14

nr 13 (449) 16­25.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Z naszej przeszlości

Ludzie, miejsca, wydarzenia

,,Pamięć o przeszlości oznacza zaangażowanie w przyszlość"

byl czlonkiem jej rady nadzor-

czej, stworzyl przy niej funda-

Św. Jan Pawel II

cję wlasnego imienia. Byl też

m.in. prezesem Rady Polskiego

byl  rektorem  krakowskiej

roku i otwarta 10 lat później

Instytutu Nauk i Sztuk w No-

Akademii  Sztuk  Pięknych.

­ Lwowska Galeria Obrazów

wym Jorku. Rodzinny Lwów,

Jako profesor mawial do swoich

(obecnie Lwowska Narodo-

który opuścil mając 21 lat

TADEUSZ SENDZIMIR

wychowanków: ,,Malujcie tak,

wa Galeria Sztuki im. Borysa

w czasie pierwszej wojny świa-

(jego absolwentami byli m.in.

aby Polska zmartwychwstala".

Woźnickiego) posiada aktu-

towej, odwiedzil w międzywoj-

pisarze  Kornel  Makuszyń-

Wieloletnia przyjaźń lączyla

alnie w swych zbiorach aż 68

niu i na krótko przed śmiercią,

ski, Jan Parandowski, polityk

go z Karolem Lanckorońskim,

obrazów olejnych pędzla Jacka

w 1989 roku. Będąc już w sędzi-

wybitnym znawcą i pasjonatem

Malczewskiego (w tym 11 auto-

Maciej Rataj, bp metropolita

wym wieku, zarządzanie firmą

lwowski Boleslaw Twardow-

sztuki oraz archeologii, wy-

portretów) oraz 18 jego rysun-

przekazal swojemu pierwo-

ski, czy kardynal krakowski

trawnym podróżnikiem, zaan-

ków i akwarel. Jest to najwięk-

rodnemu synowi Michalowi,

Adam Stefan książę Sapieha).

gażowanym w życie kulturalne

sza dziś, przechowywana poza

który rozwinąl ją w koncern

W wieku chlopięcym rozmi-

i mecenat artystyczny. Malarz

obecnymi granicami Polski,

o światowym zasięgu. Zmarl 1

wielokrotnie gościl w jego do-

kolekcja dziel malarza. Znala-

lowal się w polskiej literatu-

września 1989 roku w swojej

brach w Rozdole kolo Lwowa.

zly się one już wśród pierw-

rze romantycznej i ,,Trylogii"

letniej rezydencji w miejsco-

Henryka Sienkiewicza (swemu

Wykonal tam wiele rysunków

szych prac zakupionych do

wości Jupiter kolo Palm Beach

pierworodnemu synowi nada

i akwarel, skladających się na

zbiorów Galerii w 1902 roku.

na Florydzie. Pochowano go

potem imię Michal Jerzy na

swoistą kronikę życia rezy-

W 1908 roku instytucja po-

w trumnie z ocynkowanej sta-

cześć Wolodyjowskiego). Roz-

dencji. Zachowaly się fotogra-

siadala 28 obrazów i szkiców

li, sporządzonej ściśle wedlug

fie zrobione w Rozdole okolo

malarskich  Malczewskiego,

wijal jednocześnie swoje zain-

jego technologii, na cmentarzu

1886 roku przez zaslużonego

a w 1939 roku, tuż przed wy-

teresowania chemiczne dzię-

w Bethlehem pod Waterbury,

lwowskiego fotografa Edwarda

buchem II wojny światowej

ki wsparciu wuja ­ Tadeusza

gdzie od 1974 roku mieścila się

Tolloczki ­ profesora chemii

Trzemeskiego. Na jednej z nich

­ 36. Wiele z nich pochodzilo

glówna siedziba Sendzimir En-

nieorganicznej na Uniwersy-

malarz siedzi na koniu w gru-

z prywatnych (i przekazanych

gineering Corporation (obecnie

tecie Lwowskim im. Jana Ka-

pie innych jeźdźców przed pa-

w darze galerii) zbiorów m.in.

