26

nr 15­16 (451­452) 30.08.­16.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Infrastruktura miejska Lwowa w 1939 r. Wodociągi i kanalizacja

Historia miejska

w ostatnich latach

cieszy się coraz większą

popularnością. Badania

obejmują bardzo szeroki

zakres, począwszy od

rozwoju urbanistycznego

i dziejów architektury,

poprzez zmiany

zagospodarowania

przestrzeni, aż po

historię komunikacji

miejskiej. Jednym

z ciekawszych, choć dość

malo znanych elementów

do Kulparkowa i do lotniska

ręcznych. Koszt inwestycji wy-

na Sknilowie. 13 km. Wybu-

niósl blisko 1 mln. zl.

historii miejskiej są

dowano też wieżę ciśnień dla

W 1939 r. planowano roz-

dzieje infrastruktury.

szpitala psychiatrycznego na

poczęcie budowy nowego wo-

Przyjrzyjmy się zatem

Kulparkowie.

dociągu Kamianobród ­ Lwów.

historii tego, czego na

Sieć wodociągowa Lwowa

Szacowany  koszt  inwesty-

co dzień we Lwowie nie

ulegala stalej rozbudowie i mo-

cji mial wynieść 8 mln 32 tys.

widać.

dernizacji. Największe inwe-

zl. W budżecie miejskim na

stycje w infrastrukturę rozpo-

pierwszy etap wydzielono 2

częly się w polowie lat 30. XX w.

mln 25 tys. zl.

ADAM RAFAL KACZYŃSKI

W latach 1934­1935 zelektry-

Wedlug oficjalnych danych

Lwowskie wodociągi

fikowano kluczową stację pomp

w 1938 r. ogólna dlugość sieci

w przededniu wybuchu wojny

w Woli Dobrostańskiej, gdzie

wodociągowej wynosila 202,5

W przededniu wybuchu woj-

wyslużone maszyny parowe

km, a średnie zużycie wody na

ny lwowska sieć wodociągo-

zastąpiono dwiema nowocze-

dobę w latach 1937/1938 osią-

wa skladala się z dwóch glów-

snymi pompami odśrodko-

galo 23 785 m³, (maksymalne

nych systemów ­ okrężnego

wymi. Dla zasilania urządzeń

zużycie 31 252 m³).-

oraz rozgalęźnego ze ślepymi

tloczenia wody, dzięki czemu

na górnym Lyczakowie i na No-

wybudowano stację transfor-

Kanalizacja i system

zakończeniami poszczególnych

moc wzrosla do 34 500 m³ na

wym Lwowie. W 1932 r. w celu

matorową oraz linię wysokiego

oczyszczania miasta

odnóg. Zastosowanie podwój-

dobę. Zasilenie elektrycznej

zwiększenia możliwości tech-

napięcia prowadzącą ze Lwo-

nego systemu wynikalo zarów-

Początki budowy lwowskiej

stacji pomp pośrednich dopro-

nicznych wybudowano wie-

wa przez Gródek Jagielloński.

kanalizacji sięgają lat 70. XIX

no z uksztaltowania terenu, jak

wadzono z elektrowni na Per-

że ciśnień na Nowym Lwowie

W 1936 r. we Lwowie oddano

wieku, jednakże największy

i też z zaszlości historycznych.

senkówce przy pomocy nowej

i na ul. Pasiecznej oraz stacje

do użytku nowy zbiornik dla

Wybudowana jeszcze w cza-

rozwój infrastruktury slużą-

linii wysokiego napięcia 30

pomp na ul. Lyczakowskiej i na

strefy niższej o objętości 12

sach austriackich okrężna sieć

cej do odprowadzania ścieków

tys. volt. Warto podkreślić, iż

ul. Janowskiej. W tym samym

tys. m³ (konstrukcja betonowa,

wodociągowa obejmująca niżej

przypadl na lata 90., kiedy to

począwszy od 1930 r. zmienio-

roku rozbudowano również

częściowo żelbetowa). Uzupel-

polożone tereny centrum miasta

zdecydowano się na zabudo-

no system poboru oplat za wodę

stację pomp na ulicy Zielonej,

nieniem wodociągu central-

wanie plynącej przez mia-

opierala się o glówną ,,okrężną"

­ dotychczasowe ryczalty za-

gdzie zamontowano dwie nowe

nego bylo siedem tzw. ,,starych

magistralę o średnicy 600 mm,

sto rzeczki Peltew. Stworzony

częto sukcesywnie zastępo-

pompy z wyższym ciśnieniem

wodociągów", w których woda

zasilaną dwoma wodociągami

w 1910 r. kompleksowy plan

wać poprzez montaż liczników

roboczym (z automatyczną re-

splywala grawitacyjnie z pod-

o średnicy 400 mm. Późniejsze

kanalizacji Lwowa nie zakladal

u odbiorców końcowych.

gulacją ciśnienia w sieci). Wy-

nóża wzgórz otaczających mia-

inwestycje obejmujące wyżej

powiększania miasta, co przy-

Po przylączeniu przedmieść

sto ­ zasilano nimi publiczne

budowano również 2,6 km no-

polożone dzielnice miasta dzia-

nioslo w późniejszym okresie

do Lwowa przed wladzami mia-

źródla oraz wodotryski ­ 1500

wego wodociągu o średnicy

znaczące komplikacje. Poważ-

laly w oparciu o system rozga-

sta pojawil się ogromny pro-

m³ na dobę.

