22

nr 12 (448) 28.06.­15.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dr Józef Zieliński ­ historyk z Kresów

Wiedza o historii

polska inteligencja w Stanislawowie, ana-

z Zofią (1903­1985), mial syna Wojciecha

Józef Zieliński ps. ,,Mariusz Kulakow-

miejscowości, w której

logicznie do wymordowania we Lwowie

(1936­2015).

ski" ­ polski nauczyciel, historyk, archiwi-

czlowiek mieszka, jest

Adam Treszka w 1976 r. w tekście ,,Śp.

w lipcu 1941 r. profesorów wyższych

sta, dzialacz narodowy. Urodzil się 19 mar-

oznaką zarówno silnego

uczelni. Zginąl wówczas w Stanislawowie

Józef Zieliński" napisal: ,,Zmarly w dniu 1

ca 1899 we Lwowie, w rodzinie robotnika

lokalnego patriotyzmu

m.in. prof. Jasiński serdeczny przyjaciel

września br. w Krakowie ­ dr Józef Zieliński,

dwukrotnie żonatego z kobietami ze wsi.

jak jego europejskiego

byl czlowiekiem, którego osobowość zazna-

i towarzysz pracy spoleczno-politycznej

Ksztalcil się w slynnym we Lwowie C. K. VI

czyla się b. silnie w kilku dziedzinach jego

Zielińskiego".

Gimnazjum. W 1917 r. zdal maturę i podczas

światopoglądu. Dla wielu

dzialalności. Wykazal duże zdolności przede

W trakcie okupacji niemieckiej bral

trwającej I wojny światowej zostal wcie-

dzisiejszych mieszkańców

czynny udzial w tajnym nauczaniu w Kra-

wszystkim w dziedzinie pedagogicznej, na-

lony do armii austriackiej. Ze względu na

Frankiwska slowo

ukowej i organizacyjnej i to zarówno w za-

kowie oraz w dzialaniach konspiracyjnego

antyniemiecką postawę zostal relegowany

,,krajoznawca" związane

kresie pracy spolecznej jak i nade wszystko

TNSzWiŚ. Dzialal w Narodowej Organiza-

ze szkoly oficerskiej i karnie skierowany na

jest z Wolodymyrem

ideowo-politycznej. Zdolności te w oparciu

cji Wojskowej i w Armii Krajowej.

front wloski.

Grabowieckim, Petrem

o nadzwyczajną pracowitość oraz kryszta-

Gdy w latach 1945­1946 ludność pol-

Od 1918 roku byl żolnierzem Wojska

Arseniczem, Bogdanem

lowy charakter i odwagę przyczynily się

ską przemieszczano na Ziemie Zachod-

Polskiego, bral udzial w wojnie polsko-

Hawryliwem, Mychajlem

do tego, że zmarly wykonal wiele dobrej

nie, w Krakowie powstal Komitet Ziem

-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewic-

Holowatym i Iwanem

Wschodnich, którego zadaniem byla pomoc

i pożytecznej pracy, której ogrom oceniamy

kiej 1918­1920. Zostal zdemobilizowany

Bondarewem. W czasach

JÓZEF ZIELIŃSKI, ZDJĘCIE Z LAT

dopiero z perspektywy czasu. Zjednalo mu

przesiedleńcom. Zieliński byl jego sekreta-

w 1921 roku. Studia historyczne odbyl we

wladzy austriackiej za

30. XX W.

to licznych przyjaciól oraz wdzięczność,

rzem, a w okresie od 18 stycznia 1945 roku

Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza

najlepszych znawców

uznanie a nade wszystko powszechny szacu-

do kwietnia 1945 roku pelnil funkcję prze-

w latach 1921­1925. W 1925 roku uzyskal

Praca pedagogiczna nie przeszkadzala

historii Stanislawowa

nek. Dominującą cechą jego charakteru byla

wodniczącego Zarządu Glównego Komitetu

mu w pracy spolecznej i politycznej. W tym

doktorat pod kierunkiem Jana Ptaśnika.

