp! Mógl uratować świat.

rą Putin i jego Rosja wypowiedzial

od 1915 roku ­ wojny, wypędzeń,

pogubili się w gąszczu wątpliwości,

prostu się mści. Ja również nie mo-

Wtedy bylo latwiej. Skąd dziś wziąć

Ukrainie i każdemu, kto podziela

gwaltów. Ale wśród tego wszystkiego

niewiedzy, pól-wiedzy i wyimagi-

glem sobie wyobrazić, że wojna prze-

drugiego Napoleona?".

takie uniwersalne wartości jak po-

zawsze jest miejsce dla nadziei i dla

nowanych obrazów rzeczywisto-

ciwko Ukrainie, którą Rosja rozpęta-

Tak, z polskiego i z ukraińskiego

szanowanie praw czlowieka, każde-

każdego przyslowiowego Edzia, któ-

ści, lepionych podlug tego, co dla nas

la na wschodzie tego kraju już w 2014

punktu widzenia Galicja byla wów-

go czlowieka, i każdej istoty powo-

ry jest równoprawnym synem tego

wygodniejsze. Nadchodzą ­ albo i już

roku, dokonując uprzednio aneksji

czas (i wciąż jest) ważnym tożsamo-

lanej do życia, a w szczególności do

naszego wspólnego świata. A innego

nadeszly ­ czasy, które wymagają

Krymu, w końcowej fazie pracy nad

ściowym odniesieniem, bowiem Ga-

ochrony slabszych lub wszystkich

przecież nie mamy. Chcialbym więc,

nowej solidarności w ksztalceniu su-

moją książką w lutym 2022 roku

licja przechowala pamięć o znaczeniu

tych, którzy stanowiąc mniejszość

by czytelnicy dzięki temu spotka-

mień, jasność widzenia i woli dziala-

osiągnie wymiar zbrodniczy, któ-

postaw skierowanych na zachowanie

mają już na starcie mniejsze szan-

niu z Galicją na kartach mojej książ-

nia. Innych czasów nie będzie, może

ry przypomni mi rozpoczętą w 1939

niezależności, także w oporze w sto-

se na godne życie. Może więc przy-

ki sięgnęli po naprawdę wybitne

nie bylo nawet nigdy. Nasz czas to

roku niemiecką wojnę ekstermina-

sunku do Związku Sowieckiego czy

glądnięcie się Galicji może wskazać

dziela, które dają nam wszystkim do

czas szulzowskiego Edzia ­ chlopa-

cyjną przeciwko Polsce czy też atak

Rosji. Galicja pomagala ­ i chyba

drogę do wypelnienia niepokoją-

myślenia. Warto na nowo sięgnąć po

ka z Drohobycza, który dla mnie byl

hitlerowskich Niemiec na oficjalnie

nadal jakoś pomaga ­ osadzić wla-

cych luk w naszej wiedzy o Europie

,,Die Welt von Gestern. Erinnerungen

i pozostanie zwierciadlem ludzkiej

sprzymierzony z nim Związek Ra-

sną przynależność w Europie, a tym

Środkowo-Wschodniej.

eines Europäers" (1942) Stefana Zwe-

kondycji przepelnionej fizycznym

dziecki latem 1941 roku.

samym okopać się w zachodniej cy-

W końcu to nie pierwszy raz, kiedy

iga, w którym ten zagorzaly orędow-

bólem, samotnością, ale i wolą walki.

Podczas gdy nanosilem na manu-

wilizacji kulturowej. W przypadku

to, co bylo już na wpól zapomniane

nik zjednoczonej Europy (w czasach,

To cena, by zachować choćby resztki

skrypt ostatnie poprawki, raz po

Ukrainy widać to zbyt wyraźnie.

i na wpól wyparte ze świadomości,

gdy taka Europa byla jedynie uto-

ludzkiej godności. Wtedy jest nadzie-

raz stawalo się dla mnie jasne, jak

Nawiązując do średniowiecznego

zmienia naszą perspektywę trwalej

pią) z nostalgią, ale i krytycyzmem

ja na to, że jako ludzie i spoleczeństwa

mocno teraźniejszość zmienia nasze

Księstwa Galicyjsko-Wolyńskie-

niż trzymanie się najbardziej zatwar-

przywolal minioną epokę Habsbur-

wyciągniemy wnioski z wielkiej lek-

spojrzenie na przekaz historycznie

go jako prekursora nowoczesnego

dzialych przekonań. Tak więc Galicji,

gów. Perspektywa wyobrażonego

cji historii tego regionu.

Holownia w parlamencie Ukrainy

szef paryskiej ,,Kultury" Jerzy Giedroyć

Krymskiego". - Pozostajemy w pelni zaanga-

żowani w podnoszenie tych kwestii na forum

i ukraiński literaturoznawca Jurij Lawri-

nenko. Dzięki tej wspólpracy w 1959 r.

międzynarodowym, szczególnie poprzez for-

Holownia przybyl do Kijowa na

Instytut Literacki w Paryżu wydal anto-

mat Międzynarodowej Platformy Krymskiej

zaproszenie przewodniczącego

logię literatury ukraińskiej ,,Rozstrzelane

na szczeblu parlamentarnym ­ zadeklarowal.

Rady Najwyższej Ruslana

odrodzenie".

