23

nr 14 (450) 26.07. ­ 29.08.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Z historii ratusza lwowskiego  (cz. 3)

tych wszystkich skarbów byla

ich miejscu zbudować nowe pól-

W XVI i XVII wieku sala ta

nie straż, lecz uczciwość lwow-

nocne skrzydlo. Części central-

byla wspaniale ozdobiona.

skiego magistratu".

na i wschodnia ratusza też mia-

Chlubą rajców lwowskich

W sali radnej przyjmowano

ly być rozebrane. Postanowiono

byl pokaźny zbiór

gości, przybywających do Lwo-

zachować tylko renesansową

kobierców wschodnich.

wa ­ tak świeckich, jak duchow-

wieżę.

Część z nich pochodzila

nych. Atmosfera takich przy-

W 1801 r. zalożono osobny

z darów tlumaczy

jęć bywala nie tylko uroczysta,

fundusz i ogloszono konkurs na

lecz nieraz nawet pompatyczna,

projekt nowego ratusza. W tym

miejskich, zazwyczaj

z iście wschodnim przepychem.

samym czasie zburzono część

Ormian z pochodzenia,

Drugim, co do znaczenia

zabudowań, grożących zawale-

którzy doskonale znali

i rozmiarów pomieszczeniem

niem się. Drogą konkursu wy-

się na takich rzeczach.

ratuszowym, byla sala sądowa,

brano i zatwierdzono we Wied-

Na tle tych kobierców

siedziba wójta i lawników. Mie-

niu plan, opracowany przez

zawieszono olbrzymi

ścila się na piętrze, nad salą rad-

Józefa Markla i Franza Tresche-

ną. Na sali sądowej odbywaly

ra. Tymczasem postępowala

herb miasta Lwowa.

się wszystkie rozprawy i ogla-

dalsza rozbiórka kamieniczek,

W 1634 r. w oknach sali

szano wyroki z dotrzymaniem

przylepionych do ratusza i jego

umieszczono witraże. Na

ceremonialu, licznych tradycji

zachodniego skrzydla. Rozbiór-

środku sufitu wisial pająk,

i przepisów. Wystrój sali byl po-

ki znacznie oslabily dolne mury

czyli ,,lichtarz wielki",

ważny, lecz znacznie skromniej-

wieży, która zostala bez podpie-

ściany zdobily malowidla.

szy, niż sali radnej. Obok mieścily

rającej ją zabudowy. Straciwszy

się przedsionek i pomieszczenie

podporę, mury wieży zaczęly się

Cech zegarmistrzów

na areszt prowizoryczny, gdzie

groźnie zarysowywać i w dniu

podarowal Radzie dwa

trzymano przestępców bezpo-

14 lipca 1826 r. wieża zawali-

zegary, jeden ­ spiżowy,

średnio przed rozprawą sądową.

la się na oczach przechodniów

drugi ­ ,,pozlocisty", który

Nad wejściem do sali sądowej za-

i komisji magistrackiej, która

pochodzil z 1580 roku.

wieszono tablice z rotami przy-

wlaśnie badala stan technicz-

sięgi. Obok stala misa do obmy-

ny tejże wieży. Komisja zosta-

wania rąk po wydaniu wyroku.

wila krótki opis tego wydarze-

JURIJ SMIRNOW

P

Laciński napis, zawieszony na

nia: ,,Skoro tylko, dnia 14 lipca

od  herbem  miejskim,

sali glosil: ,,Dom bieglego w pra-

1826 roku okolo godziny trzy

na podwyższeniu, sta-

wie, to wyrocznia calego miasta.

kwadranse na trzecią popolu-

lo krzeslo burmistrza,

W nim dobra sprawa wygrywa".

dniu, doniesiono burmistrzowi,

a obok, przy dlugim stole ­

Na ścianach obok wisialy obra-

że wieża ratuszowa, zostająca

RATUSZ LWOWSKI W XVII WIEKU

krzesla rajców. Na tym stole za-

zy, jeden ­ bardzo stary, znacz-

w reparacji, poczyna budzić po-

wsze stal ,,zegar piaszczysty".

