24

nr 13 (449) 16­25.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Moda z okolic Stanislawowa

W wielu galicyjskich

rodzinach ze

szczególnym pietyzmem

przechowywane są

zdjęcia pradziadków

i prababć w strojach

narodowych. Ich ubrania

zasadniczo różnią się od

tych, które nosimy teraz.

A w co ubierano się 200 lat

wstecz?

IWAN BONDAREW

Testament mecenasa

W lwowskiej Bibliotece Na-

STARA KOBIETA ODZIANA

CHLOP Z OKOLIC STANISLAWOWA

KOBIETA Z OKOLIC

ukowej im. Stefanyka prze-

W ,,CYBĘ"

STANISLAWOWA

chowywane jest okolo tysiąca

akwareli i szkiców, przedsta-

HUCUL

wiających mieszkańców Polski,

Litwy i Zachodniej Ukrainy. Ich

autorstwo przypisywane jest

Jerzemu Glogowskiemu, ale nie-

dawno okazalo się, że większość

prac wykonana zostala przez

Kajetana Kielisińskiego. Pośród

licznie przedstawionych posta-

ci mieszczan i chlopów znajdu-

je się kilka przedstawiających

mieszkańców cyrkulu stani-

slawowskiego. Dzięki nim mo-

żemy zobaczyć, jaka panowala

tu moda w latach 1830. Ale naj-

pierw kilka slów o ich autorze.

Kajetan Wawrzyniec Kieli-

KAJETAN KIELISIŃSKI

siński (1808­1849) nie ukoń-

CHLOP ZE STANISLAWOWSKIEGO

MIESZCZANIN Z HALICZA

czyl żadnych akademii, ale ma-

jest w fioletowy żupan przewią-

KOBIETA Z KOSZYKIEM.

CYRKULU

lowal nieźle. Zauważyl go Jan

zany paskiem, na wierzch któ-

OKOLICE STANISLAWOWA

Gwalbert Pawlikowski i zapro-

rego narzucono kontusz. Wedlug

ponowal mu utworzenie galerii

nim. Ciekawe jest to, że daw-

polskiej mody w XVIII w. noszo-

typów ludowych. Malarz wie-

niej kaftany nie mialy kiesze-

no krótkie fryzury, podgolone na

le podróżowal i szkicowal ludzi

ni, dlatego pieniądze i drobne

karku.

różnych zawodów i warstw spo-

przedmioty noszono w toreb-

Większość ludności gali-

leczeństwa. Kilkakrotnie prze-

kach-sakiewkach u pasa (1).

cyjskich miast stanowili Ży-

cinal nawet nielegalnie granice

Obuwie wskazywalo na sta-

dzi. Wygląd jednego z nich do-

z Rosją, by namalować miesz-

tus spoleczny wlaściciela. Za-

kladnie przedstawia akwarela

kańców tych okupowanych te-

możniejsi nosili skórzane buty

Jerzego Glogowskiego ,,Lwow-

renów. Bylo to dość ryzykowne,

z cholewami (3), a biedota ­ po-

ski Żyd roznoszący prezenty"

bowiem za udzial w powstaniu

stoly lub chodaki (1, 2)

(8). Ubrany jest w pantalony za

przeciwko caratowi Kielisiń-

kolana, biale pończochy i czar-

Prababki naszych prababć

skiemu grozilo zeslanie na 20 lat

ne pólbuciki. Pończochy na-

w ,,soldaty" w jakimś zapadlym

Każda kobieta miala dlugą

wet ośpiewano w ukraińskiej

garnizonie azjatyckim.

plócienną koszulę. W upalne

piosence:

Kielisiński początkowo szki-

lato chlopki chodzily w nich po

,,Będziem pili gorzaleczkę

cowal olówkiem, a kolorystykę

ulicach lub zajmowaly się swy-

potroszku, potroszku,

,,LWOWSKI ŻYD ROZNOSZĄCY

ubrań zapisywal w notatniku.

mi sprawami. W naszym przy-

aby Żydzi nie nosili jedwabne

CHLOP Z FUJARKĄ. OKOLICE

PREZENTY", MAL. JERZY

Później kolorowal szkice wedlug

padku (4), niewiasta zmierza

pończoszki".