­ Nie godzimy się na żadne dzialania

Stefanczuka. Szymon

Polityk oświadczyl, że Polska nie godzi

wymierzone w prawa czlowieka, na żadne

Holownia zlożyl w Kijowie

próby kwestionowania istnienia narodów

się na dzialania wymierzone w prawa czlo-

kwiaty pod ścianą pamięci

czy na ludobójcze, imperialne praktyki.

wieka ani na próby kwestionowania istnie-

Ukraińców, którzy polegli

nia narodów. Przypomnial o wspólpracy

Trudne doświadczenia imperializmu ro-

w walce z silami rosyjskimi,

polsko-ukraińskiej w wojnie przeciwko bol-

syjskiego boleśnie testowaly naszą pań-

oraz wyglosil przemówienie

szewikom w latach 1919-1920 oraz u schyl-

stwowość, ale jednocześnie wyposażaly

w Radzie Najwyższej

ku komunizmu, gdy Polacy i Ukraińcy unie-

nas w solidny fundament do budowania

(parlamencie) Ukrainy.

wspólnego spojrzenia na sprawy między-

zależniali się od wplywów Moskwy.

Holownia mówil o pomocy Polski dla

narodowe ­ podkreślal lider Polski 2050.

ukraińskich uchodźców wojennych, oce-

­ Zapewniam, że Polska będzie was na-

­ Polska (...) nie godzi się, by opresyjny

niając, że polska postawa wobec dzialań

dal wspierać wszelkimi sposobami. I dzięku-

rosyjski reżim mordowal ukraińskiego du-

Rosji wywoluje niezadowolenie Moskwy.

ję ukraińskiemu narodowi za niezachwianą

cha. Żeby deptal życie ludzkie, suweren-

odwagę, która zachwyca świat ­ powiedzial

,,Co więcej, my za swoją zdecydowaną

ność państwa, żeby decydowal, który naród

postawę wobec trwającego konfliktu sta-

Holownia w ukraińskim parlamencie.

ma prawo do egzystencji, a który nie. Takie

PREZYDENT UKRAINY WOLODYMYR ZELENSKI (OD LEWEJ)

jemy się obiektem rosyjskich dywersji

Prezydent Ukrainy Wolodymyr Zelen-

tragedie mialy już miejsce w naszym regio-

I MARSZALEK RP SZYMON HOLOWNIA

i dzialań hybrydowych" ­ podkreślil.

ski spotkal się z marszalkiem Sejmu Szy-

nie i nasze państwa bardzo boleśnie ich do-

Marszalek Sejmu zadeklarowal nieusta-

monem Holownią. Rozmowy dotyczyly

polskim przyjaciolom za to, że jesteście

gdybym byl na ich miejscu. Do końca życia

świadczaly. Dlatego dziś Polska, tak samo jak

sytuacji na froncie, wspólpracy na rzecz

jące poparcie Polski dla ukraińskich dążeń do

będę pamiętal twarze tych matek, dzieci.

z nami i że razem idziemy do wspólnego

Ukraina, nie ma zludzeń. I robi wszystko, by

czlonkostwa w UE i NATO. ,,Liczymy, że do

ochrony ukraińskiego nieba oraz wyniki

zwycięstwa ­ powiedzial Stefanczuk.

Widzieliśmy rozpacz w oczach waszych ko-

powstrzymać ten koszmar ­ powiedzial.

szczytu (NATO) w Waszyngtonie wysilki spo-

międzynarodowej konferencji na temat po-

­ Doskonale pamiętam, co odczuwali-

biet i dzieci. Każdego dnia odczuwamy ich

Zapowiadając przemówienie Holowni,

leczności międzynarodowej przyniosą pozy-

śmy w Polsce, gdy wybuchla ta pelnoskalo-

obawy o ojców, mężów, synów, wnuków,

koju w Ukrainie.

Stefanczuk podziękowal Polsce i Polakom

tywne i konkretne rezultaty" ­ powiedzial.

­ Doceniamy polski lobbing w sprawie

wa agresja Rosji na Ukrainę. Byliśmy wtedy

którzy zostali w kraju, żeby walczyć z agre-

za wsparcie, którego udzielają narodowi

przyszlego czlonkostwa Ukrainy w UE.

Holownia ocenil, że choć konflikt

na dworcach, ulicach, przejściach granicz-

sorem ­ mówil w środę w przemówieniu

ukraińskiemu.

w sercu Europy to ogromne wyzwanie dla

Jesteśmy wdzięczni Polsce za komplekso-

nych, gdzie przyjmowaliśmy uchodźców,

w Radzie Najwyższej Ukrainy marszalek

­ Oddzielnie pragnę wyrazić wdzięcz-

bezpieczeństwa i ukladu sil, wspólne pol-

wą pomoc naszemu krajowi! ­ podkreślil

którzy uciekali przed rosyjskimi kulami.

Sejmu Szymon Holownia.

ność narodowi polskiemu za udzielenie po-

sko-ukraińskie doświadczenia z przeszlo-

Wspominam tego ducha solidarności, któ-

Holownia zaznaczyl, że ,,Polski Sejm

Zelenski.

mocy naszym obywatelom, którzy w wyni-

ści potrafią ,,klaść kamienie milowe pod

Holownia przypomnial o wspólpracy

rego wywolala w nas ta tragedia. Sam

w pelni popiera integralność terytorial-

ku rosyjskiej agresji wobec Ukrainy znaleźli

polskich i ukraińskich środowisk emi-

przyszlość".

przyjąlem do siebie ukraińską rodzinę

ną Ukrainy oraz wszelkie dzialania na

tymczasowe schronienie w przyjaznej Pol-

gracyjnych, której symbolem stali się

rzecz deokupacji i reintegracji Pólwyspu

i nie umialem sobie wyobrazić, co czulbym,

sce. Serdecznie dziękuję wam i wszystkim

PAP, GAZETA.PL