15

nr 13 (449) 16­25.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

kariery śpiewala na scenach te-

partię sopranu, a dyrygowal

i polską państwowością, o misji

atrów muzycznych i filharmo-

Grzegorz Fitelberg. Transmisji

Rzeczypospolitej jako przedmu-

nii w takich miastach, jak Pa-

radiowej tego koncertu przy-

rza chrześcijaństwa, apelowal

ryż, Wiedeń, Praga, Mediolan,

sluchiwal się wzruszony Karol,

o pojednanie między Polakami

Rzym, Berlin, Ryga, Bukareszt,

przebywający wówczas w Au-

i Ukraińcami, zachęcal do pra-

Liége i wielu innych. Jako pe-

strii na kuracji w sanatorium

cy nad wykorzenieniem wad

dagog pracowala w konserwa-

w Edlach. Rok po warszawskim

oraz do wytrwalej modlitwy

toriach i szkolach muzycznych

prawykonaniu utwór zabrzmial

za Ojczyznę. Już wtedy wierzyl

w Warszawie, Wilnie, Lublinie,

we Lwowie.

w rychly powrót Polski na mapy

Katowicach.

Stanislawa

byla

stalą

świata. W latach 1908­1930

Życie nie szczędzilo jej bole-

uczestniczką koncertów kom-

przeprowadzil gruntowną reno-

snych ciosów. Tragedia dotknęla

pozytorskich brata we Lwo-

wację katedry ormiańskiej we

jej rodzinę w 1925 roku. Śmier-

wie, poczynając od pierwszego,

Lwowie, którą z jego inicjatywy

RYSZARD FILIPSKI JAKO

telnemu  wypadkowi  ulegla

który odbyl się 25 marca 1912

wybitny artysta z Krakowa Jó-

WACHMISTRZ SOROKA

wówczas we Lwowie jej czter-

roku. Wykonala wówczas przy

zef Mehoffer ozdobil w 1913 roku

W ,,POTOPIE" JERZEGO

nastoletnia córka, Alusia Barto-

wspóludziale Artura Rubinste-

mozaikami, a ponad dekadę póź-

HOFFMANA

szewiczówna. Na dziewczynki,

ina po raz pierwszy w historii

niej Jan Henryk Rosen, odkryty

17 lipca 1934 roku, 90 lat

bawiące się w ogrodzie runęla

,,Barwne pieśni" op. 22 Szyma-

przez niego mlody artysta z War-

STANISLAWA KORWIN

temu, we Lwowie urodzil się

kamienna figura. Do zdarzenia

nowskiego. Osiem lat później,

szawy, wypelnil slynnymi dziś

SZYMANOWSKA

Ryszard Filipski, polski aktor

doszlo w czasie rekreacji na te-

17 marca 1920 roku w sali Pol-

malowidlami. Na jednym z nich

i reżyser filmowy i teatralny. Byl

się również pracy pedagogicz-

renie gimnazjum sióstr Sacré

skiego Towarzystwa Muzycz-

(,,Ukrzyżowanie") Rosen ukazal

dyrektorem Teatru Ludowego

nej. W Teatrze Miejskim lącz-

Coeur przy Pl. św. Jura, do któ-

nego (obecnie sala Filharmonii)

swego dobroczyńcę dwukrotnie

w Nowej Hucie (1975­1979), na-

nie występowala przez cztery

rego uczęszczala córka Stani-

w kolejnym koncercie kompo-

­ jako św. Grzegorza Oświecicie-

stępnie kierownikiem Zespolów

sezony artystyczne. Byla zna-

slawy Korwin Szymanowskiej.

zytorskim brata, zaśpiewala

la i jako św. Tomasza z Akwinu.

Filmowych ,,Kraków" (1980­

komitą interpretatorką i popu-

Zalatwianiem formalności po-

z jego towarzyszeniem w roli

Arcybiskup Teodorowicz zmarl

1981) i ,,Iluzjon" (1982­1987).

laryzatorką pieśni brata. Już po

grzebowych zająl się brat Karol,

akompaniatora jego pieśni. 17

w 1938 roku we Lwowie. Przeżyl

Jako aktor najbardziej kojarzony

śmierci kompozytora, w 1938

przebywający w tym czasie we

stycznia 1922 roku we Lwowie

74 lata, w tym 52 lata kaplaństwa

jest z filmową rolą majora Hen-

roku, tuż przed swoim przed-

Lwowie. Zwierzyl się Jarosla-

doszlo do prawykonania przez

i 37 lat biskupstwa. Pochowany

ryka Dobrzańskiego, w filmie

wczesnym zgonem opublikowa-

wowi Iwaszkiewiczowi, że byl

Stanislawę Korwin Szyma-

zostal na Cmentarzu Obrońców

Bohdana Poręby ,,Hubal" (1973).

la cenne wskazówki ,,Jak należy

to najtrudniejszy okres w jego

nowską skomponowanych do

Lwowa wśród lwowskich orląt.

