31

nr 15­16 (451­452) 30.08.­16.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Kościól-widmo

Przede wszystkim byla to opie-

ka nad szpitalem dla ubogich,

leżącym w pobliżu bramy Ha-

lickiej. Dożywali tam wieku

samotni żolnierze stanisla-

Nie przeczytają

wowskiego garnizonu, kalecy

państwo tego w żadnym

i bezdomni starcy. Również co

tygodnia kaplan mial odprawić

przewodniku, nie

trzy Msze św. ­ w intencji fun-

wspominają go nawet

datora, jego dwóch malżonek

najstarsi mieszkańcy

i zmarlych sponsorów: Pawla

Stanislawowa,

Benoit i Pietro Petacci.

a kolekcjonerzy starych

Ponadto wieczorem każde-

pocztówek nigdy nie

go piątku ksiądz wraz ze swy-

mi podopiecznymi mial przejść

widzieli jego zdjęcia.

FUNDATOREM KOŚCIOLA BYL

w procesji od szpitala do ko-

Tym nie mniej istnial

JÓZEF POTOCKI

legiaty i tam przed oltarzem

i stal przez wiele stuleci

kościólkiem Józef Potocki wy-

Chrystusa odśpiewać oficjum

­ i to nie byle gdzie, lecz

stawil również plebanię i zabu-

za zmarlych fundatorów i po-

w samym centrum miasta.

dowania gospodarcze. Wokól

modlić się za żyjących.

Mowa tu o kościele pw.

kościola byl cmentarz, gdzie

Uciążliwa spadkowość

grzebano mieszkańców Tyśmie-

św. Józefa, po którym nie

nickiego przedmieścia obrządku

Jak widać obowiązki pro-

pozostalo nawet śladu,

lacińskiego. Kościól stal do roku

boszcza byly niezbyt uciążli-

nawet wzmianek. Prawie

1784, kiedy to Austriacy poza-

we i żylo mu się nieźle. Aż do

nic...

mykali wszystkie miejscowe

chwili gdy Galicję zajęli Au-

FRAGMENT PLANU STANISLAWOWA Z 1792 R. Z TYŚMIENICKIM

nekropolie i w okolicy miasta za-

striacy i zaczęli masowo za-

PRZEDMIEŚCIEM I KOŚCIOLEM ŚW. JÓZEFA

lożyli wielki cmentarz chrześci-

mykać  świątynie,  szpitale

IWAN BONDAREW

jański ­ ten za dzisiejszym hote-

i cmentarze. Stanislawowska

Burzliwy rozwój

lem ,,Nadija".

kolegiata zostala zdegradowa-

przedmieścia

Na mapie z 1792 r. dobrze

na do zwyklego kościola para-

Tyśmienickiego

widoczny jest stary cmentarz,

fialnego, probostwo św. Józefa

już zamknięty, ale jeszcze nie

Ostatni najazd tatarski na

zlikwidowano. A jego fundusze

zlikwidowany. Wskazana jest

ziemie późniejszej Galicji wy-

znacjonalizowano za dlugi ko-

plebania z sadem wokól. Calość

darzyl się w 1698 r. Wojny

lejnego wlaściciela miasta Pro-

jest zamalowana na zielono ­

ta Potockiego. W inwentarzu

oczywiście nie ustaly, ale zmie-

czyli jest z drewna.

nil się ich charakter. Podczas

z 1799 r. zapisano, że świątynia

dzialań wojennych mialy miej-

jest w oplakanym stanie, dach

Finanse i obowiązki

sce grabieże, gwalty, podpale-

przecieka, a jej ogólna wartość

nia, ale ludzie przestali być ży-

Wedlug ówczesnej tradycji,

nie przekracza 200 austriac-

każda świątynia otrzymywa-

kich florenów. Istnieć kościo-

wym towarem i już nie pędzono

la od fundatora tzw. ,,fundusz".

lowi pozostalo już niedlugo.

ich na Krym, aby sprzedawać

Jeżeli na mapie z 1800 r. ko-

na rynkach niewolników. Ży-

Mogly to być pieniądze, wioski,

cie stalo się bezpieczniejsze i od

mlyn czy tartak, z których do-

ściól jeszcze figuruje, to na ko-

razu zaznaczylo się to w rozwoju

chody szly na utrzymanie para-

lejnej ­ z 1805 r. ­ już go nie ma.

