25

nr 12 (448) 28.06.­15.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Upamiętnienie postaci Tadeusza Kościuszki we Lwowie (cz. 5)

Postać i czyn

Wypukle daty 1746­1817.

legendarnego generala

Plakietka posiada sygnatu-

rę Luny Drexlerówny i datę

Tadeusza Kościuszki,

­ 1918 rok. W polu tablicy są

Naczelnika Sily Zbrojnej

jeszcze dwie sygnatury au-

Narodowej, byla

torskie, mianowicie ,,Wykoń-

w Galicji niezwykle

czyl A. Kaczyński, Lwów ,1918"

popularna wśród kleru

i ,,Odlewalnia Jana Kupieckiego.

i wiernych Kościola

Lwów".

rzymskokatolickiego.

W zbiorach Lwowskiej

Ku pamięci bohatera

Narodowej Galerii

narodowego w wielu

Sztuki znajduje się

świątyniach ustawiono

znaczna kolekcja

tablicy pamiątkowe.

medalionów, plakiet

Niestety, nie wszystkie

i medali pamiątkowych,

możemy dziś oglądać.

poświęconych Tadeuszowi

ALABASTROWE POPIERSIE

TADEUSZA KOŚCIUSZKI ZE

Znaczna część zostala

Kościuszce autorstwa

ZBIORÓW GALERII SZTUKI

znanych lwowskich

zniszczona w burzliwych

i zagranicznych

latach II wojny światowej

autorów, również kilku

i w czasach powojennych.

jego popiersi i modeli

gipsowych konkursowych

JURIJ SMIRNOW

pomników bohatera

W

narodowego.

iększość upamiętnień

postaci Kościuszki po-

Kustosz Igor Chomyn w ka-

wstala w latach jubile-

talogu ,,Rzeźba polska i z Pol-

ską związana ­ wiek XIX ­ XX

uszowych, mianowicie w 1894

roku, w setną rocznicę bitwy

we Lwowskiej Narodowej Ga-

pod Raclawicami i w 1917 roku,

lerii Sztuki imienia B. G. Woź-

w setną rocznicę śmierci ge-

nickiego", wydanym w 2020

nerala. Jedną z zachowanych

roku w Krakowie, podaje opisy

owych dziel sztuki. Pochodzą ze

jest marmurowa tablica pa-

miątkowa w kościele pw. św.

zbiorów przedwojennej lwow-

Jana Chrzciciela w Mościskach

skiej Galerii Narodowej Miasta

z napisem: ,,Pamięci Tadeusza

Lwowa lub Muzeum książąt Lu-

Kościuszki w stuletnią roczni-

bomirskich, które bylo integral-

cę zlożonej narodowi przysię-

ną częścią Ossolineum lwow-

LUNA DREXLERÓWNA ­

gi. Rada królewskiego wolnego

skiego i zostalo zlikwidowane

TABLICA PAMIĄTKOWA

miasta Mościsk". W tymże 1894

w 1940 roku.

TADEUSZA KOŚCIUSZKI

roku ufundowano tablicę pa-

Muzeum książąt Lubomir-

miątkową w miejscowości Zlo-

skich posiadalo cenny zbiór pa-

na pilastrze, na prawo od porta-

ty Potok na Podolu, którą wmu-

miątek i dziel sztuki, poświę-

lu glównego". Wedlug wspólcze-

TADEUSZ BARĄCZ ­ POPIERSIE TADEUSZA KOŚCIUSZKI

rowano w kościele parafialnym

conych Tadeuszowi Kościuszce,

snego historyka sztuki Tomasza

lecz wszystkie zostaly rozpro-

pw. Narodzenia Najświętszej

i tęsknoty, wraz z sercem ludu

malarza lwowskiego Zygmunta

Zauchy już w lutym 1919 roku

Maryi Panny i św. Szczepa-

szone po różnych lwowskich

w jutrzenki świt zloty, żyj

Rozwadowskiego i wydane we

podczas wojny polsko-ukraiń-

na. Byla to tablica metalowa

i polskich muzeach, zaś nie-

w nas ­ oręża ducha hetmanie.