200 mm, który podawal wodę

lęzionych rurociągów o średni-

nym problemem byl również

blem związany z brakiem infra-

do wieży ciśnień na Nowym

W ramach uzupelnienia sie-

cach 300 i 400 mm, z bocznymi

fakt polożenia Lwowa na dziale

struktury. W celu zapewnienia

Lwowie. Podobnie postąpio-

ci wodociągowej w przylączo-

odgalęzieniami o średnicy rur

wodnym. Większość nieczy-

wystarczającej ilości wody na

no przy okazji budowy stacji

nych do miasta dzielnicach

od 200 do 80 mm na końcowych

stości odprowadzano do Peltwy,

intensywnie zabudowywanych

pomp na Lyczakowskiej, skąd

jako tymczasowe rozwiązanie

odcinkach. W początkach XX w.

jednakże dzielnice takie jak Le-

obszarach doraźnie montowa-

przeprowadzono 3,754 km rury

umożliwiające dostęp do wody

od magistrali ulicznych (rury od

wandówka, Sygnówka i Bogda-

no pompy ręczne oraz wykony-

o średnicy 150 mm do wierzy

(przed planowaną na kolejne

wewnątrz niklowane) przepro-

nówka znalazly się w zlewisku

wano lokalne odwierty. Spraw-

na Pasiecznej. (Dno wieży na

lata budową sieci wodociągo-

wadzono ponad 3 tys. podlączeń

rzeczki Wereszczycy, która po-

dzono również 60 istniejących

wysokości 397,36 m n.p.m.)

wej) budowano studnie (ujęcia

bezpośrednio do budynków.

przez Dniestr wplywala do Mo-

studni, z czego 36 oczyszczono

W latach 30. XX w zwiększo-

wentylacyjne) oraz ręczne pom-

rza Czarnego.

Największym  problemem

i zezwolono na ich eksploatację.

no pobór wody w Wielkopolu.

py miejskie pobierające wodę

Prace nad jedynym komplek-

Lwowa ­ miasta polożone-

Szybki rozwój miasta wy-

Pociągnięto również wodociąg

z ujęć lokalnych. W latach 1934­

sowym systemem kanalizacyj-

go na dziale wodnym, byl brak

magal  pilnych  inwestycji.

z Nahirjan (Porszna) do Per-

1939 wybudowano 283 ujęcia

nym rozpoczęto dopiero na po-

wystarczającej ilości źródel.

Wody szczególnie brakowalo

senkówki oraz z Malechowicz

wentylacyjne oraz 246 pomp

czątku lat 30. XX w. w związku

W tym celu w 1928 r. wlączo-

z wlączeniem do miasta no-

no do eksploatacji nowy wo-

wych  dzielnic.  Równolegle

dociąg z Wielkopola o dlugości

z budową nowych kanalów,

2,6 km dostarczający wodę do

prowadzono  również  pracę

dotychczasowej glównej stacji

nad modernizacją konstrukcji

pomp zasilającej miasto w Woli

z XIX w. W latach 1930­1931

Dobrostańskiej. Dzięki zasto-

(w szczycie kryzysu) wykona-

sowaniu pomp odśrodkowych

no 2352 m kanalów różnej śred-

napędzanych maszyną parową

nicy. Koszt inwestycji wyniósl

zyskano w ten sposób dodatko-

wówczas 296 674 zl. Wybudo-

we 6,5 tys. m³ wody na dobę.

wano również zlewnię szamba

Po zwiększeniu poboru wody

na Gawrylówce, która zamie-

glówny wodociąg magistralny

nila tzw. ,,Zloty most", slużący

byl w stanie przesylać do mia-

miastu ponad 100 lat. W latach

sta 24 tys. m³ na dobę. Niestety

1932­1933 budowano śred-

przy ciśnieniu roboczym wy-

nio po 2,5 km nowych kana-

noszącym 10,5 atmosfer zaczę-

lów. Przelom nastąpil w 1934 r.,

ly pękać olowiane uszczelnie-

kiedy to wybudowano 4 254 m.

nia na lączeniu rur. Z tego też

Wedlug sporządzonej w 1934 r.

względu w 1928 r. wybudowa-

kalkulacji dokończenie zapla-

no pośrednią stację pomp w Ka-

nowanego systemu wymagalo

raczynowie (20 km od Woli Do-

nakladów w wysokości 11 mln

brostańskiej). Nowa inwestycja

zl. Ze względu na brak wystar-

pozwolila zmniejszyć ciśnie-

czających środków inwestycje

nie i poprawić efektywność