Stanislawowa.

fii. Kościól św. Józefa swój fun-

Józef Zieliński uważa, że zostal

dusz otrzymal dopiero po pięciu

rozebrany, chociaż history-

Na początku XVIII w. roz-

cy XIX w. jednoglośnie twier-

począl się rozwój przedmieść.

latach ­ aktem Potockiego z dnia

REKONSTRUKCJA WIDOKU ŚWIĄTYNI

dzą, że kościól splonąl. Wedlug

Ziemia wewnątrz murów miej-

6 maja 1737 r. magnat ograniczyl

Stąd istnienie kościola św. Jó-

Jego kolega po fachu, Aloj-

przekazów  ludowych  trafil

skich stala się droga, gma-

się dość skromnym funduszem

zefa w grafice lub rysunku jest

chy cisnęly się jeden do drugi,

zy Szarlowski nieco lepiej na-

6 tys. zl. Wprawdzie do bożego

w niego piorun.

malo prawdopodobne.

a o jakiś ogródkach nie można

świetla tę sprawę. Wedlug niego,

dziela dolączyli też inni dobro-

Mieszkańcy Stanislawowa

A jednak byloby interesujące

świątynia zostala wybudowana

czyńcy. Na przyklad, syn twór-

bylo nawet marzyć. Na przed-

nie zapomnieli jednak o świą-

zobaczyć jak kościól wyglądal.

mieściach natomiast byla prze-

cy stanislawowskiej fortecy,

w pierwszej polowie XVIII w. na

tyni i sąsiedniej niewielkiej

Architekt-restaurator Zenowij

strzeń ­ buduj się do woli i nie

koszt Józefa Potockiego. Stala na

kasztelan warszawski i chorąży

uliczce nadali imię św. Józe-

Sokolowski zrobil próbkę gra-

obawiaj się Tatarów!

kolomyjski Pawel Benoit i nad-

dawnym cmentarzu i jej dusz-

fa. Obecnie jest to początek ul.

ficznej rekonstrukcji świątyni,

Ze  wszystkich  stanisla-

worny lekarz Potockiego Pietro

pasterze opiekowali się miejsco-

Szaszkiewicza, do skrzyżowa-

opierając się na wyglądzie tra-

wowskich przedmieść naj-

Petacci zapisali na kościól po

wym szpitalem. Na utrzymanie

nia z deptakiem

dycyjnych rzymskokatolickich

szybciej zaczęlo rozwijać się

3 tys. zl. każdy. Wraz z innymi

proboszcza i szpitala przezna-

W 1821 r. resztki plebanii i za-

świątyń Galicji. Jako analogiem

Tyśmienickie i niebawem jego

czano 1179 zl 15 gr. rocznie. Pod

dotacjami byla to niebagatelna

budowy gospodarczej wykupil

poslużyl się drewniany kościól

powierzchnia przeroslą tę we-

suma 20 tys. polskich florenów.

koniec tegoż wieku kościól splo-

poczmistrz Jan Knorek. Stawiać

w miejscowości Rybne w rej.

wnątrz murów. Odpowiednio

Zlożono je w banku, a odsetki

nąl i już nie zostal odbudowany.

budynek na cmentarzu bylo

kosowskim. Niestety, również

(wlaśnie te 1179 zl. 15 gr.) szly

szybko wzrosla liczba miesz-

Na tym by stanęlo, gdyby

zlym znakiem, ale poczmistrz na

ta świątynia już nie istnieje ­

na utrzymanie księdza i szpi-

kańców i wszyscy ci ludzie mu-

w 1934 r. na lamach ,,Kurie-

to nie zważal i wybudowal sobie

spalono ją w 1944 r.

tala. Oprócz tego kaplan chrzcil,

sieli gdzieś się modlić.

