22

nr 13 (449) 16­25.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Malżeństwa mieszane w Galicji

Dziś pragnę przedstawić

Jak twierdzi Oleg Pawlyszyn:

Czytelnikom malo

,,W ukraińskiej części kraju

znaną kartę historii

stosunek malżeństw byl jesz-

Galicji z przelomu

cze bardziej uderzający. Każda

trzecia kobieta obrządku la-

XIX-XX wieków. Mowa

cińskiego wychodzila za męża

będzie o malżeństwach

z obrządku greckiego, a co trze-

mieszanych, czyli

ci rzymski katolik obieral sobie

o parach malżeńskich,

za żonę grekokatoliczkę. Otóż

pochodzących

na 100 chrześcijańskich par

z różnych narodowości,

malżeńskich w kraju 64 bylo

zamieszkujących te tereny.

malżeństw grekokatolickich;

19 ­ par rzymskokatolickich;

16 par mieszanych. W wyniku

PETRO HAWRYLYSZYN

B

tego jedna trzecia wszystkich

adacz tego zjawiska Oksa-

rzymskich katolików w Galicji

UKRAIŃSKA PISARKA

na Drohobycka podkreśla:

na początku XX w. byla potom-

UKRAIŃSKI UCZONY WOLODYMYR

ULIANA KRAWCZENKO ( JULIA

,,Przez brak wyksztalco-

kami par mieszanych".

POETKA MARIJKA PIDHIRIANKA

KUBIJOWYCZ. OJCIEC ­ UKRAINIEC,

SCHNAIDER). OJCIEC ­ NIEMIEC,

nych Ukrainek adwokaci, in-

Jak pisalem wyżej, zasady

(MARIA LENERT). OJCIEC ­

MATKA ­ POLKA. PIERWSZA

MATKA ­ UKRAINKA

żynierowie czy lekarze żenili

kanonu kościelnego wymaga-

NIEMIEC, MATKA ­ UKRAINKA

ŻONA ­ POLKA

się z Polkami. Przy czym nie-

polonizmów, a z akcentem przez

ly, żeby w rodzinach miesza-

którzy narzeczeni kierowa-

dluższy czas nie moglem dać

obrządku, to może tego dokonać

nych córki chrzczono w obrząd-

li się względami majątkowymi

sobie rady. Dluższy czas rozu-

kaplan innego obrządku;

ku matki, a synów ­ w obrządku

i mieli nadzieję na pomyślną

mowalem po polsku i zmusza-

- ostatniej Komunii św. po-

ojca. Na przyklad przyszly mar-

karierę dzięki protekcji ze stro-

lem siebie rozumować po ukra-

winien udzielić umierające-

szalek Rzeczypospolitej Edward

ny wladz polskich. Jednocze-

ińsku. W swoim patriotyzmie

mu kaplan wlasnego obrząd-

Rydz-Śmigly urodzil się w ro-

śnie takie malżeństwa sprzyja-

przejąlem jednak patriotyzm

ku, gdy takiego zabraknie ­ to

dzinie mieszanej w Brzeżanach.

ly denacjonalizacji ukraińskiej

polski, bo Polacy byli gorącymi

może udzielić jej kaplan innego

Jego ojciec byl Polakiem, matka

elity, co często prowadzilo do

i ofiarnymi patriotami".

obrządku;

byla Ukrainką z domu Babiak,

rodzinnych niesnasek. Nauczy-

Lwowski  historyk  Oleh

- ani chrzest, ani Komunia

jak i jego dziadek i byli grekoka-

ciel Wolodymyr Chronowicz

Pawlyszyn wskazuje: ,,Papież

św., ani ostatnie namaszcze-

tolikami. Jednak praktycznie tej

w ,,Autobiografii" podkreślal, że

Urban VIII w 1624 r. wydal bul-

nie w obliczu śmierci udzielone

zasady nie zawsze przestrzegano.

podstawą konfliktów z malżon-

lę, zabraniającą bez zezwolenia

przez kaplana innego obrządku

ką Polką byly różne poglądy na

Stolicy Apostolskiej na zmianę

w sytuacji nadzwyczajnej nie

Podsumowując ­ ślubów po-

wychowanie dzieci: ,,Ona (żona

obrządku. Bullę ponownie oglosil

oznaczają zmiany obrządku na

między Polakami i Ukraińca-

­ O. D.) przeciągala dzieci na

w 1802 r. papież Pius VII. Rząd

inny.

mi nie zabraniano i trafialy się

swoją stronę, a ja ­ na swoją i ni-

austriacki, dzięki staraniom

Po tym konkordacie dokonać

dość często. Urodzonych w ta-

gdy z nimi po polsku nie rozma-

środowisk zainteresowanych,

zmiany obrządku bylo dość trud-

kiej rodzinie synów wychowy-

wialem, co bardo ją gniewalo".

