15

nr 14 (450) 26.07. ­ 29.08.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dylemat generala Langnera

Przebieg obrony Lwowa

wojskowi pogodzili się jed-

nak z podjętą decyzją. Do gma-

we wrześniu 1939 r. jest

chu Dowództwa Obrony Lwowa

dobre znany i opisany.

wdarla się uzbrojona w pistole-

Wobec zbliżania się

ty grupa oficerów i podoficerów,

85 rocznicy tamtych

żądając kontynuowania walk...

wydarzeń trzeba jednak

W piątek 22 września rano

zadać kluczowe pytanie:

polscy oficerowie wyszli ze

Lwowa w kierunku Winnik. Po

dlaczego dowodzący

poludniu, ostrożnie, ale szyb-

obroną gen. Wladyslaw

ko wjechal do Lwowa oddzial

Langner zadecydowal

sowieckiej kawalerii. Wkrótce

o poddaniu miasta

pojawily się sowieckie czolgi.

Sowietom? Bo to

Na niektórych z nich siedzie-

przynioslo katastrofalne

li mlodzi ludzie z czerwonymi

skutki, przede wszystkim

chorągwiami. Następnego dnia

WLADYSLAW LANGNER

pojawila się piechota, w wy-

dla polskich oficerów.

SOWIECI WE LWOWIE

miętych, zużytych mundurach.

na swoje pozycje. Pomimo tego

doskonale znane z czasów woj-

PIOTR KOŚCIŃSKI

J

Los Langnera

incydentu gen. Langner udal się

ny polsko-bolszewickiej. Dawa-

uż 12 września ulicą Gró-

na rogatkę Lyczakowską, ale nie

nie wiary ich zapewnieniom nie

Oficerowie trafili do Staro-

decką  nadciągnęly  pod

pojawil się tam zapowiadany so-

mialo większego sensu. Tymcza-

bielska, a potem wszyscy zostali

Lwów niemieckie oddzia-

sem jednak Langner postanowil

zamordowani, w podcharkow-

wiecki przedstawiciel. Ponowne

ly. Nie udalo się im jednak we-

spotkanie uzgodniono za trzy

poddać się wlaśnie im. Wieczo-

skich Piatichatkach. Langner

drzeć do miasta. Obrona byla

godziny w tym samym miejscu.

rem odbyla się burzliwa narada

jako jedyny trafil do Moskwy,

silna: jedenaście batalionów

Ostatecznie doszlo do rozmów

w sztabie, ale protesty kilku ofi-

gdzie byl przesluchiwany ­ opi-

piechoty (więcej niż dywizja),

obu delegacji, podczas których

cerów nie zdaly się na nic.

sywal później, że Sowieci py-

pięć baterii artylerii lekkiej,

O 23:30 w nocy prezydent

tali go o dzialania Niemców we

uzgodniono wstępnie warunki

dziala przeciwpancerne, dywi-

poddania miasta. W nocy obie

Lwowa Stanislaw Ostrowski

wrześniu 1939 r. Potem zostal

zjon kawalerii. Ale już 13 wrze-

strony mialy określić je na pi-

poszedl na spotkanie do gen.

dość  niespodziewanie  wy-

śnia dotarly kolejne jednostki,

śmie, aby następnego dnia rano

Langnera. Jak pisal we wspo-

puszczony i wrócil do Lwowa.

w tym ciężkich haubic i dzial.

spotkać się dla ich omówienia

mnieniach, widzial oficerów

Ostrzeżony o możliwym aresz-

W krótkim czasie liczba wojska

opuszczających salę posiedzeń,

towaniu, pojechal na poludnie

i przyjęcia. Strona sowiecka za-

w mieście podwoila się. Lwów

gwarantowala Polakom niemal

a w ich oczach smutek i przygnę-

i przeplynąl graniczny Czere-

mógl więc stawiać silny opór

wszystko, czego oni chcieli: po-

bienie. Langner rozpocząl swoje

mosz, dostając się do Rumunii.

