18

nr 14 (450) 26.07. ­ 29.08.2024

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Na kawie w ,,Wiedeńskiej"

Rozmowa

,,Merkury". Ale to już inna historia.

ANNY GORDIJEWSKIEJ

A wracając do ,,Wiedeńskiej": Po Ka-

rolu Czudżaku kawiarnią zarządzal

z ANNĄ KOZLOWSKĄ-

Franciszek Blocki, który po zakończe-

RYŚ, autorką książek

niu I wojny światowej przejąl jej na-

o Kresach.

jem już od gminy na wlasne nazwisko

i prowadzil lokal wraz ze wspólnikiem

Dokąd wybierzemy się dzisiaj

Henrykiem Wendlem. Dzierżawa lo-

na kawę?

kalu przedlużana byla co rok. Zgodnie

Może do jednej z najstarszych ka-

z ostatnią umową, mieli prowadzić

wiarni we Lwowie ­ do Kawiarni

kawiarnię do końca marca 1940 r...

Wiedeńskiej? Bliższy adres chyba

Kawiarnia polożona w tak

nie jest potrzebny. Któż znający daw-

świetnym miejscu musiala przy-

ny i wspólczesny Lwów nie wie, gdzie

nosić niezle dochody?

jest Kawiarnia Wiedeńska! Mawia-

no, że można bylo nie wiedzieć, gdzie

Bez  dokumentów  finansowych

jest budynek Urzędu Wojewódzkie-

z tamtych lat, trudno jest to ocenić.

go, a nawet gmach Uniwersytetu; że

Ponoć w chwili, gdy gmina odkupy-

WIDOK NA KAWIARNIĘ WIEDEŃSKĄ, PRZED 1903 R.

można mieć problem z trafieniem do

wala realność od G. Starka, nie bylo to

Teatru czy Magistratu, ale z pewno-

I tak, i nie. Zresztą nie każdego in-

swej dobroczynności i ogólnie sza-

latach w Brnie ­ sam nią zarządzal.

już ,,zlote jajo". W 1914 r. planowano

ścią trafialo się bezblędnie do Ka-

teresują rodzinne koneksje. Więk-

nowani w mieście. Byli również fun-

Później jednak kawiarnia oddawana

nawet rozebranie kamienicy i posze-

wiarni Wiedeńskiej.

szą popularnością czy poczytnością

datorami m.in. witraży w kaplicy pw.

byla w najem. Wiadomo, że w 1902 r.

rzenie ul. Kilińskiego, zaś na pl. św.

cieszą się sensacje, plotki i różnego

Chrystusa Ukrzyżowanego w kate-

,,Wiedeńską" przejąl wyksztalcony

Ducha miano postawić duży gmach

Pulsowalo niegdyś życie w tej

rodzaju niedyskrecje. Wiadomo, że

drze lwowskiej ­ ,,Wizji św. Genowe-

cukiernik i z czasem przemyslowiec

z restauracją w suterenach, lokalami

kawiarni! Za austriackich cza-

w 1827 r. kupiec i obywatel lwowski

fy" po lewej stronie oltarza i ,,Wizji

z dużym rozmachem ­ Karol Czudżak,

sklepowymi na parterze, wielką salą

sów pelno tu bylo radców,

Karol Hartmann kupil od Ponińskich

św. Antoniego" po prawej. Gdy Antoni

uczeń cenionego we Lwowie Juliusza

dla posiedzeń rady miejskiej, salą re-

nadradców... Widywalo się fra-

w tym miejscu realność za 14.000

Sieber zmarl w lipcu 1889 r., caly tlum

Wierzbickiego. Lokal przeszedl wów-

cepcyjną i mieszkaniem prywatnym

ki, cylindry...

zlotych reńskich. Ubiwszy targu

podążal w kondukcie na Cmentarz

czas modernizację. Przede wszystkim

dla prezydenta miasta na I piętrze.