w 1818 r. wydal rozporządzenie,

no. Jednak, zgodnie z austriacką

wano przeważnie w obrządku

na mocy którego w nadzwyczaj-

ustawą z dnia 25 maja 1888 r.,

ojca, a córki ­ w obrządku mat-

Interesujący jest fakt,

nych przypadkach zezwalano na

regulującą stosunki wyznanio-

ki. W okresie międzywojennym,

MARSZALEK RZECZYPOSPOLITEJ,

że pod koniec XIX w.

przejście z greckiego na rzymski

we obywateli, każdy po ukoń-

gdy zaostrzyly się stosunki po-

DOWÓDCA KAMPANII 1939 R.,

obrządek bez zezwolenia Wa-

czeniu 14 roku życia mial pra-

między tymi dwoma narodami,

okolo jedna trzecia

EDWARD RYDZ-ŚMIGLY. OJCIEC ­

tykanu. Wtrącanie się wladzy

wo wolnego wyboru obrządku

śluby z Polakami oceniane byly

ślubów zawartych

POLAK, MATKA ­ UKRAINKA

świeckiej w życie Kościola je-

i wladze mialy ten wybór chro-

jako zdrada ukraińskich intere-

w cerkwi św. Jura

żonie, że musi zważać na to, że

dynie zaostrzylo konflikty mię-

nić. O zamiarze przejścia nale-

sów narodowych. O wiele rza-

we Lwowie byla

pierwszą damą mego serca na

dzywyznaniowe. W końcu pa-

żalo zawiadomić organy miej-

dziej zawierano je z Żydami i ra-

międzywyznaniowa.

zawsze pozostanie Ukraina.

pież Pius IX wystosowal apel do

scowej administracji. Ta, ze swej

czej w środowisku inteligencji.

Caly szereg znanych

Zgodzila się na to, że nasze dzie-

obu arcybiskupów lwowskich,

strony, zawiadamiala wspólnotę

Na podstawie:

ci ochrzczone będą w cerkwi

nawolując ich do porozumienia.

religijną, którą zainteresowany

dzialaczy przyszlo

Дрогобицька О. ,,Kinder,

(mlodszą matka ochrzcila w ko-

Na ten apel zwierzchnicy kon-

opuszczal. O wstąpieniu do no-

na świat w rodzinach

küche, kirche": зачароване

ściele potajemnie w czasie mo-

kurujących obrządków przyje-

wej wspólnoty zainteresowany

mieszanych.

коло галицьких жінок //

jej nieobecności). Ale z czasem

chali do Rzymu i podpisali tam

osobiście zawiadamial kaplana

Повсякденне життя гали-

Oksana Drohobycka zaznacza:

doszlo między nami do konflik-

17 lipca 1863 r. konkordat, regu-

lub duszpasterza.

чан у XIX -- на початку XX

,,Ojciec znanej autorki powieści

tów: między nami wyrósl mur ­

lujący stosunki pomiędzy Ko-

Dość rzadkie byly w środo-

століття / упоряд. М. Лит-

dla dzieci Maryjki Pidhirianki

przynależność do dwóch coraz

ściolami w Galicji. Kongregacja

wisku galicyjskiej inteligencji

вин. Харків: Фоліо, 2020.

(Marii Lenert-Dąbrowskiej) byl

bardziej wrogich narodowo-

Krzewienia Wiary podpisala

malżeństwa z Żydami. Ale byly

С. 104­126.

Niemcem i pracowal jako leśni-

ści. Mieszane malżeństwo nie

dokument 6 października 1863

i wyjątki. Ukraiński lekarz ze

Павлишин О. Дилема

czy we wsi Biale Oslawy w pow.

przynioslo pożytku również

r. i już wkrótce biskupi obu ob-

Stanislawowa ożenil się z Ży-

ідентичности, або історія

nadwórniańskim. Niemieckie

dzieciom: dwom córkom, o któ-

rządków oglosili go jako list pa-

dówką. W marcu 1944 r. roz-

про те, як ,,латинники" (не)

pochodzenie ze strony ojca miala

rych narodową duszę prowa-

sterski w swoich diecezjach".

strzelalo ich oboje gestapo. Po-

стали українцями / поля-

też Uliana Krawczenko. Jej ojciec

dzili walkę rodzice. Obie córki

Podstawowe zasady tego

dobnie zginąl stanislawowski

ками (Галичина, середина

byl komisarzem przy starostwie

rozmawialy ze mną wylącznie

konkordatu byly następujące:

lekarz Mychajlo Kozak, który

ХІХ ­ перша половина ХХ

pow. żydaczowskiego, a matka,

po ukraińsku i ja bylem ich na-

- zakazywano przechodzenie

dobrowolnie poszedl za mal-

ст.)// Україна модерна. На-

Julia Lopuszańska ­ pochodzila

uczycielem ukrainoznawstwa.

z jednego obrządku na drugi bez

żonką do getta.