uważany byl dominikanin

bezkompromisowa prawdomówność i rzad-

Ziem Wschodnich. Od października 1945 do

Zostal zweryfikowany w stopniu pod-

mieście byl dzialaczem Towarzystwa Szko-

Wincenty Sadok Barącz

ko dziś spotykana bezinteresowność. Przez

maja 1946 sprawowal funkcję redaktora pi-

porucznika rezerwy piechoty ze starszeń-

ly Ludowej, prezesem Towarzystwa Przyja-

i profesor gimnazjalny

cale swe trudne i pracowite życie byl wierny

sma ,,Biuletyn Kresowy".

ciól Nauk oraz czlonkiem innych organizacji

stwem z dniem 1 lipca 1925 roku. W 1934

Alojzy Szarlowski.

obozowi narodowemu i jego zasadom oraz

spolecznych. Zasiadal w zarządzie glów-

Za dzialalność w KZW zostal skazany

roku byl oficerem rezerwowym 51 Pulku Pie-

Gdy mowa o okresie

sprawie polskiego Lwowa i ziem poludniowo

nym Towarzystwa Nauczycieli Szkól Śred-

na karę śmierci wyrokiem Wojskowego

choty Strzelców Kresowych w Brzeżanach.

międzywojennym, to mowa

wschodnich Rzeczypospolitej".

Sądu Rejonowego w Warszawie 1 paź-

Podczas studiów byl prezesem Związku

nich i Wyższych w Warszawie.

dziernika 1947 (rozprawie przewodniczyli

Zmarl 1 września 1976 w Krakowie,

Akademickiego ,,Mlodzież Wszechpolska"

Byl dzialaczem i jednym z przywódców

tu o prof. Józefie Zielińskim

pochowany 6 września 1976 na cmentarzu

mjr Roman Abramowicz, jako przewodni-

stanislawowskiego Stronnictwa Narodo-

oraz wiceprezesem Czytelni Akademickiej.

(1899-1976).

Rakowickim.

wego, w związku z czym zmuszony byl do

czący, pplk Waclaw Solka i mjr Boleslaw,

Pracowal w Bibliotece Uniwersyteckiej we

zmiany szkoly i nauczania w gimnazjum

jako lawnicy). Wyrok nie zostal wykona-

Lwowie. Zajmowal się przeszlością tego

Na podstawie:

ny, a kara zostala zamieniona na dożywo-

miasta. Po studiach pracowal jako nauczy-

ukraińskim. Ponadto wykladal w gimna-

PETRO HAWRYLYSZYN

1. БондаревІ.,Забутийкраєзнавець

cie. Po 10 latach uwięzienia zostal zwolnio-

ciel w szkolach średnich w Stanislawowie,

zjum sióstr Urszulanek. Ze Stanislawowem

Зелінський https://report.if.ua/istoriya/

ny z odbywania kary w 1956.

byl związany do 1939 r. Obok pracy oświa-

W 2014 milośnik dawnego Stanislawo-

w tym w I Państwowym Gimnazjum im.

zabutyj-krayeznavec-zelinskyj/

Byl pracownikiem naukowym Biblioteki

towo-spolecznej równolegle prowadzil ba-

Mieczyslawa Romanowskiego.

wa Iwan Bondarew o prof. Zielińskim pisal

2. Adam Treszka, Śp. Józef Zieliński. ,,Biu-

Jagiellońskiej i Archiwum UJ na stanowisku

dania historyczne, publikując ok. 60 prac.

W 1928 roku przez dwa dni ­ 21 i 22

tak: ,,Dziś jest on nieco zapomniany, ale

letyn". Nr 31, s. 79­81, Grudzień 1976. Kolo

adiunkta, a ponadto udzielal się w redakcji

Napisal monografie Stanislawowa i Halicza,

kiedyś w jego artykulach krajoznawczych

września ­ Stanislawów obchodzil 200-le-

Lwowian w Londynie.