z lwowskim magistratem i otrzy-

Klientela się zmieniala, lecz lokal la-

Lyczakowski. Bylo duchowieństwo

przesunięto na róg ulicy Kilińskiego

Pomysl zburzenia kamienicy poja-

tami pozostawal ten sam. Pierwsza

mawszy od miasta spory kawal placu

obu obrządków, feldmarszalek p. Ku-

glówne wejście, znajdujące się dotąd

wil się wiele lat później ponownie ­

sala ­ dla ,,plci mieszanej" i oczywi-

od strony ul. Hetmańskiej w zamian

kula, delegacja Korpusu Oficerów, de-

w środku fasady od strony ul. Het-

w 1935 r. Rozważano wówczas loka-

ście niepalących. Goście zazwyczaj

za wzniesienie odwachu, przebu-

legacja lwowskiego garnizonu, wete-

mańskiej. Salę bilardową przeniesio-

lizację w mieście pomnika marszalka

w wieku co najmniej dojrzalym i prze-

dowal ­ wg projektu Matteo Breza-

rani z Domu Inwalidów, czlonkowie

no do pomieszczenia od strony placu

Józefa Pilsudskiego. Ideę wyburzenia

ny'ego ­ kamienicę, która uzyskala

ważnie stali bywalcy. Panowala tu za-

Stowarzyszenia Kawiarzy i Szynka-

św. Ducha. Zmieniono też caly wystrój

kamienicy przy pl. św. Ducha popar-

zwyczaj cisza, niekiedy przerywana

fronty: od ul. Teatralnej, Kilińskiego

rzy... Wdowa, Genowefa Sieberowa,

zgodnie z nowym ,,duchem" i mod-

li dyr. Aleksander Czolowski, prof.

perlistym śmiechem jakiejś kobiety.

i Hetmańskiej, a także od pl. św. Du-

wzruszona tak licznym przybyciem

nym stylem ­ secesyjnym. Zatrudnil

Leon Chwistek i konserwator okrę-

Z tego salonu przechodzilo się do dal-

cha. Przy czym od strony placu nie

na pogrzeb i wyrazami wspólczucia,

w tym celu dwóch znanych artystów:

gowy Zbigniew Hornung.

szych sal, z bufetem, a naprzeciw byla

wolno mu bylo mieć bramy wjazdo-

poczula się w obowiązku umieścić

J. Krupskiego i J. Zajkowskiego. Co

Gdyby podróż w czasie byla

wej, a jedynie okna i drzwi wejścio-

tzw. separatka. W dzień rzadko kiedy

nawet w prasie podziękowania. Po

więcej, rozbudowal również w 1906

możliwa, to kogo moglybyśmy

bywala zajęta, za to wieczorem pelna,

we, z tym zastrzeżeniem, że w każdej

śmierci w 1902 r. Genowefy Siebe-

r. zewnętrzną werandę, narażając się

zobaczyć przy którymś ze sto-

chociaż zdawala się ciasną. Lubili ją

chwili miasto moglo zażądać ich za-

rowej wlaścicielką realności zostala

przy tym na karę pieniężną, gdyż nie

lików w ,,Wiedeńskiej"?

jednak miejscy urzędnicy. Żartowa-

murowania jak i zlikwidowania wy-

jej siostra Franciszka Sawczyńska,

uszanowal uchwaly magistratu i Rady

no, że odbywaly się tu nieoficjalne i...

stających gzymsów. Na marginesie

z domu Heinz (Haintz), zaś w 9 lat

Miejskiej i zamiast pawilonu rucho-

Wiemy, że na przyklad, podczas swo-

warto zauważyć, iż wielu lwowian

nieprotokolowane posiedzenia Rady

później, w 1911 r. nabyl ją od niej ku-

mego wybudowal pawilon staly.

jego pobytu we Lwowie kawiarnię

miejskiej. Bylo to również miejsce nie

niezbyt podobal się styl, jaki nadano

piec Gabriel Stark, a z kolei od niego

odwiedzal systematycznie pisarz

Kawiarnia ,,Wiedeńska" nie

jednej ,,kampanii wyborczej", np. do

budynkowi, a obecny w duchu neo-

w 1912 r. gmina miasta Lwowa.

i krytyk literacki Karol Irzykowski

byla jedynym przedsięwzię-

Izby Przemyslowo-Handlowej ­ prze-

renesansu powstal o wiele lat później.

(1873­1944), nie tylko przyglądając

Czy  wlaściciele  realności

ciem K. Czudżaka w tym czasie.

konywano, namawiano, rozdawano

Po naglej śmierci Hartmanna w 1847

się grze szachistów ­ ,,Wiedeńska"

sami prowadzili kawiarnię

,,telegramy" i karty wyborcze. Przy

r. kamienicę odziedziczyla jego cór-

Tak, Czudżak do spólki z innym cu-

byla przecież jednym z ich ulubio-

,,Wiedeńską"?

