24

nr 12 (448) 28.06.­15.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Batalie na Przykarpaciu (cz. 3)

otoczyla Stanislawów. Na pomoc

miastu ruszyl król Jan III Sobie-

ski. 24 września pod Wojnilowem

Co się tyczy spraw

polski oddzial rozpoznawczy na-

potkal i rozbil tatarski czambul.

wojskowych, to wiek

Za nim szly jednak glówne sily

XVIII minąl na terenach

wroga, które odstąpily spod Sta-

naszego kraju pod

nislawowa. Król wycofal się do

znakiem pólksiężyca.

Żurawna, gdzie po dlugich wal-

Ziemie Pokucia

kach, nie przynoszących roz-

regularnie pustoszyli

strzygnięcia żadnej ze stron,

Tatarzy, uprowadzając

podpisano pokój żurawieński.

Ostatni najazd Tatarów na

na Krym tysiące jeńców.

Galicję mial miejsce w styczniu

Polacy walczyli z wrogiem

1699 r. Po tym czasie więcej na

i nawet odnosili pewne

Pokuciu się nie pojawiali. Na-

sukcesy.

tomiast, jak po wodę święconą,

zaczęli tu przybywać moskale.

HETMAN STANISLAW

IWAN BONDAREW

KONIECPOLSKI

Od Solotwina do Podpieczar

HETMAN KONIECPOLSKI ZWALNIA JEŃCÓW KOLO HALICZA, MAL.

Bitwa na Szlaku Woloskim

HENRYK RODAKOWSKI

wojska i podzielili się oni na trzy

Trudno powiedzieć, że wiek

Tatarzy atakowali Pokucie

kosze ­ w Niemirowie, Komarnie

XVIII byl spokojny dla naszych

regularnie ­ zdarzalo się na-

i za Dniestrem. Na Pokuciu dzia-

ziem. Większych bitw na Przy-

wet pięć (!) najazdów w roku.

lal najmlodszy dowódca Adży

karpaciu nie rozgrywano. Od-

Spoglądając na mapę dziwimy

Girej z oddzialem 10 tys. konnicy.

wiedzaly te tereny zagraniczne

się, jak z Krymu udawalo im się

Przeciwko najeźdźcom wal-

wojska i oddzialy walczących ze

niepostrzeżenie zjawić się tu-

czyl trzytysięczny polski od-

sobą magnatów, ale bitwy ogra-

taj. A to przecież ponad tysiąc

dzial hetmana Jana Sobieskiego.

niczaly się manewrami, zdoby-

kilometrów.

Stopniowo rozbijal oddzialy ta-

waniem miast i fortec ­ walk

Krym faktycznie byl dale-

tarskie w okolicach Lwowa, po

w otwartym polu już nie bylo.

ko, ale pomiędzy pólwyspem

czym przemieścil się na Pokucie.

Jednak skąpe wiadomości

a Rzeczpospolitą leżala Mol-

Ordyńcy stanęli na wypoczynek

o jednej potyczce podaje Sadok

dawia. Jej hospodar, jak i chan

kolo wioski Petranka kolo Roż-

Barącz w swoich ,,Pamiątkach

krymski byli wasalami turec-

niatowa. Pozwolilo to polskiemu

miasta Stanislawowa". W 1768

kiego sultana i ich ziemie nale-

oddzialowi zaskoczyć wroga.

r. wybuchlo powstanie polskich

żaly do Imperium Osmańskiego.

Hetman na czele zaledwie 1500

magnatów przeciwko proro-

POTYCZKA KONFEDERATÓW W WOJSKAMI ROSYJSKIMI. OBRAZ

Stąd krymczanie bez przeszkód

oddzialu kawalerii postanowil

syjsko nastawionemu królowi

WACLAWA PAWLISZAKA

szli przez tereny moldawskie,

ruszyć do boju. Sobieski opraco-

Stanislawowi Augustowi Po-

do których należala również

pod swymi chorągwiami 5 tys.