firma nazywa się Sendzimir

zimierza. W latach 1912­1914

lacem, na drugiej widzimy go

Piotra Dobrzańskiego, przyja-

Innovation by Design). W czasie

JACEK MALCZEWSKI

przy sztaludze przed urządzoną

ciela artysty (m.in.: ,,Poranek,

studiowal na Wydziale Mecha-

uroczystego pogrzebu odegrano

,,AUTOPORTRET Z MUZĄ", 1905

dla niego w majątku pracownią

,,Portret Piotra Dobrzańskie-

nicznym Politechniki Lwow-

polski hymn oraz ,,Marsz żalob-

malarską. Jacek Malczewski

go"). W 1925 roku galerię wzbo-

skiej. Podczas I wojny świa-

ny" Fryderyka Chopina. W la-

15 lipca1854 roku, 170 lat

towej pracowal w kijowskich

zmarl 8 października 1929 roku

gacil ,,Portret Tadeusza Barą-

tach 1990­2004 imię wybit-

temu, w Radomiu urodzil się Ja-

warsztatach samochodowych,

w Krakowie i pochowany zostal

cza", przekazany przez Erazma

nego inżyniera ze Lwowa nosil

a następnie w Rosyjsko-Ame-

w Krypcie Zaslużonych w ko-

Barącza. W 1940 roku podczas

zaklad przemyslowy w Krako-

cek Malczewski, polski malarz,

rykańskiej Izbie Handlowej,

ściele Paulinów na krakowskiej

sowieckiej okupacji, w wy-

wie (w dzielnicy Nowa Huta)

jeden z glównych przedstawi-

gdzie plynnie opanowal język

Skalce. Na krótko przed śmier-

niku przeprowadzanej wów-

Huta im. Tadeusza Sendzimira,

cieli symbolizmu przelomu XIX

angielski oraz rosyjski. Pod

cią zostal uwieczniony przez

czas ,,reorganizacji" do zbiorów

będąca niegdyś jednym z naj-

i XX wieku. Urodzil się w sta-

koniec wojny wyjechal przez

Jana Henryka Rosena na na

Galerii wlączono m.in. obrazy

większych producentów stali

rej, ale pozbawionej majątków

Wladywostok do Szanghaju,

powstającym wówczas ma-

znajdujące się dotąd w Muzeum

w Polsce.

ziemskich rodzinie szlachec-

gdzie zalożyl fabrykę śrub, dru-

lowidle w lwowskiej katedrze

im. Lubomirskich stanowią-

kiej. Byl synem Juliana, który

tu i gwoździ. W 1929 roku za-

ormiańskiej. Jest tam ukazany

cym część Ossolineum(m.in.:

wpoil synowi idee patrioty-

mknąl fabrykę w Chinach i na

w scenie Ukrzyżowania jako

,,Pytia", ,,Zatruta studnia") oraz

zmu, zamilowanie do polskiej

krótko wyjechal do USA, gdzie

św. Franciszek z Asyżu, na ko-

w Bibliotece Baworowskich,

literatury romantycznej i Ma-

zaprojektowal linię galwaniza-

lanach adorujący triumfującego

obrazy ze zbiorów Boleslawa

rii z Korwin Szymanowskich.

cyjną w Butler w Pensylwanii.

na krzyżu Zbawiciela. Artysta,

Orzechowicza (,,Chrystus przed

Ksztalcil się w Krakowskiej

W 1930 roku wrócil do Polski.

który niewątpliwie czcil świę-

Pilatem") będące częścią Mu-

Szkole Sztuk Pięknych, m.in.

tego i malując jego obraz w 1908

zeum Narodowego im. Jana III

W 1932 w Nowym Bytomiu

pod kierunkiem Jana Matejki.