ra Stanislawowskiego" kra-

dom. W czasie marmoladowe-

Przy rekonstrukcji pomoc-

udzielal ślubów, grzebal i zaspo-

joznawca Józef Zieliński nie

Glówną wówczas drogą byla

go pożaru w 1868 r. dom splo-

ny byl spis inwentarza kościola

opublikowal sporego artykulu

kajal inne potrzeby wiernych

Tyśmienicka, biorąca swój po-

nąl i na nim pożar zatrzymal się.

z 1799 r., na który natrafil Józef

mieszkańców Tyśmienickiego

,,Kościól św. Józefa na przedmie-

czątek na dzisiejszym depta-

Potomkowie Knorka przekazali

Zieliński. Otóż świątynia byla

przedmieścia i jasne, że nie tylko

ku. Na starych mapach Stani-

ściu Tyśmienickim". Zbadal on

ziemię burmistrzowi Ignacemu

drewniana i miala dwa wejścia

archiwa kościelne i udalo mu się

za ,,Bóg zaplać". Z tych dochodów

slawowa zaznaczone są przy

Kamińskiemu, który wystawil

­ glówne i boczne. Wewnątrz

odtworzyć historię świątyni.

¼ zostawial sobie, resztę prze-

niej dwie świątynie: bardziej

tu elegancki hotel. Ale klątwa

mieścily się trzy oltarze: glów-

Fundatorem  kościola  byl

kazywal do kasy kolegiaty.

na poludnie, w okolicy liceum

tego miejsca dawala o sobie znać.

ny św. Józefa i dwa boczne po-

wlaściciel miasta Józef Potocki ­

Potoccy powierzyli rów-

muzycznego przy ul. Konowal-

Z czasem, po skandalu korup-

święcone NMP i Jezusowi. Poza

w tym czasie wojewoda Kijow-

nież księdzu pewne obowiązki.

ca stala ukraińska cerkiew Za-

cyjnym i splaceniu adwokatów,

ski. Prace rozpoczęly się okolo

śnięcia NMP, którą ludzie okre-

gmach wystawiono na sprzedaż.

roku 1730, a już 5 lutego 1732 r.

ślali jako cerkiew św. Barbary.

Kolejni wlaściciele zmieniali się

nową świątynię dolączono do

Bliżej do centrum swą fasadą na

­ w kamienicy mieścily się róż-

stanislawowskiej kolegiaty jako

Tyśmienicką wychodzil drew-

ne zaklady, ale zly omen tego

kościól filialny. Oficjalnie byl

niany kościól pw. św. Józefa.

miejsca nie opuszcza.

pod wezwaniem św. Jozefa, ob-

Kto i kiedy go wybudowal?

W 1993 r. gdy w gmachu

lubieńca NMP, ale jednocześnie

dzialal teatr lalek, zawalil się

Świętych wybierano

wspominal fundatora.

balkon ­ zginęla mloda kobie-

nie przypadkowo

Pierwszym proboszczem byl

ta. Komisja uznala budynek za

Pierwszy historyk miasta

Józef Vonklofen, czlonek kapitu-

awaryjny i szybko go rozebra-

M. Hrybowycz w tej materii

ly stanislawowskiej kolegiaty.

no. Przez dluższy czas bylo tam

byl lakoniczny: ,,Otóż, na Ty-

pustkowie, a w 2002 r. wybu-

Próba rekonstrukcji

śmienickim przedmieściu stal

dowano tu siedzibę ,,Ukrexi-

Artyści jakoś omijali stary

wcześniej drewniany kościól

simbanku". Tym razem tynk

Stanislawów z daleka, dlatego

św. Józefa, ale po pożarze w tym

dziwnie nie trzymal się podlo-

widoków miasta z okresu for-

miejscu jest ogród, należący do

ża, puchl i odpadal ­ fasadę na-

tecznego praktycznie nie ma.

miejscowego pocztmistrza".

prawiano trzykrotnie.

W XIX W. POCZĄTEK UL. SZASZKIEWICZA NAZWANO UL. ŚW. JÓZEFA