,,Slownika Bibliograficznego". Zajmowal się

niewydane przed wojną, zarchiwizowane

rozczytywala się cala miejska inteligen-

cie I Gimnazjum. W gazecie ,,Kurier Stani-

3. Joanna Pisulińska, Doktoraty histo-

dziejami obozu narodowego i Narodowej

w formie rękopisów, znajdują się w zbiorach

cja". W roku bieżącym w wydawnictwie

slawowski" ukazal się artykul Józefa Zie-

ryczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza

Demokracji, gromadząc materialy, które

Ossolineum we Wroclawiu.

lińskiego o historii tej placówki oświatowej.

,,LILEA-HB" ukazal się ukraiński przeklad

1918­1939, Wielokulturowe środowisko hi-

trafily do Biblioteki Polskiej Akademii Nauk

Po wybuchu II wojny światowej prze-

Później napisal on fachową notkę historycz-

Oleny Buczek cyklu jego artykulów ,,Księ-

storyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 1, red. Jerzy

w Krakowie. Pisal prace w zakresie historii

ną o I Gimnazjum, która ukazala się w oko-

niósl się do Krakowa, uchodząc ze Stani-

ga pamiątkowa mieszczaństwa polskiego

Maternicki, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwer-

oraz prawa, jak również artykuly w czaso-

slawowa, gdzie mógl być latwo aresz-

w Stanislawowie 1868­1934 (Stanisla-

licznościowym jubileuszowym wydaniu.

sytetu Rzeszowskiego 2004, s. 233­249.

pismach, np. w ,,Tygodniku Powszechnym",

towany przez NKWD czy później przez

wów,1935) pod redakcją dra Józefa Zie-

W 1929 r. Zieliński napisal cykl ,,Histo-

4. Józef Zieliński, Nekrologi. ,,Dziennik

często prostując zafalszowania historyczne

Gestapo. Niestety, jego rodzina zostala

lińskiego", która zapoznala ukraińskiego

ria prasy w Stanislawowie", który ukazy-

dokonywane przez komunistów. Część prac

Polski". Nr 202, s. 2, 6 września 1976.

deportowana przez sowietów w gląb

wal się w kolejnych 12 numerach ,,Kuriera

czytelnika z tym wybitnym autorem. Dziś

5. Rocznik Oficerski Rezerw 1934,

zostala publikowana na emigracji pod pseu-

ZSRR. Adam Treszka pisze: ,,Dzięki temu

Stanislawowskiego", bowiem czytelnicy

opowiem Szanownym Czytelnikom więcej

s. 44, 504.

donimem ,,Mariusz Kulakowski". Byl żonaty

uniknąl on masakry, której ofiarą padla

domagali się kontynuacji materialu.

o tej postaci.

Ocalić od zapomnienia: rektorzy Wyższej Uczelni Weterynaryjnej we Lwowie

Stanislaw Fibich (1869­1924)

Stanislaw Fibich urodzil się we Lwowie,

i raków w Niemczech, Holandii i Austrii. Od-

gdzie ukończyl szkolę średnią. Po zdaniu

byte studia uzupelniające mialy decydujący

egzaminu dojrzalości, w trudnej sytuacji

wplyw na jego dalszą dzialalność naukową.

materialnej utrzymując się z korepetycji,

Po powrocie do Lwowa w 1904 roku Sta-

podjąl naukę na wydziale filozoficznym uni-

nislaw Fibich habilitowal się przedstawiając

wersytetu lwowskiego, gdzie studiowal na-

pracę ,,Spostrzeżenia nad cieplotą ryb".

uki przyrodnicze. W nekrologu zamieszczo-

W latach 1905­1906 jako docent ry-

nym w ,,Przeglądzie Weterynaryjnym" nr 5

bactwa i zastępca profesora hodowli zwie-

z 1924 roku tak opisano początki studiów

rząt prowadzil wyklady.

