25

nr 13 (449) 16­25.07. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dziedzictwo kulturowe rodu Dzieduszyckich

herbu Sas we Lwowie  (cz. 1)

Polskie rody

na wystawie muzealnej o pię-

przedhistoryczny,  etnogra-

majątków. Niezwykle ciekawe

arystokratyczne zostawily

tro wyżej ciężkich szaf i eks-

ficzny. W Muzeum znajdowaly

dyplomy, które otrzymal Wlo-

ponatów. Obecnie biblioteka

się cenne zbiory archeologicz-

dzimierz Dzieduszycki i Mu-

znaczny ślad w historii

muzealna liczy ponad 70 000

ne, obejmujące też unikatowy

zeum za swoją dzialalność na-

i kulturze Lwowa i Ziemi

książek, w tym starych przed-

skarb zlotych ozdób VIII ­ VII

ukową od różnych instytucji

Lwowskiej. Po dzień

wojennych okolo 20 000. Wśród

ww. p.n.e., tak zwany Skarb

naukowych (polskich i euro-

dzisiejszy świadczą

nich są też stare czasopisma

Michalkowski (nazwę dostal od

pejskich) i dyplomy za udzial

o tym liczne zbiory

naukowe o tematyce przyrod-

wioski Michalków w powie-

w  wystawach  krajowych

muzealne, biblioteki,

niczej, które Dzieduszyckiemu

cie borszczowskim na Podolu).

i międzynarodowych. Dyplo-

przysylano z różnych krajów

Skarb liczyl ponad 2 tysiące

my są pięknie, artystycznie

palace, świątynie... Jest

europejskich. Wysylali rów-

przedmiotów zlotych o wadze

wykonane, każdy z nich to nie

to ogromny dorobek

nież stale do niego swoje arty-

7,5 kg). Skarb ten zostal zra-

tylko dokument historyczny,

kulturowy, który

kuly i rozprawy naukowe liczni

bowany w 1940 roku przez

lecz prawdziwe dzielo sztu-

promieniuje jasnym

uczeni, profesorowie i znajo-

okupacyjne wladze sowieckie

ki. Nic dziwnego, że są pie-

blaskiem również dziś.

mi-przyrodnicy. Artykuly te

i wywieziony do Leningradu.

czolowicie  przechowywane,

POPIERSIE WLODZIMIERZA

Wśród tych rodów

przechowywano w teczkach

W gmachu muzealnym znaj-

każdy dyplom umieszczono

DZIEDUSZYCKIEGO

ważne miejsce zajmuje

i takich teczek na stelażach jest

dowaly się również pracow-

w osobnej tekturowej skrzyn-

ponad 200, zaś wydruków ar-

które pamiętają jeszcze czasy

nie i laboratorium..., w którym

ce ochronnej. Część dyplomów

dzialalność rodu

hrabiego Wlodzimierza. Pól-

tykulów w nich jest na pewno

preparowano zwierzęta i pta-

zostala już poddana konserwa-

Dzieduszyckich herbu Sas.

mrok, specyficzny zapach sta-

kilkadziesiąt tysięcy. Książ-

ki przysylane hr. Dzieduszyc-

cji i restauracji. Oglądamy dy-

ki, dokumenty i czasopisma są

kiemu ze wszystkich krańców

rych książek... Iryna otwiera

plom Towarzystwa Przyjaciól

w różnych językach europej-

Polski". W części parterowej

metalowe, również stare XIX-

Nauk Poznańskiego, w którym

TEKST I ZDJĘCIA

skich i starożytnych, jak pol-

-wieczne okiennice i strugi

palacu znajdowal się gabinet

m.in. czytamy: ,,Towarzystwo

JURIJ SMIRNOW

D

światla wlewają się z ulicy do

skim, lacińskim, niemieckim,

Wlodzimierza Dzieduszyckie-

oceniając zamilowanie w na-

zieduszyckim zawdzię-

francuskim, angielskim, nawet

go i biblioteka.

pomieszczenia. Iryna Suslow-

ukach, pracę i życzliwe chęci

cza Lwów liczne zabyt-

portugalskim. Najwięcej w ję-

Postanowilem  odwiedzić

ska opowiada o historii biblio-

J.EX.J.M.Ć. Pana Hr. Wlodzi-

ki i dziela sztuki, któ-

zyku polskim.