STANISLAW OSTROWSKI

Niemcom w czasie, gdy budo-

zostawienie dotychczasowych

przemówienie od tego, że nie jest

Oczywiście,  pojawia  się

wane byloby tzw. przedmoście

pelnomocnictw, rozmowy mialy

wladz miejskich, bezpieczeń-

w stanie prowadzić walki na dwa

mnóstwo pytań. Jak polski ge-

rumuńskie. Taka byla koncep-

fronty. Że nie może iść z pustymi

neral mógl bez przeszkód dotrzeć

być kontynuowane.

stwo życia wszystkim przeby-

cja naczelnego wodza, marszal-

20 września Niemcy ponow-

wającym na terenie miasta, za-

rękami przeciw czolgom, i że wo-

nad Czeremosz, skoczyć do wody

ka Edwarda Rydza-Śmiglego;

nie zażądali by Lwów się poddal,

chowanie wlasności prywatnej

bec tego ,,na żądanie rady miej-

(byl 20 listopada, więc zimno!)

wojsko mialo ściągać na po-

w przeciwnym razie zostanie

i możliwość wyjazdu do państw

skiej" ma zamiar oddać Lwów

i tak po prostu uciec? Sowiec-

ludniowy wschód kraju i tam,

Sowietom. Ostrowski zapro-

zniszczony. Za poddaniem się

neutralnych dla chcących.

cy pogranicznicy spali? Trudno

w oparciu o granicę rumuń-

testowal stanowczo przeciwko

się dziwić, że później niektórzy

byli podobnie niektórzy czlon-

Trudny wybór

ską i węgierską zorganizować

kowie rady miejskiej i najważ-

twierdzeniu, jakoby ktokolwiek

oficerowie we Francji i w Wiel-

obronę, czekając na spodziewa-

niejsi hierarchowie kościelni,

Po powrocie do Lwowa gen.

spośród czlonków rady miej-

kiej Brytanii dowodzili, że prze-

ną ofensywę francuską, a także

ale wojsko pod dowództwem

Langner nadal analizowal polo-

skiej lub czlonków zarządu gmi-

szedl na stronę sowiecką i zostal

dostawy samolotów i czolgów.

ny miasta Lwowa, kiedykolwiek

generala Langnera nie wyrazilo

żenie i możliwość prowadzenia

wrogim agentem. Ale to wydaje

Niestety, przyszedl 17 wrze-

zgody. Pozwolilo jedynie opu-

dalszej obrony. Mial trzy moż-

wystąpil z myślą lub projektem

się absurdalne ­ jak już Langner

śnia, który byl szokiem dla

ścić miasto cywilom, zapew-

liwości. Pierwsza ­ wydosta-

poddania miasta komukolwiek.

znalazl się w Rumunii, Sowieci

wszystkich. Langner dalej wy-

ne za zgodą Niemców. Wycho-

nie się jednostek wojskowych

Ale sprawa byla przegrana.

stracili wszelką nad nim kon-

dawal kolejne rozkazy w kwestii

dzono ulicą Żólkiewską i wielu

z miasta i przebicie się w kie-

21 września rano w Win-

trolę. W każdym razie polskie

walki z Niemcami, ale wiadomo

nikach polska delegacja z gen.

z tego skorzystalo. Ci, którzy

runku Rumunii czy Węgier.

wladze wojskowe uznaly, że nie

bylo, że sytuacja z godziny na

poszli Lyczakowską na wschód,

Niestety, do granicy bylo po-

Langnerem na czele spotka-

powinien być traktowany jako

godzinę zmienia się na nieko-

już pod Winnikami napotkali

nad sto kilometrów, a sily nie-

la się z przedstawicielami Ar-

podejrzany ­ i otrzymal różne

rzyść Polaków...

bolszewickie czolgi.

mieckie i sowieckie byly coraz

mii Czerwonej. Sowieci pol-

funkcje, choć w większości po-

Tego samego dnia przedsta-

większe. Druga ­ kontynuacja

skie warunki przyjęli w calości

boczne, byl np. dowódcą Bryga-

Komu się poddać?