Zostal także zapamiętany jako

śpiewać utwory Karola Szyma-

życiu. Stanislawa z powodu

slów Jaroslawa Iwaszkiewicza

Po II wojnie światowej (prawdo-

wachmistrz Soroka, przyboczny

nowskiego". Dla niej, prócz per-

doznanego wstrząsu stracila

,,Pieśni muezzina szalonego" op.

podobnie w 1971 roku), w obawie

Kmicica z ,,Potopu" (1974) w re-

fekcjonizmu  warsztatowego,

dziecko, które nosila pod ser-

42 i dwóch pieśni z cyklu ,,Slo-

przed profanacją ciala hierarchy

żyserii Jerzego Hoffmana. Zmarl

bylo oczywiste, że ,,Szymanow-

cem. Karol Szymanowski cykl

piewnie" op. 46 (bis) do slów Ju-

wspólpracownicy i wychowan-

22 października 2021 roku. Zo-

skiego nie wolno śpiewać bez

pieśni do slów Kazimiery Illa-

liana Tuwima.

kowie Teodorowicza przenieśli

stal pochowany na cmentarzu

wzruszenia". To wlaśnie Sta-

kowiczówny, ,,Rymy dziecię-

Mieszkala we Lwowie przy

je po kryjomu do grobowca jed-

parafialnym w Żukowie (po-

nislawie, która z calej rodziny

ce", dedykowal ,,Pamięci Alu-

ulicy Batorego 32 (obecnie Knia-

nej z rodzin lwowskich. Wedlug

wiat grodziski). Janusz Majew-

byla mu najbliższa, zadedyko-

si". Pamiętal również o siostrze,

zia Romana), gdzie wielokrotnie

innej wersji wydarzenie to mialo

ski, polski reżyser urodzony

wal Szymanowski kilka utwo-

pogrążonej w bólu i żalobie po

odwiedzal ją brat, z którym to-

mieć miejsce już w 1940, a więc

we Lwowie, w książce ,,Ostat-

rów: pieśń ,,Daleko zostal caly

śmierci dzieci. Kiedy zginęla

czyla ożywione dysputy na te-

w czasie pierwszej okupacji so-

ni klaps. Pamiętnik moich fil-

świat" z cyklu 6 pieśni op. 2,

Alusia, Szymanowski praco-

maty muzyczne. Przyznawala, że

wieckiej. Od 1991 środowisko or-

mów" wspominal Ryszarda Fi-

,,VierGesänge" op. 41, a przede

wal nad utworem zamówionym

,,Karol byl dla mnie czymś więcej

miańskie w Polsce czynilo stara-

lipskiego następująco: ,,Byl on,

wszystkim ,,Slopiewnie" op. 46.

przez przemyslowca Bronislawa

niż ukochanym bratem, on byl

nia o godny pochówek ostatniego

w moim przekonaniu, jednym

Stasia wykonala partię Roksa-

Krystalla, który chcial uczcić

światlem mojego calego życia, on

arcybiskupa ormiańskiego, ale

z najlepszych, najbardziej fil-

ny w premierowej inscenizacji

pamięć zmarlej mlodo żony.

byl jak cieplarnia, w której roz-

sprawa ta dlugo nie mogla zna-

mowych aktorów, jacy pojawili

,,Króla Rogera" w warszawskim

Kompozytor zmienil plany i za-

winęly się moje uczucia, moje

leźć swojego szczęśliwego finalu,

się w Polsce. Byl kimś takim jak

Teatrze Wielkim w 1926 roku.

miast Mszy żalobnej ­ Requiem

poglądy, moja sztuka wokalna,

choć dawny grobowiec Teodoro-

kiedyś Jean Gabin czy Spencer

Śpiewala zawsze z pamięci,

napisal ,,Stabat Mater" ­ ,,Sta-

mój gust muzyczny". Byla obec-

wicza na Cmentarzu Orląt zostal

Tracy lub teraz Gérard Depar-

w kilku językach ­ francuskim,

la Matka Bolejąca" do pięknego

na przy jego śmierci w Lozannie

odnowiony w ramach prac reno-

dieu. Sama prawda, silna oso-

niemieckim, wloskim, rosyj-

przekladu autorstwa pochodzą-

29 marca1937 roku. Towarzy-

wacyjnych, prowadzonych przez

bowość, budzący zaufanie za-

skim, hiszpańskim, czeskim

cego z Oszmiany wileńskiego

szyla mu w klinice w ostatnich

śp. min. Andrzeja Przewoźnika,

bijaka. Emanowala z niego sila

i oczywiście polskim. Jej re-

poety Czeslawa Jankowskiego.