uruchomiono walcarkę wedlug

roku nawet nadal mu wlasne

we Lwowie, plótna (m.in.: ,,Au-

W latach 1875­1877 uczęsz-

HUTA IM. T. SENDZIMIRA

jego pomyslu, a w 1933 roku

rysy twarzy, zostal przez Ro-

toportret z postacią kobiecą") ze

czal do paryskiej Szkoly Sztuk

W KRAKOWIE

w Kostuchnie pod Katowica-

sena przedstawiony w habicie

zbiorów hr. Leona Pinińskiego

Pięknych. Na jego osobowość

17 lipca 1884 roku, 140 lat

mi ­ pierwszą na świecie linię

franciszkańskim, w którym

czy Ukraińskiego Muzeum Na-

artystyczną  mialy  wplyw

temu, w Orlówce (Orlowa Balka

ciąglego walcowania i cynko-

jako tercjarz, czyli czlonek III

rodowego we Lwowie. W 1978

liczne podróże: do Wloch, Azji

kolo Jelizawetgradu, dziś Kro-

wania blach stalowych. W maju

Zakonu św. Franciszka ­ Fran-

roku pozyskano ,,Portret Anto-

Mniejszej, Lwowa, Wiednia,

pywnycki) urodzila się Sta-

1934 roku opracowal i urucho-

ciszkańskiego Zakonu Świec-

niego Lanckorońskiego z żoną",

Monachium. To wlaśnie we

nislawa Korwin Szymanow-

mil w Hucie Pokój oryginalną

kich, zgodnie ze swoją ostatnią

uważany do tamtej pory za za-

Lwowie, w 1903 roku, miala

ska, polska śpiewaczka, sopran

linię produkcyjną do ciągle-

wolą zostal pochowany. W roku

giniony. Bogaty zbiór obrazów

miejsce pierwsza indywidu-

liryczno-koloraturowy, siostra

go walcowania blach cienkich

1936 imię Malczewskiego na-

Malczewskiego we Lwowie,

alna ,,Wystawa stu dziel Jacka

wybitnego kompozytora Ka-

na zimno wedle wlasnego po-

dano jednej z ulic na lwow-

obejmujący wszystkie okresy

Malczewskiego" zorganizowa-

rola  Szymanowskiego,  pra-

myslu. Linia pracowala przez

skiej Kastelówce, w pobliżu

twórczości malarza, stanowi

na przez Towarzystwo Przyja-

wykonawczyni i jedna z naj-

kilkadziesiąt lat, produkując

Wzgórz Wuleckich (obecnie ul.

dziś ważne dopelnienie liczącej

ciól Sztuk Pięknych. Cale swoje

lepszych interpretatorek jego

początkowo 400 ton blachy

Romanyćkiego).

kilka tysięcy prac kolekcji jego

twórcze życie artysta związal

dziel wokalnych. Przez trzy lata

miesięcznie, by po ulepsze-

Funkcjonująca od czasów

dziel znajdujących się w kraju.

z Krakowem. Pelnil funkcję

(1903­1906) we Lwowie uczy-

niach osiągnąć tuż przed wy-

zaborów ­ utworzona w 1897

profesora, a latach 1912­1914

15 lipca1894 roku,130 lat

la się śpiewu pod kierunkiem

buchem wojny wydajność 1000

temu, we Lwowie urodzil się

Zofii Kozlowskiej. 23 paździer-

ton. Zrewolucjonizowanie w la-

nika 1906 odbyl się jej debiut

tach 30. XX wieku technologii

Tadeusz  Sendzimir,  wybit-

sceniczny. Na scenie Teatru

obróbki stali bylo pierwszym

ny polski inżynier, metalu-

Miejskiego (obecnie Opera) we

wyjątkowym osiągnięciem in-

rg i przedsiębiorca, odnoszą-

Lwowie zaśpiewala w ,,Opowie-

żyniera Tadeusza Sendzimi-

cy znaczne sukcesy glównie

ściach Hoffmanna" Offenba-

ra. Jego wynalazki zapewnily

w USA, znakomity wynalazca,

cha. W roku 1909, we Lwowie,

także rozwój technologii wy-

który zrewolucjonizowal świa-

w prywatnej kaplicy arcybi-

korzystywanych przez wojsko:

towe stalownictwo. Przyszedl

skupa ormiańskokatolickiego

dzięki bardzo cienkim blachom

na świat w rodzinie Kazimierza

Józefa Teodorowicza, Stanislawa

przemysl zbrojeniowy mógl

Sędzimira herbu Ostoja, wyso-

wzięla ślub z ,,Neczkiem", Stefa-

zbudować pierwsze radary lot-

kiego urzędnika państwowego

nem Bartoszewiczem, przemy-

nicze. Byl posiadaczem 120 pa-

we Lwowie i jego żony Wandy,

slowcem naftowym, absolwen-

tentów w górnictwie i metalur-

w kamienicy przy polożonej

tem Politechniki w Karlsruhe,

nieopodal Politechniki ul. św.

gii, z czego 73 w USA. Wspieral

który w Szwajcarii uzyskal sto-

finansowo  wiele  instytu-

Teresy 12. Ukończyl znajdu-

pień doktora nauk technicz-

cji i organizacji polonijnych

jące się w pobliżu kościola św.

nych. Po zamążpójściu nie za-

w USA. Wspomagal Fundację

Marii Magdaleny renomowa-

JACEK MALCZEWSKI PRZY SZTALUDZE PRZED SWOJĄ PRACOWNIĄ

niechala kariery, poświęcając

Kościuszkowską, od 1964 roku

ne IV Gimnazjum Klasyczne

W MAJĄTKU KAROLA LANCKOROŃSKIEGO W ROZDOLE