Chmielecki wraz z oddzialem

wal oryginalną taktykę: atako-

niatowskiemu ­ znane jako Kon-

wspólczesna Bukowina, a obec-

żolnierzy. Gdy wywiad doniósl

kozaków zaporoskich hetmana

wal wroga niewielkim oddzia-

federacja Barska. Przykarpacka

ny obw. czerniowiecki bezpo-

mu, że Tatarzy wracają, Koniec-

Hryćka Czarnego znów przeciąl

lem, a gdy wróg wciągnąl się do

szlachta sympatyzowala konfe-

średnio graniczyl z Pokuciem.

polski postanowil ich zaskoczyć.

drogę odwrotu ordzie Kantemi-

walki ­ ruszal glównymi silami.

deratom. Król poprosil o pomoc

Gromadząc się kolo Śniatynia

Kolo Martynowa (ob. wioska

ra Murzy, wracającej z wyprawy

14 października odbyla się

wojskową carycę Katarzynę II

Tatarzy rozpoczynali najazd.

Nowy Martynów w rej. halic-

bitwa pod Petranką (czasem na-

do woj. belskiego. Kolo Bursztyna

i ta skierowala wojsko do Polski.

Trasę, którą poruszali się na-

kim) zalożyl obóz warowny. 19

zastąpilo mu drogę dwutysięczne

zywana jest też bitwą pod Ka-

Po porażce pod Podhajcami opór

jeźdźcy, nazwano Szlakiem Wo-

czerwca zbliżyly się wojska ordy,

polsko-ukraińskie wojsko i roz-

luszem). Tatarzy nie wytrzyma-

konfederatów w Galicji zostal

loskim. Sami krymczanie okre-

hetman obawial się, że Tatarzy

bilo calkowicie siedmiotysięcz-

li nacisku oddzialu Sobieskiego

stlumiony, powstanie zaś prze-

ślali go, jako ,,Zloty", bo tędy

nie podejmą walki i przeprawią

ny oddzial Tatarów. W tej walce

i porzuciwszy jasyr schroni-

szlo w fazę walki partyzanckiej.

splywaly do nich nagrabione

się pod Haliczem. Nakazal wy-

zginąl syn Kantemira, a jego brat

li się w okolicznych lasach. Po

Moskale bez przeszkód zajęli

bogactwa i jasyr. Historyk Alek-

pad do Poplawników. Kantemir,

zwycięstwie zwolniono 10 tys.

dostal się do niewoli. Zwycięzcy

Stanislawów i umieścili tu swój

sander Czolowski tak opisuje go

noszący przezwisko ,,Krwawy

brańców, w większości dzieci.

zwolnili 10 tys. chrześcijańskich

garnizon. Barącz pisze, że mia-

dokladnie: ,,Od Śniatynia przez

Miecz", mając znaczną przewagę

jeńców, wśród których bylo wie-

Odstawiono je do sąsiedniego

sta bronil rotmistrz Twardowski,

Kolomyję, Tlumacz i Tyśmieni-

w ludziach, zaatakowal polskie

le szlachcianek.

Kalusza, gdzie później Sobie-

który wcześniej slużyl u staro-

cę Szlak ten dochodzil do Czesy-

oddzialy 20 czerwca. Odbiwszy

ski zbudowal przytulek. W do-

sty kaniowskiego Potockiego. Ze

Trzy zwycięstwa

biesów, czyli Jezupola. Tu dzielil

atak wroga, Koniecpolski kon-

kumentach dzieci te określano,

swoim oddzialem wycofal się na

pod Kaluszem

tratakowal kawalerią. Tatarzy

jako ,,kaluskie sierotki".

się on na dwa kierunki. Glówny

przedgórza Karpat i tam dopadla

nie wytrzymali ataku i zaczę-

W czasach wojen Chmiel-

przez Bursztyn, Rohatyn i Bóbr-

Istnieje wersja, że zloty pól-

go kawaleria Rosjan. W walce

li uciekać w poplochu. Na czele

nickiego wielkich bitw na

księżyc na herbie Kalusza po-

kę prowadzil do Lwowa, a dru-

pod Solotwinem Twardowski zo-

pogoni stanąl rotmistrz Stefan

Przykarpaciu nie bylo. Jedynie

gi przez Halicz, Kalusz, Dolinę

jawil się po tej blyskawicznej

stal ciężko ranny i w kilka godzin

Chmielecki, który dogonil obóz

powstańcy Semena Wysoczana

wiktorii nad muzulmanami.