stolikach o ośmiobocznych, marmu-

ka Katarzyna Klementyna baronowa

kiernikiem ­ Kazimierzem Sot-

nych miejsc spotkań ­ ale i sam jako

rowych blatach zasiadali w ,,Wiedeń-

Rüstel, gdyż prawdopodobnie żona

Nie sądzę, by za czasów Karola Hart-

schkiem, prowadzil jeszcze cukiernię

zapalony szachista biorąc udzial

skiej" stateczni aptekarze, dzierżawcy

Hartmanna, Karolina z d. Lessner już

manna on sam nią zarządzal. Zapew-

w Hotelu ,,Francuskim", niebawem

w turniejach. Do bywalców w tym

rolni i kupcy. W latach międzywojen-

nie żyla. W 9 lat później Klementy-

ne ktoś inny w jego imieniu ją pro-

jednak zostawiając ją p. Sotschkowi

samym czasie zaliczal się adwokat

nych kawiarnia często reklamowala

na Rüstel w 1856 r. zapisala realność

wadzil. Podobnie zresztą musialo tak

oraz bufet teatralny. Przy ,,Wiedeń-

dr. Aleksander Loria (1868­1899),

się jako ,,punkt zborny kupiectwa".

swojej córce ­ Irenie Zofii, Arturowej

być, gdy lokal wraz z calą realnością

skiej" mieścil się też sklep kolonial-

uzdolniony szachista-amator, para-

Pöhr von Rosenthal.

przejęly spadkobierczynie. Niewy-

ny Czudżaka. Jak by tego bylo malo,

jący się również literaturą. W ,,Wie-

Jak w każdej dawnej kawiar-

W 1870 r. kamienica przeszla na wla-

kluczone jednak, że Antoni Sieber ­

w 1907 r. zakupil od miasta grunty

deńskiej" stoczyl wiele pojedynków

ni byla tu zapewne i sala

sność Antoniego i Genowefy Siebe-

mając odpowiednie wyksztalcenie

na Lewandówce i wkrótce wybudo-

szachowych. W publikacjach podaje

bilardowa.

rów. Byli to ludzie majętni, znani ze

i doświadczenie, nabyte w mlodych

wal tam dużą, nowoczesną piekarnię

się, iż byl ,,zięciem wlaściciela ka-

Oczywiście, salą bilardową byla

wiarni Wiedeńskiej". Jest to blędna

przez pewien czas sala środkowa.

informacja ­ Loria ożenil się z Kle-

Staly tu trzy stoly ­ dwa do gry ,,ka-

mentyną z d. Hausman, córką przed-

rambolowej" i trzeci do gry ,,w krę-

siębiorcy i wlaściciela m.in. znanego

gielki" lub ,,faramuszki". Swego czasu

we Lwowie pasażu handlowego i ho-

zamilowanym i ponoć doskonalym

telu ,,Grand". Na śniadania przycho-

bilardzistą byl jeden z wlaścicie-

dzil tutaj Leon Biliński (1846­1923),

li kawiarni, więc niejednokrotnie

późniejszy polityk, ekonomista, pro-

grywal z jakimś gościem, gdy zabra-

fesor i jeden z rektorów Uniwersytetu

klo partnera. Zawsze też slużyl radą

Lwowskiego. Jak wspominal, to wla-

mniej wprawnym w grze, a graczom

śnie czekając na podanie przez kelne-

pierwszorzędnym wydobywal gdzieś

ra śniadania do stolika, zaglądnąl bez

z ukrycia najlepsze kije. W tyle zaś

celu do urzędowej ,,Wiener Zeitung",

tej sali siadywali amatorzy domina

gdzie przeczytal o swojej nominacji

i preferansa ­ również stali bywalcy.

na profesora nadzwyczajnego ekono-

Kawiarnia traktowana też byla jako

mii politycznej we Lwowie.

znakomity ,,punkt zborny" i ,,punkt

Spacerując po Cmentarzu Ly-

informacyjny". Na przyklad, podczas

czakowskim, warto odwiedzić

slynnej Powszechnej Wystawy Kra-

też grobowce dawnych wlaści-

jowej w 1894 r. przesiadywal tutaj od

cieli kawiarni ,,Wiedeńskiej".

g. 9. rano niejaki pan Pilecki, rekla-

mujący się jako ,,wladający językiem

Z pewnością. Zachowal się do na-

niemieckim, czeskim, francuskim

szych czasów grobowiec Hartmanów

i rosyjskim cicerone po Wystawie".

w kwaterze 10 oraz Sieberów i Saw-

czyńskich w kwaterze 13.

O wlaścicielach i dzierżawcach

kawiarni wiadomo dość dużo.

Dziękuję za rozmowę.

PLAC ŚW. DUCHA ­ Z PRAWEJ FRAGMENT BUDYNKU Z ,,WIENER KAFFEHAUS". LITOGRAFIA Z 1850 R.