i bez dyskusji. Zostal podpisa-

wiciele Armii Czerwonej zapro-

walki. Ale szans na powodze-

dy Szkolnej. Po wojnie prowa-

18 września podczas narady

ponowali Polakom wznowienie

nie nie bylo żadnych, zaś kon-

ny ,,Protokól ogloszenia o prze-

dzil gospodarstwo rolne w Walii,

Langner po raz pierwszy wspo-

rozmów. Ponownie doszlo do

tynuowanie obrony naraziloby

kazaniu miasta Lwowa Armii

a w 1964 r. prezydent RP na emi-

mnial o możliwości poddania

nich w Winnikach. Sowieci na-

ludność cywilną na duże stra-

Czerwonej", zgodnie z którym

gracji August Zaleski (następca

miasta Niemcom. Jednak prze-

legali na otrzymanie zgody na

ty, a miasto na zniszczenie. Co

oficerowie mieli zagwaranto-

Stanislawa Ostrowskiego, by-

ciwko temu pomyslowi wystą-

waną wolność osobistą i nie-

wejście do Lwowa, do czego jed-

prawda polscy obrońcy mie-

lego prezydenta Lwowa) mia-

pila większość wyższych ofi-

nak polska delegacja nie miala

li ciągle duże zapasy amuni-

tykalność wlasności oraz moż-

nowal go generalem dywizji.

cerów, walka miala więc trwać

kompetencji. W tej sytuacji zo-

cji oraz żywności, ale walka

liwość wyjazdu za granicę.

Zmarl 28 września 1972 w New-

dalej. Tego dnia trwaly inten-

stalo uzgodnione na popoludnie

o Lwów bylaby jedynie demon-

Jednocześnie gen. W. Langner

castle upon Tyne. W swoich

sywne starcia z oddzialami nie-

spotkanie gen. W. Langnera

stracją bez żadnego znaczenia

wydal ,,Rozkaz do wojska za-

wspomnieniach opisal zarówno

mieckimi, a w nocy żolnierze

z wysokiej rangi dowódcą Armii

militarnego. Prędzej czy później

logi Lwowa", określający kolej-

obronę Lwowa jak i uwięzienie

sowieccy zaatakowali polskie

ność i sposób opuszczania mia-

Czerwonej.

trzeba bylo się poddać.

w Moskwie oraz ucieczkę ­ ale

barykady na Lyczakowie. Pola-

Wojska sowieckie zaatako-

Trzecią możliwością bylo od-

sta przez żolnierzy, ,,Rozkaz do

dość powierzchownie, jakby nie

cy odparli jednak to uderzenie.

waly jednak polskich obrońców,

danie miasta Sowietom. Ci obie-

żolnierzy" z podziękowaniem

chcial ujawnić, kto go ostrzegl,

W tej sytuacji Sowieci zamknę-

ale po trzykrotnym ostrzelaniu

cywali bardzo wiele, ale zacho-

za obronę miasta i ,,Odezwę do

kto mu pomagal i jak przekro-

li wschodni skraj miasta i zajęli

ich przez Polaków wycofaly się

wanie Armii Czerwonej bylo

mieszkańców". Nie wszyscy

czyl granicę rumuńską. Istnie-

Winniki.

je obawa, że nigdy nie poznamy

Dzień później na rogatkę Ly-

faktów ani też odpowiedzi na

czakowską przybyli oficerowie

pytanie, dlaczego wlaściwie ge-

sowieccy, proponując dowódz-

neral Wladyslaw Langner zde-

twu obrony Lwowa rozpoczęcie

cydowal się na poddanie Lwowa

pertraktacji w celu oddania im

Sowietom. Bo gdyby oddal mia-

miasta. I do takich rozmów do-

sto Niemcom, to zgodnie z ukla-

szlo w Winnikach, ale bez udzia-

dem Ribbentrop ­ Molotow ci

lu Langnera. Przedstawiciele

zapewne przekazaliby je Armii

strony sowieckiej twierdzili, że

Czerwonej. Ale niewykluczone,

przybyli walczyć z Niemcami

że w niewoli niemieckiej prze-

i nalegali na uzyskanie zgody

żyliby wszyscy polscy ofice-

na wejście do miasta. Ponieważ

rowie. Uniknęliby Starobielska

Polacy nie mieli odpowiednich

i Piatichatek...

OPUSZCZONA BARYKADA WE LWOWIE