i Stryj do Drohobycza, Sambora

później zmarl. Przed walką rot-

wroga i zwolnil brańców. Ukry-

spalili kilka polskich majątków,

W 1675 r. pod Kaluszem ro-

i dalej...".

mistrz ukryl swą jedyną armatę

wających się w okolicznych la-

po czym odstąpili za kozakami

zegrala się kolejna zwycięska

Glównym celem najazdów

gdzieś kolo Nadwórnej.

sach tatarów wylapali miejscowi

na wschód.

bitwa. Akademik Wolodymyr

byl jasyr. Tatarzy nie przebiera-

Po zajęciu Galicji przez Au-

chlopi. Z tego pogromu udalo się

W 1672 r. wybuchla wojna

Grabowiecki pisze, że oddzial ta-

li: mężczyzn kierowano na ga-

striaków wojny na naszych te-

uratować jedynie Kantemirowi

polsko-turecka, której towarzy-

tarski rozbil zalożyciel Stanisla-

lery, chlopców szkolono na jan-

renach ustaly. W XIX w. przez

z 20 konnymi.

szyly masowe najazdy krym-

wowa, wojewoda kijowski An-

czarów w koszarach, a kobiety

kraj przetoczyla się jedynie au-

Kolejna  zwycięska  bitwa

skich Tatarów. Po upadku Ka-

drzej Potocki.

sprzedawano na rynkach do ha-

stro-francuska wojna 1809 r. 26

mieńca Podolskiego na tereny

na tym szlaku miala miejsce 9

Trzecia bitwa pod Kaluszem

remów i uslug domowych. Prze-

czerwca miasto zajęli sojuszni-

woj. ruskiego wdarla się orda

października 1629 r. Określa-

miala miejsce w 1676 r. Wów-

ciwdzialać tym najazdom bylo

cy Napoleona ­ strzelcy Wiel-

Selim Gireja. Historyk Iwan Ty-

na jest też jako bitwa nad Gni-

czas wielka turecka armia, przy

dość trudno, bo ich przewagą byl

kiego Księstwa Warszawskiego.

miw pisze, że bylo to 30-45 tys.

udziale Tatarów krymskich,

lą Lipą. Wówczas tenże Stefan

niespodziewany wypad i szyb-

Miasto poddalo się bez walki,

kość dzialania. Póki Rzeczpo-

ale kolo karczmy naprzeciw-

spolita zbierala wojsko, Tata-

ko cmentarza żydowskiego (ob.

rzy już dawno byli z powrotem

kina Kosmos) miala miejsce po-

w Moldawii.

tyczka. Umocnilo się tam okolo

Pierwszej poważnej porażki

50 piechurów austriackich i 30

zadal im hetman Stanislaw Ko-

husarzy, którzy otworzyli ogień.

niecpolski w bitwie pod Mar-

Po krótkiej walce piechota pod-

tynowem. Byl już wówczas het-

dala się, a husarzy uciekli.

manem wielkim polnym, którego

Na początku lipca woj-

zadaniem bylo strzeżenie granic

ska austriackie wzmocniono

państwa. W czerwcu 1624 r. wie-

i wrócily do miasta. Na polach

lotysięczna orda nohajskich Tata-

kolo Podpieczar miala miejsce

rów pod wodzą Kantemira Murzy

krótka walka kawalerii. Polacy

przeszla granicę pod Śniatyniem

przegrali bój, tracąc kilkadzie-

i przez Stryj szla w stronę Prze-

siąt jeńców i odeszli do Myky-

myśla. Tam rozlożyli się obozem

tyńców, później ­ do Lwowa.

i wysylali lekkie oddzialy-czam-

Od tej chwili na Przykar-

buly na grabież w okolicach.

paciu zapanowal pokój, któ-

W tym czasie hetman zgro-

ry przerwala dopiero I wojna

madzil wojsko i niebawem mial

światowa.

WALKA O SZTANDAR. OBRAZ JÓZEFA BRANDTA