STANISLAWOWA

GLOGOWSKI

notatek. Artysta nie omijal też

do rzeki (nie wykluczone, że do

Jest to aluzja do tego, że

Wioska i ludzie

pejzaży, na których tle przed-

Bystrzycy) by plukać welnę.

większość szynków dzierża-

w kwiaty. Końce chustki spusz-

stawial swe typy. W rezulta-

W XIX w. odzież mieszczan

Żeby nie stać w nienaturalnej

czano na plecy i sięgaly one

wili Żydzi i nieźle zarabiali na

cie mamy nie tylko obrazek,

i chlopów różnila się. Miasto

niewygodnej pozycji, kobieta

nieraz poniżej pasa. Na chustę

handlu gorzalką.

ale prawie kolorową fotografię

bylo zamożniejsze i jego miesz-

niesie ze sobą drewniany zyde-

wiązano namitkę, obramiającą

Ostatnia postać nie jest bez-

o wymiarach 5,5x8,5 cm.

kańcy mogli pozwolić sobie na

lek. Jest bosa, bo najpewniej jest

twarz. Końce namitki wiąza-

pośrednio związana ze Stani-

W 1836 r. artysta odwiedzil

odzież z gotowych materialów.

to dzień powszedni, a wówczas

no z tylu w pętlę ­ ,,cybę". Dziś

slawowem, ale ominąć jej nie

Galicję i zawital do Stanisla-

Na wsi przeważaly samodzia-

tak wlaśnie chodzono.

przypomina to nieco opatrunek

sposób. Rysunek 9 przedsta-

wowa, dzięki czemu jego twór-

lowe wyroby z plótna tkanego

Następna to kobieta z koszy-

przy zlożonym urazie glowy, ale

wia nikogo innego, jak... Hu-

czość powiększyla się o kil-

w warunkach domowych.

kiem. Jest już chyba chlodniej,

przed 200 laty uważano to za

cula! Ubrany jest w tradycyjne

ka akwareli chlopów z okolic

Na akwarelach (1 i 2) widzi-

bo ubrala bialy kaftan, obszyty

ostatni ,,krzyk" mody.

postoly, gacze (spodnie), lejbik

miasta.

my postacie męskie. Obie mają

niebieskim sznurem i udeko-

(prawzór kiptaryka ­ kamizel-

...i reszta narodowości

Przez dluższy czas prace te

rowany czerwonym haftem (5).

dlugie proste wlosy ­ peruki

ki) i nawet ma bartkę (toporek).

przechowywane byly w pry-

wówczas nie byly w modzie. Ale

Spod kaftana wygląda spódni-

Wszystkie wyżej wymie-

Natomiast na glowie ma jakieś

watnej kolekcji Pawlikowskich.

ca w pasy i plócienny fartuch.

nakrycia glowy są jednakowe ­

nione typy odzieży odnoszą się

moldawskie nieporozumienie.

W 1921 r. wnuk Jana Gwalber-

czapki z owczej skóry, o iden-

Nasza pani ubrana jest w czarne

do mieszkańców okolic miasta.

Ale taką stożkową czapkę od-

ta wykonal testament dziad-

tycznym ksztalcie z okrąglym

buty z cholewami na niskim ob-

A co noszono w mieście? Nieste-

notowal w XVIII w. u naszych

ka. Zgodnie z nim, gdy Polska

denkiem, wychodzącym ponad

casie i z wydlużonymi noskami.

ty, nie mamy stosownych akwa-

górali podróżnik Baltazar Ha-

odzyska niepodleglość, kolek-

czapką niczym daszek.

Mężatki musialy chodzić

reli, więc trochę puścimy wodze

ket i takie nakrycie glowy opi-

cja miala zostać udostępniona

Glówną część ubioru ukra-

z nakrytą glową. Byla to prze-

fantazji. Austriaccy urzędnicy

sal w 1840 r. Iwan Wagilewicz.

spoleczeństwu. Prawie 40 tys.

ważnie zwykla chustka, ale zda-

ińskiego chlopa stanowila pló-

i inteligencja najpewniej ubiera-

Prawdopodobnie kanoniczny

eksponatów kolekcji Pawli-

cienna koszula (1), sięgająca

rzaly się wersje bardziej intere-

li się z europejska. Polacy, wśród

wizerunek Oleksy Dowbusza

kowkich zostalo przekazane

znacznie poniżej kolan. Chlod-

sujące (6). W książce ,,Ukraińska

których bylo wiele miejskiej

należy zweryfikować.

Zakladowi Narodowemu im.

ną porą wkladano na nią kaftan

odzież ludowa" zaznaczono, że

szlachty, nie zdradzali swego na-

W artykule wykorzystano

Ossolińskich we Lwowie. Dziś

z bialego (2) lub brązowego (3)

rodowego stroju. Jako przyklad

chlopki z okolic Stanislawowa

ilustracje Kajetana Kielisiń-

jest to Biblioteka Naukowa im.

sukna. Bogatsi mogli sobie po-

zawiązywaly na glowie czer-

przedstawimy  mieszczanina

skiego i Jerzego Glogowskiego.

Stefanyka.

zwolić na haftowane wzory na

z Halicza (7). Mężczyzna odziany

woną chustkę z cienkiego plótna