chwilach życia, trzymala go za

sekretarza Rady Pamięci Miejsc

i wiarygodność, niezależnie od

pertuar obejmowal dziela oko-

Utwór, gotowy w 1926 roku, trzy

rękę, czytala mu, mówila do nie-

Walk i Męczeństwa. Ostatecznie

tego, czy gral postać pozytywną,

lo stu kompozytorów, od Mon-

lata czekal na prawykonanie.

go aż do ostatniego tchnienia ­

starania te zostaly uwieńczone

czy negatywną".

teverdiego do Brittena. Miala

Odbylo się ono w warszawskiej

zmarl 15 minut po pólnocy. Po-

sukcesem i po dwudziestu latach

nienaganną dykcję. W ciągu

filharmonii 11 stycznia 1929

tem jechala z Szwajcarii przez

od ich podjęcia 7 czerwca 2011,

25 lipca 1864 roku,160 lat

trzydziestu lat intensywnej

roku. Stanislawa zaśpiewala

pól Europy, w wagonie przewo-

arcybiskup Teodorowicz spocząl

temu, w Żywaczowie kolo Ho-

żącym trumnę z jego cialem do

w miejscu pierwotnego pochów-

rodenki urodzil się Józef Teofil

Ojczyzny. Zmarla niespelna dwa

ku ­ na Cmentarzu Obrońców

Teodorowicz, polski duchowny

lata po nim 7 grudnia 1938 roku

Lwowa.

katolicki, arcybiskup lwowski

w Katowicach w wieku 54 lat.

obrządku ormiańskiego w la-

Zostala pochowana w grobowcu

tach 1902­1938, teolog, polityk,

rodzinnym Bartoszewiczów na

posel na Sejm Ustawodawczy,

Cmentarzu Lyczakowskim, obok

a następnie w latach 1922­1923

tragicznie zmarlej córki Alusi.

senator I kadencji w II RP. Byl

Dzięki interwencji warszaw-

znakomitym mówcą, a z racji

skiego muzykologa, badacza mu-

zainteresowania sprawami na-

zycznego dziedzictwa Lwowa,

rodowymi zyskal przydomek

dra Michala Piekarskiego, który

,,drugiego Skargi". W takiej roli

zwrócil uwagę na pogarszający

dal się poznać już jako mlody du-

się stan grobowca, w 2022 roku

chowny w 1891 roku w Brzeża-

zostal on odnowiony w ramach

nach podczas obchodów stulecia

prac renowacyjnych, prowa-

uchwalenia Konstytucji 3 maja,

dzonych co roku na Cmentarzu

FRAGMENT MALOWIDLA

gdy wyglaszając wówczas mowę,

Lyczakowskim przez Narodo-

ŚCIENNEGO ,,UKRZYŻOWANIE"

przypominal o utraconej niepod-

wy Instytut Polskiego Dziedzic-

AUTORSTWA JANA HENRYKA

leglości, o tęsknocie za wolnością

twa Kulturowego za Granicą

ROSENA (1927­29) W KATEDRZE

POLONIKA.

ORMIAŃSKIEJ WE LWOWIE,

NA KTÓRYM ZOSTALI

PRZEDSTAWIENI JACEK

MALCZEWSKI ( JAKO ŚW.

FRANCISZEK ­ KLĘCZĄCY NA

PIERWSZYM PLANIE) I INICJATOR

POWSTANIA MALOWIDEL ABP

JÓZEF TEODOROWICZ ( JAKO ŚW.

ODNOWIONY GROBOWIEC

GRZEGORZ OŚWIECICIEL ­ TRZECI

BARTOSZEWICZÓW NA

OD PRAWEJ W GÓRNYM RZĘDZIE

CMENTARZU LYCZAKOWSKIM

I JAKO ŚW. TOMASZ Z AKWINU

WE LWOWIE, W KTÓRYM

­PIERWSZY PO PRAWEJ NA

RODZEŃSTWO SZYMANOWSKICH (OD LEWEJ): STANISLAWA,

ARCYBISKUP JÓZEF

SPOCZYWA STANISLAWA

PIERWSZYM PLANIE, W HABICIE

FELIKS, KAROL I ANNA, LATA 90. XIX WIEKU

TEODOROWICZ

KORWIN SZYMANOWSKA

DOMINIKAŃSKIM)