ціоналізм на сході Европи:

z rodziny kaplana greckokato-

Mapę Ukrainy, która wisia-

zezwolenia Stolicy Apostolskiej;

Warto tu wyodrębnić jeszcze

число на пошану Романа

lickiego. Swoje prawdziwe imię

la w moim pokoju, Irynka na-

- żaden kaplan nie mial pra-

jedną grupę mieszkańców Gali-

Шпорлюка. ­ Х. : Майдан,

­ Julia Schnaider ­ dziewczyna

uczyla się czytać przed nauką

wa ochrzcić dziecko w innym

cji. Określano ich ,,lacinnicy" ­

2015. ­ Ч. 21. ­ С. 179­218.

po prostu przetlumaczyla na ję-

elementarza". W wyniku tej sy-

obrządku, chyba, że w sytuacji

mowa tu o wiernych obrządku

Павлишин О. ,,Латин-

zyk ukraiński".

tuacji rozwiedli się w 1940 r.

nadzwyczajnej (taki chrzest nie

katolickiego, którzy na co dzień

ники" Східної Галичини

Znany ukraiński geograf

Interesujące jest i to, że sam

oznaczal zmiany obrządku i nie

rozmawiali  po  ukraińsku.

перед вибором національ-

Wolodymyr Kubijowycz pierw-

Wolodymyr byl potomkiem

byl powodem do takiej zmiany);

W większości przypadków byli

ної ідентичності (середина

sze malżeństwo zawarl z Polka

mieszanej polsko-ukraińskiej

- spowiedź dozwolono w obu

to Ukraińcy, którzy przeszli na

ХІХ ­ перша чверть ХХ сто-

Celiną, urodzoną w Krakowie.

rodziny. Ojciec, Mychajlo, po-

obrządkach, ale Komunię św.

obrządek laciński, rzadziej ­

ліття) // Русь, Малоросія,

Ożenil się z nią w 1929 r. i w tym

chodzil z ukraińskich wieśnia-

można bylo przyjmować jedynie

Polacy, którzy asymilowali się

Україна: галицькі україн-

ślubie przyszly na świat dwie

ków i wziąl sobie za żonę Polkę,

w swoim obrządku;

w środowisku ukraińskim, ale

ці у пошуках власного іме-

córki ­ Iryna i Slawka. Później

Marię Dąbrowską. Między sobą

- ślubu ma udzielać proboszcz

zachowali swój obrządek

ні (ХІХ ­ перша половина

wspominal: ,,Moja żona byla Po-

zawsze rozmawiali po polsku,

narzeczonej i tę praktykę należy

Prawnik ukraiński Wolody-

ХХ століть) / Наук. Ред.

lką, wyrosla i mieszkala w Kra-

ale do syna zwracal się zawsze

stosować przy malżeństwach

myr Ochrymowycz uważal, że

Орлевич І.; Інститут украї-

kowie, o problemach ukraiń-

po ukraińsku. We wspomnie-

mieszanych;

najwięcej lacinników pojawia-

нознавства ім. І. Крип'яке-

skich wiedziala ode mnie i miala

niach Kubijowycz pisal: ,,Cho-

- dzieci, narodzone w mal-

lo się w rodzinach mieszanych.

вича НАН України; Інсти-

do nich stosunek, powiedzmy,

ciaż zostalem Ukraińcem, język

żeństwach mieszanych, należy

W Galicji, wedlug oficjalnej

тут релігієзнавства ­ філія

umiarkowany. Ten związek nie

polski byl mi bliższy. Znalem

wychowywać w obrządku ro-

statystyki austriackiej, każdy

Львівського музею істо-

byl mądry i nie przyniósl szczę-

lepiej przeszlość i wspólcze-

dziców odpowiednio do plci;

dziesiąty Ukrainiec ożeniony

рії релігії. ­ Львів: Логос,

ścia żadnemu z partnerów. Po-

sność Polski niż Ukrainy.

- jeżeli chorego nie może

byl z Polką, a każda dziesiąta

2021. С. 269­301.

wiedzialem swojej przyszlej

W moim ukraińskim bylo wiele

namaścić  kaplan  wlasnego

Ukrainka miala za męża Polaka.