Lwowie olbrzymim nakladem).

skiej ,,...żolnierze ukraińscy wy-

z napisem: ,,100-letnią rocznicę

które zginęly bez śladu. Otóż,

Naczelnikowi w siermiędze

O godzinie 12 w poludnie zor-

rwali ze ściany kościola tablicę

Powstania Kościuszkowskiego

wedlug katalogu Igora Cho-

Tadeuszowi Kościuszce w set-

ganizowano uroczysty pora-

pamiątkową Tadeusza Kościusz-

uczczono w tym kościele uro-

myna, we Lwowskiej Narodo-

ną rocznicę zgonu. Rodacy". Na

nek w szkole ludowej miejskiej.

ki, która powrócila do kościola

czystym nabożeństwem, przy

wej Galerii Sztuki znajduje się

początku lat 20. XXI wieku ta-

Dnia 15 października odbylo się

w maju". Wedlug tegoż Tomasza

udziale licznego obywatelstwa,

popiersie T. Kościuszki z kon-

blica zostala odnowiona.

nabożeństwo żalobne. Uchwa-

Zauchy, tablica nie przetrwala

kursowego projektu pomnika

mieszczan i ludu wiejskiego

W  neogotyckim  kościele

lil nadto komitet jubileuszowy

jednak II wojny światowej ­ zo-

generala dla Chicago autorstwa

dnia 4.IV.1894 roku".

stryjskim zwraca też uwagę sty-

wmurowanie w bieżącym roku

stala zniszczona w nieznanych

W 1917 roku spoleczność

Tadeusza Barącza, wykonane

lowe wyposażenie, między in-

na kościele tutejszym tabli-

bliżej okolicznościach. Jednak

polska w miasteczku Dolinie

w 1893 roku. Kolejną pamiątką

nymi witraże bawarskiej firmy

cy pamiątkowej Tadeusza Ko-

we Lwowskiej Narodowej Ga-

niedaleko Stryja ufundowa-

jest również nie zrealizowany

Franz Mayer i alabastrowe oltarz

ściuszki. Wykonania jej podjęla

lerii Sztuki znajduje się odlana

la tablicę upamiętniającą setną

gipsowy projekt pomnika Ta-

glówny, ambona i chrzcielnica

się znana artystka-rzeźbiarka

z brązu replika (czy może orygi-

rocznicę śmierci Tadeusza Ko-

deusza Kościuszki dla Lwowa

wykonane w Zakladach alaba-

Luna Drexlerówna ze Lwowa.

nal z przemyślańskiego kościo-

ściuszki. Tablicę wmurowano

autorstwa tegoż Tadeusza Ba-

strowych książąt Czartoryskich

Skladki na tablicę naplywają

la?) tablicy kościuszkowskiej

rącza, pochodzący z konkursu

na fasadzie rzymskokatolic-

w Żurawnie. Wedlug prof. Jerzego

obficie, zwlaszcza z okolicznych

autorstwa Luny Drexlerówny

kiego kościola parafialnego pw.

w roku 1904. Starannie mode-

Petrusa, ,,prezentują one wysoki

wsi od polskich wlościan i od

o wymiarach 1110+720 mm. Ta-

Narodzenia Najświętszej Panny

lowany gipsowy odlew figu-

poziom artystyczny i technolo-

mieszczaństwa tutejszego". Już

blica zostala dokladnie opisana

Maryi na prawo od wejścia. Po

ry Tadeusza Kościuszki z 1899

giczny, charakterystyczny dla

z początkiem 1918 roku tablica

przez Igora Chomyna, kustosza

II wojnie światowej w kościele

roku autorstwa lwowskiego

tamtejszych warsztatów".

zostala wykonana we Lwowie

Galerii Sztuki w ,,Katalogu pla-

urządzono magazyn zbożowy

rzeźbiarza Tadeusza Blotnic-

Kolejną tablicę pamiątkową

w pracowni Adama Kaczyń-

kiet, medalionów i medali pol-

miejscowego kolchozu i znisz-

kiego byl przedstawiony na

w tymże 1917 roku ufundowa-

skiego i ustawiona w świątyni.