Stanislawa Fibicha: ,,Będąc ubogim i ciężko

W 1906 roku mianowany profeso-

pracując zarabial lekcjami na utrzymanie

rem nadzwyczajnym, po przedwczesnym

i gdy tylko stosunki nieco lepiej się ulożyly

przejściu prof. Antoniego Barańskiego na

przeniósl się (...) do Krakowa".

emeryturę objąl katedrę hodowli zwierząt,

W latach 1895­1903 Stanislaw Fibich

wykladal hodowlę, biologię i patologię

studiowal na Wydziale Lekarskim na

ryb. Do zakresu jego wykladów należalo

Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie

również polożnictwo weterynaryjne z pro-

uzyskując dyplom doktora wszech nauk

wadzeniem kliniki oraz historia i piśmien-

lekarskich. Powrócil do Lwowa i podjąl

nictwo weterynaryjne. W 1913 roku zostal

STANISLAW FIBICH

pracę w szpitalu powszechnym na od-

mianowany profesorem zwyczajnym.

Prof. Stanislaw Fibich wniósl wielki

Zmarl 26 maja 1924 roku w wieku 55

dziale psychiatrycznym u prof. Jana Stelli

Barańskiego w katedrze hodowli zwierząt

W czasie rosyjskiej okupacji, w latach

wklad w rozwój polskiej medycyny wetery-

lat. Zostal pochowany na Cmentarzu Ly-

Sawickiego.

Akademii Weterynaryjnej we Lwowie.

1914/1915 Stanislaw Fibich przebywal

naryjnej, byl pionierem w dziedzinie ichtio-

czakowskim we Lwowie.

W 1901 roku jeszcze w trakcie pracy

Wkrótce uzyskal stypendium naukowe i wy-

poza Lwowem. We wrześniu 1915 roku po-

patologii i rybactwa, uznanym specjalistą

w szpitalu Stanislaw Fibich podjąl studia

jechal do Monachium, gdzie na miejscowym

wrócil do pracy.

w zakresie hodowli ryb i raków, a zwlasz-

(Zarys sylwetki opracowano w ramach

na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie,

uniwersytecie odbyl studia uzupelniające

15 października 1915 roku odbyly się wy-

cza biologii i patologii karpia oraz gospodar-

projektu ,,Vet Heritage" programu wspól-

które zgodnie z ówczesnym regulaminem

w zakresie higieny oraz hodowli ogólnej.

bory rektora Akademii Weterynaryjnej we

ki stawowej. Opublikowal ponad 30 prac

pracy transgranicznej Polska-Bialoruś-

uczelni dla osób posiadających dyplom

Szczególnie rozwijal swoje zainteresowania

Lwowie. Nominowano wówczas prof. Wlo-

z tej dziedziny w ,,Przeglądzie Weterynaryj-

-Ukraina 2014-2020).

doktora medycyny trwaly 2 lata. W roku

i wiedzę jeszcze z okresu studiów przyrod-

dzimierza Kulczyckiego, który nie przyjąl tej

nym" i ,,Okólniku Rybackim". Propagowal

1903 otrzymal dyplom lekarza wetery-

niczych we Lwowie w zakresie biologii ryb

funkcji. W ponownym glosowaniu wybrano

również wiedzę z zakresu hodowli drobiu,

ALLA WINIARSKA

narii w gronie sześciu absolwentów tego

i skorupiaków w naukowej stacji biologicznej

prof. Stanislawa Fibicha, który ze względu na

byl prezesem Towarzystwa Chowu drobiu

DOCENT LWOWSKIEGO NARODOWEGO

rocznika studiów.

rybactwa u prof. Brunona Hofera. Po zakoń-

chorobę ­ krótkowzroczność progresywną

we Lwowie (1905­1911) oraz redaktorem

UNIWERSYTETU MEDYCYNY

W 1903­1907 Stanislaw Fibich pod-

czeniu studiów w Monachium odbyl podróż

pelnil swoje obowiązki do 1917 roku z dużą

naczelnym czasopisma ,,Hodowca drobiu"

WETERYNARYJNEJ I BIOTECHNOLOGII

jąl pracę jako asystent prof. Antoniego

naukową wizytując ośrodki hodowli ryb

pomocą Wlodzimierza Kulczyckiego.

(1906­1913).

IM. STEFANA GRZYCKIEGO