Muzeum w przeddzień 199.

teki i o pasjach naukowych

mierza Dzieduszyckiego po-

re znajdują się we lwowskich

Historycznie

bibliote-

Wlodzimierza Dzieduszyckie-

rocznicy urodzin zalożyciela

stanowilo jednoglośnie z dnia

muzeach i bibliotekach. Ród

go, który uwielbial pracować

ka Dzieduszyckich ma nazwę

tej wspanialej placówki nauko-

11-go stycznia 1889 roku mia-

Dzieduszyckich swym me-

,,Biblioteka Poturzycka". Na-

wej (Wlodzimierz Dzieduszyc-

wlaśnie w tym pomieszcze-

nować Go czlonkiem swoim

cenatem  wspieral  finanso-

zwa pochodzi od miejscowości

niu, wśród ulubionych ksią-

ki urodzil się 22 czerwca 1825

honorowym. Czyniąc zadość

wo wiele ważnych dla miasta

Poturzycy w powiecie sokal-

żek. Pokazuje też stare zdjęcie

roku). W pierwszej kolejności

tej uchwale, Zarząd Towarzy-

spraw. Jednym ze wspanialych

skim, gdzie Dzieduszyccy mieli

gabinetu hrabiego Wlodzimie-

chcialem zobaczyć slynną bi-

stwa ma zaszczyt przeslać J.EX.

przykladów jego ofiarności jest

rozlegle majątki. Zalożycielem

rza. Wszystko na swoich miej-

bliotekę, gabinet zalożycie-

J. M. Ć. Panu dyplom niniejszy

unikalne na skalę europejską

biblioteki byl Józef Kalasanty

scach ­ krzeslo, w którym sie-

la Muzeum Przyrodniczego...

na czlonka honorowego To-

Muzeum Przyrodnicze NAN

Dzieduszycki, ojciec Wlodzi-

i popiersie Wlodzimierza hr.

dzial zalożyciel muzeum, szafy,

warzystwa Przyjaciól Nauk

Ukrainy (dawne Muzeum im.

mierza. W 1857 roku Wlodzi-

książki. W narożniku stal piec,

Dzieduszyckiego, które wi-

Poznańskiego". Obok dyplom

Dzieduszyckich), którego za-

mierz Dzieduszycki postano-

obecnie już go nie ma, również

dzialem kiedyś i nawet nie mia-

Krajowego Towarzystwa Cho-

lożycielem byl Wlodzimierz

wil przenieść zbiory do Lwowa

nie ma tapczanu, na którym

lem jego zdjęcia. Do biblioteki

wu drobiu, golębi i królików

hr. Dzieduszycki (1825­1899),

i umieścić je w kamienicy przy

Wlodzimierz Dzieduszycki lu-

wchodzimy wejściem bocznym

we Lwowie z dnia 5 czerw-

mecenas kultury i sztuki,

ul. Kurkowej 17, obok palacu.

bil wypoczywać. Nieraz zosta-

z podwórka wewnętrznego.

ca 1900 roku, którym Towa-

pierwszy ordynat poturzyc-

W bibliotece znajdowaly się

wal tu na noc, by pracowal do

Czeka już na mnie Iryna Su-

rzystwo odznaczylo Muzeum

ko-zarzecki, wybitny dzialacz

unikalne egzemplarze, na przy-

slowska, kierowniczka biblio-

późnych godzin i nie chcial już,

im. Dzieduszyckich ,,w myśl

spoleczny, polityk galicyjski.

uchwaly sędziów ...za uświet-

klad z roku 1473, wiele inku-

zwlaszcza w starszym wieku,

teki, wspólczesny kustosz uni-

Muzeum znajduje się przy

nienie wystawy krajowej oka-

nabulów (ponad 220) i raryte-

jechać do domu na Kurkowej.

kalnych bogactw książkowych

ulicy Teatralnej 18 (dawnej Ru-

zami przodków i szkodników

ty bibliograficzne, bogaty zbiór

Pośrodku sali ­ oryginal-

ze zbiorów Dzieduszyckich.

towskiego), w XVIII-wiecz-

drobiu".

rękopisów. Biblioteka zajmo-

ny żeliwny slup, z reliefami

Wchodzimy do sali ze stary-

nym palacu empirowym, któ-

Szukam slynnego popier-

wala kilka pokoi i liczyla okolo

roślin, kwiatów, owadów. Jest

mi meblami, stelażami i szafa-

ry Wlodzimierz Dzieduszycki

sia Wlodzimierza hr. Dziedu-

50 000 woluminów.