skich i z Polską związanych we

konkurs na pomnik generala

czono cale wyposażenie, rów-

no ku czci Tadeusza Kościusz-

Lwowska  artystka  Luna

Lwowskiej Narodowej Galerii

nież tablicę kościuszkowską.

dla Jasla i w tymże roku zostal

ki w parafii rzymskokatolickiej

Drexlerówna na zamówienie

Sztuki".

realizowany. Wszystkie wyżej

Zachowala się natomiast tabli-

pw. świętych Piotra i Paw-

duchowieństwa galicyjskiego

Wedlug opisu Chomyna,

ca kościuszkowska, poświę-

wymienione dziela sztuki po-

la w podlwowskich Przemy-

wykonala w 1912 roku trzy ta-

,,na prostokątnej

cona setnej rocznicy śmierci

chodzą ze zbiorów przedwojen-

ślanach. 7 listopada 1917 roku

blice ku pamięci księdza Piotra

plaszczyźnie w owalnym

Naczelnika Sily Zbrojnej Naro-

nej Galerii Narodowej Miasta

,,Kurier Lwowski" w artyku-

Skargi (umieszczone w koście-

dowej w kościele parafialnym

Lwowa. Natomiast XIX-wiecz-

le ,,Obchody kościuszkowskie

le oo. jezuitów, na fasadzie ka-

medalionie popiersie

ne popiersie Tadeusza Ko-

pw. Narodzenia Najświętszej

na prowincji" donosil, że ,,ob-

tedry rzymskokatolickiej we

generala. Tulów na

Panny Maryi w Stryju. Ko-

ściuszki przed II wojną świa-

chód kościuszkowski w Prze-

Lwowie i w kaplicy kolegium oo.

wprost, glowa 3/4 zwrotu

tową znajdowalo się w zbiorach

ściól stryjski nie byl po wojnie

myślanach odbyl się dnia 14

jezuitów w Chyrowie), wysoko

w prawo. Dookola

zamknięty i przetrwal trudne

Muzeum książąt Lubomirskich

i 15 października br. Dnia 14

ocenione przez kler i wiernych.

popiersia, na ramce

czasy rządów ateistycznych.

i dopiero w 1974 roku zostalo

października bylo nabożeń-

Otóż kolejna jej praca, miano-

wypukly napis: ,,Wierny

Tablica znajduje się na zachod-

przekazane ze zbiorów Lwow-

stwo w kościele z kazaniem

wicie tablica, tym razem ku

bylem Ojczyźnie bilem

niej elewacji wieży kościelnej.

skiej Narodowej Naukowej Bi-

o Kościuszce, zbiórka na fun-

pamięci Tadeusza Kościuszki,

się za nią i sto razy

blioteki im. W. Stefanyka do

Jest to tablica kamienna z mo-

dusz kościuszkowski, ilumi-

również spotkala się z uzna-

śmierć ponióslbym dla

siężną tarczą herbową z stylo-

Lwowskiej Narodowej Galerii

nacja  kartkami,  wydanymi

niem fachowców i parafian.

niej". Niżej wypukly

Sztuki. Popiersie wykonano

wym polskim orlem i z napisem:

przez komitet lwowski (warto

Tablica zostala odlana z brązu,

napis: ,,Tadeuszowi

,,1817­1917. Ty któryś w Pol-

z alabastru, lecz nie sygnowa-

przypomnieć, że byly to pięk-

z profilowo ujętym popiersiem

Kościuszce Polacy Ziemi

ski wierzyl zmartwychwsta-

no, więc autorstwo jego nie jest

ne nalepki kościuszkowskie

Naczelnika i stosownym napi-

Przemyślańskiej".

nie, szedl przez mękę, bole

znane.

zaprojektowane przez znanego

sem i umieszczona w kościele ,,...