otchlanią, godną dantejskich

nych rozmiarów, ilustrowal Sąd

depozytu skonfiskowanych to-

ważne obawy, udal się on bez-

Obok, przy innym, pomalowa-

opisów, wieczna ciemność tam

warów. Inne piwnice ratuszowe

Ostateczny.

zwlocznie na miejsce i zwolal

nym na czarno stole, siedzieli

panowala, zgnilizna, piwniczne

przystosowano na koszary dla

W skrzydlach bocznych ra-

panów techników: dyrektora

pisarze. Wszystkie meble byly

zmory dreszczem przechodzi-

straży miejskiej i żolnierzy.

tusza, w mniejszych lub więk-

fortyfikacji podpulkownika von

misternie rzeźbione i dopaso-

ly zbrodniarzy, a przez otwo-

Ratusz ,,olbrachtowsko-kam-

szych pomieszczeniach mieścily

Mayera, dyrektora urzędu bu-

wane stylowo do ozdobienia

ry powietrzne, wychodzące na

się różne komisje, urzędy po-

pianowski" przetrwal w prawie

dowlanego von Kimstettera, ad-

sali. Miejsca burmistrza i raj-

poziom rynku, straszyly prze-

niezmienionym stanie do po-

mocnicze, straż miejska, slużba

iunkta tegoż urzędu Markla, ko-

ców oddzielono od reszty sali

chodniów nieludzkie wycia

czątku XIX wieku. Wedlug relacji

ratuszowa. Wszystkie pomiesz-

pistę Jarosheka, dalej inspicjenta

barierą. W chwilach ważnych,

i ryki więźniów... I czasem te

naocznych świadków, byl on już

czenia ozdobiono dość skromnie,

robót miejskich von Millereta,

uroczystych,  świątecznych

jęki i krzyki tak byly straszne,

zupelną ruiną. Nawet wieża nie

byly tu tylko rzeczy niezbędne.

dozorcę Vandruschka i budow-

gromadzily się za nią ,,stany

że je pacholcy ratuszowi koić

Wyjątek stanowila sala lonher-

byla pokryta blachą. Jeden z po-

niczego Treschera. Panowie

i narody", zaproszone na posie-

musieli lamaniem kości opor-

dróżników austriackich, Fryde-

ska, w której obradowala komisja

ci... oglądali wieżę dokladnie

dzenia Rady. Na ścianach sali

nych. Czasem caly rynek drżal

ryk Krater, pozostawil taki opis:

gospodarstwa miejskiego, zwana

i szczególowo, po czem udali się

zawieszono liczne portrety kró-

od zawodzenia tych istot ludz-

,,Wrażenie calości rynku psuje

lonherią. Na ścianach powieszo-

do kancelarii... i tam poczęli spi-

lów, hetmanów i innych ludzi

kich, które prawo dawniejsze

stojący na środku ratusz, bu-

no broń, szpalery, obrazy i tzw.

sywać protokól oględzin. Bur-

znanych i slawnych w Rzeczy-

gorzej traktowalo niż zwierząt...

dowa niepozorna, z wyjątkiem

,,tablice lonherskie". Meble byly

mistrz zapytal, czy w tym stanie

pospolitej. Byl również portret

Żywność dostarczaly więźniom

wysokiej wieży. W sali ratuszo-

dębowe, masywne.

rzeczy nie należaloby zarządzić

papieża Sykstusa V, ofiarowany

ich rodziny, albo ci, co spowo-

wej pomieszczono areszty, więc

Część ubikacji ratuszowych

policyjnych środków ostrożno-

miastu na pamiątkę, z osobistą

dowali ich uwięzienie, a rów-

też z okien tego gmachu zwisają

zajmowaly magazyny i sklady

ści. Na to wszyscy technicy ra-

dedykacją darczyńcy. Wszyst-

nocześnie z żywnością szla też

lachmany i brudna bielizna, co

towarów.