mi pelnymi zabytkowych ksią-

to podpora sufitu, ustawiona

kupil i przebudowal w 1868

szyckiego. Iryna Suslowska

Przy organizacji Muzeum

ze względu na rozmieszczone

żek, czasopism i dokumentów,

roku z myślą o umieszczenia

prowadzi mnie na wewnętrz-

Przyrodniczego Wlodzimierz

w nim swoich licznych zbiorów

ne podwórko muzealne, a da-

Dzieduszycki postanowil prze-

przyrodniczych. W 1873 roku

lej innym wejściem do klatki

nieść część książek o tematyce

kolekcja zostala udostępniona

schodowej na piętro. Znako-

przyrodniczej do gmachu mu-

publiczności, zaś w 1880 roku

mite dzielo sztuki wykonane

zealnego przy ul. Teatralnej.

z brązu powstalo w 1903 roku,

hrabia postanowil przekazać

Zbiór biblioteczny Muzeum

już po śmierci zalożyciela Mu-

ją miastu wraz z budynkiem

Przyrodniczego  na  szczę-

i unikatową biblioteką o tema-

zeum Przyrodniczego, na pew-

ście ocalal, choć część ksią-

no na zamówienie muzeum lub

tyce przyrodniczej.

żek i dziel sztuki w czasach

rodziny. Jest to dzielo Jana Ju-

W 1925 roku dr Mieczyslaw

radzieckich przekazano do

liusza Nalborczyka, slynnego

Orlowicz w ,,Przewodniku po

lwowskiego Muzeum Etnogra-

lwowskiego artysty rzeźbia-

Lwowie" pisal: ,,Muzeum im.

fii, lwowskiej Galerii Obrazów

rza i profesora Politechniki

Dzieduszyckich przy ul. Ru-

i do Muzeum Historycznego.

Lwowskiej. Popiersie niezwy-

towskiego 18 zostalo zalożone

Tak na przyklad, od 1973 roku

kle dokladnie oddaje nie tyl-

ze zbiorów hr. Wlodzimierza

w zbiorach Galerii Sztuki znaj-

ko rysy twarzy, lecz charakter

Dzieduszyckiego jako pierw-

duje się piękne marmurowe

Wlodzimierza Dzieduszyckie-

sze w swoim rodzaju w Polsce.

popiersie Józefa Kalasantego

go, męża stanu, polityka i za-

Zawiera ono bogate zbiory et-

Dzieduszyckiego, zalożyciela

razem uczonego, kolekcjonera,

nograficzne, przedhistorycz-

Biblioteki Poturzyckiej, któ-

badacza. Niestety, w obecnym

ne i przyrodnicze, pochodzące

re pochodzi wlaśnie ze zbio-

Muzeum Przyrodniczym NAN

z calego obszaru ziem dawnej

rów Dzieduszyckich i Muzeum

Ukrainy popiersie zalożyciela

Polski. Otwarto je w 1880 roku,

Przyrodniczego. A przecież

i mecenasa tej wspanialej pla-

przedtem zaś zbiory mieścily

w bibliotece, wśród wolumi-

cówki naukowej zajmuje nader

się w palacu Dzieduszyckich

nów które on zbieral, popier-

skromne miejsce obok scho-

przy ul. Kurkowej. Przy wej-

sie to byloby jak najbardziej na

dów. Na pewno zasluguje na

ściu do Muzeum nabyć można

stosownym miejscu!

wyeksponowanie bardziej ek-

,,Przewodnik po Muzeum im.

Iryna Suslowska mówi, że

skluzywne. Jak i sam zalożyciel

Dzieduszyckich, z roku 1907".

niestety niektóre książki zo-

Wlodzimierz Dzieduszycki za-

Wedlug  tego  przewod-

staly zniszczone w czasach

sluguje na to, żeby przywrócić

nika,  Muzeum  Przyrodni-

radzieckich. W bibliotece mu-

Muzeum jego imię. 200-lecie

cze posiadalo siedem dzialów,

zealnej są przechowywane nie

jego urodzin w 2025 roku by-

mianowicie ­ zoologiczny, bo-

tylko książki, ale też część ar-

loby najbardziej odpowiednią

taniczny,  paleontologiczny,

chiwum Dzieduszyckich, sta-

okazją.

geologiczny, mineralogiczny,

re dokumenty dotyczące ich

BIBLIOTEKA MUZEALNA