zem i każdy z osobna zapytani

kie portrety wstawiono w jed-

gorzalka. Pijaństwo więc kwitlo

sprawia widok wielce wstrętny

Największe wrażenie, po-

odpowiedzieli, że w danej chwili

nakowe ramy z herbami mia-

w tej magistrackiej otchla-

dla przechodnia...".

czucie strachu i grozy, wy-

niebezpieczeństwo nie jest tego

sta. Obok powieszono kupione

ni...". Najstraszniejsze, najcięż-

Nic dziwnego, że nowe wla-

wolywalo więzienie miejskie

rodzaju, aby bylo potrzeba spe-

w Krakowie mapy ,,trzech czę-

sze więzienie mieścilo się pod

dze austriackie postanowily

w podziemiach ratuszowych. Dr

cjalnych środków ostrożności".

ści świata wszystkiego, Eu-

wieżą. Nie wszystkie podzie-

częściowo rozebrać, a częściowo

A. Czolowski tak opisuje to po-

W tejże chwili wpadl do kan-

ropy, Azji i Afryki". Obok sali

mia wykorzystano w tym celu,

rozbudować pochodzące z róż-

nure miejsce: ,,Jamy więzienne

celarii cieśla Kaffka i zawiado-

radnej byl skarbiec, polączo-

część wynajmowano kupcom

nych epok zabudowania ratuszo-

pod samym ratuszem: ,,Dorotka",

mil, że wieża groźnie pochylila

ny z nią osobnym przejściem.

na magazyny i sklady, części

we. Planowano znieść wszystkie

,,Pod Aniolem" i najstraszniej-

się i rysy na niej znacznie po-

Przede wszystkim, przecho-

magistrat używal jako miejsce

śródrynkowe kamieniczki i na

sza ,,Tatarnia", byly, rzec można,

większyly się. Kronikarz da-

wywano w nim przywileje

lej świadczy: ,,W pięć lub sześć

i dokumenty miejskie, zlożo-

minut po tych slowach nastąpil

ne w żelaznej skrzyni. Raz do

upadek wieży i to tak nagle, że

roku, w dniu 22 lutego, przeno-

zaledwie starczylo czasu, aże-

szono tę skrzynię do sali rad-

by wezwać robotników i licznie

nej i odczytywano dokumenty

zgromadzonych widzów do na-

zebranym mieszczanom lwow-

tychmiastowego rozejścia się.

skim. W skarbcu przechowy-

Wypadek nie wywolal więk-

wano zarówno kosztowności

szego jeszcze nieszczęścia, gdyż

i pieniądze kasy miejskiej, jak

dotychczas wiadomo o ośmiu

też bogactwa, zlożone w depo-

osobach zabitych i trzech lekko

zyt przez mieszczan i okoliczną

rannych". Olbrzymi oblok ku-

szlachtę. W 1574 r. przechowy-

rzu zaslonil caly Rynek lwow-

wano tu nawet koronę królew-

ski, powiększając jeszcze grozę

ską. W depozycie byly też sre-

i przerażenie ludzi. Cieśla Kaffka

bra katedry przemyskiej. Skarb

pozyskal sobie nie tylko uznanie

państwa kilka razy przecho-

lwowian, lecz także Zloty Krzyż

wywal znaczne sumy pienięż-

Zaslugi od rządu wiedeńskiego.

ne. W takich wypadkach magi-

Oto, w jakich tragicznych oko-

strat wystawial straż specjalną.

licznościach zapisano ostatnią

W kronice miejskiej zapisa-

kartę dziejów średniowieczne-

no, że ,,poręką bezpieczeństwa

go ratusza lwowskiego.

UPADEK WIEŻY RATUSZA LWOWSKIEGO