39

nr 15­16 (451­452) 30.08.­16.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Henryk Rosen profesorem Politechniki Lwowskiej (cz. 2)

14 lutego 1930 roku minister

Osińskiego, Adama Mściwujewskiego,

bylo bardzo trudno. Dlatego Rosen pierw-

a także w opinii publicznej. Świadczą o tym

Wyznań Religijnych

liczne bzdurne plotki, zebrane przez tegoż

Jana Nalborczyka.

szy rok pobytu w Ameryce przebyl bardzo

i Oświecenia Publicznego

Iwana Kosynina, również zwolnienie przy

Studia na Wydziale byly czteroletnie,

ciężko, zmuszony byl żyć nawet w skrajnej

(WR i OP)RP zawiadomil

nędze. Po roku pobytu w tym najznakomit-

pierwszej okazji ze stanowiska profesor-

dwa pierwsze lata ogólne, dwa końcowe ­

Jana Henryka Rosena,

skiego. Może wchodzila tu jeszcze w grę

specjalizacyjne. Program pierwszych dwu

szym ,,kraju dolara" wydostal się z nędzy

że rozporządzeniem

zazdrość co do jego talentu i sukcesów

lat obejmowal geometrię wykreślną, per-

i żyl dostatecznie dobrze. Ale pierwszy rok

prezydenta Rzeczypospolitej

pobytu w Ameryce byl dla niego bardzo

europejskich.

spektywę malarską, historię architektury,

Jan Henryk Rosen zostal

Artysta w slowie i piśmie doskonale

historię sztuki, historię kultury, filozofię,

ciężki. We Lwowie pamiątką po nim zosta-

mianowany profesorem

ly freski w świątyni ormiańskiej. Studentki

wladal językiem francuskim, angielskim

rysunek aktu, rysunek i malarstwo zdob-

nadzwyczajnym Wydzialu

i niemieckim, a w slowie ­ wloskim i ro-

nicze, modelowanie rzeźbiarskie, anatomię.

(jego uczennice) pomagaly jemu w wykona-

Ogólnego Politechniki

syjskim. Już przed przybyciem do Lwowa,

Program III i IV roku ­ rysunek figuralny,

niu tych polichromii. Rosen przestudiowal

Lwowskiej. W liście do niego

mieszkal na stale lub odwiedzal Francję,

alfabet ormiański i z ormiańskich liter ukla-

malarstwo dekoracyjne, studium martwej

minister W R i OP m.in.

dal piękne ornamenty. Doskonale mówil po

Anglię, Szwajcarię, Wlochy, Hiszpanię,

i żywej natury, dekorację wnętrz, grafikę,

zaznaczyl: ,,Pan prezydent

polsku. Dla mnie byl bardzo uczynny, rów-

Niemcy, Austrię i Belgię. Zostal odzna-

psychologię, metodykę i dydaktykę w na-

Rzeczypospolitej mianowal

nież pomagal w różnych moich potrzebach.

czony wysokimi polskimi, francuskimi

uczaniu rysunku, naukę o barwach i chemię

JAN HENRYK ROSEN ­

Pana postanowieniem

Byl bardzo zadowolony, kiedy odwiedza-

i angielskimi orderami. Mial szerokie zna-

barw, rysunek techniczny, historię pisma.

PORTRET REKTORA GABRIELA

z dnia 14 lutego 1930 roku

jomości w kręgach artystycznych i dyplo-

lem jego pracownię".

Obsada katedry byla znakomita. Stylizo-

SOKOLNICKIEGO

profesorem nadzwyczajnym

Tymczasem studenci grupy rysunko-

matycznych nie tylko w Polsce, ale też we

wanie form, rysunki zdobnicze i rysunki

rysunków figuralnych

wej byli zachwyceni nauką Rosena, jego

Francji i Szwajcarii.

figuralne wykladal Wladyslaw Sadlow-

fakultecie zrodzila też bezpodstawnie plot-

na Wydziale Ogólnym

Pracując na Politechnice Lwowskiej

erudycją, jego osobistością. W swoich póź-

ski, anatomię plastyczną, modelowanie

ki, które zanotowal na przyklad ukraiński

w Politechnice Lwowskiej.

niejszych opiniach wyraźnie wyróżniali go

Rosen stale otrzymywal zaproszenia

i rysunek aktu Jan Nalborczyk, fotografikę

artysta grafik Iwan Kosynin. Dwadzieścia

Zawiadamiając o powyższej

nawet wśród grona bardzo zaslużonych

i wyjeżdżal za granicę w celu wykona-

Henryk Mikolasch i Witold Romer, studium

lat później utrwalil on z pamięci (we wrze-

nominacji proszę Pana

śniu 1954 roku) opinie o Rosenie, które w la-

profesorów i naukowców, którzy wykladali

nia monumentalnych polichromii, a także

martwej i żywej natury Jan Opliński, deko-

o zlożenie ślubowania w ręce

tach 30. krążyly nie tylko w środowisku ar-

na Wydziale. Wiele lat później dawny uczeń

na wystawy artystyczne tak w kraju (do

rację wnętrz Adam Mściwujewski, grafikę

Jego Magnificencji Rektora

Warszawy, Krakowa, Poznania), jak i za

i asystent Rosena Konrad Dyba już we Wro-

Ludwik Tyrowicz, historię kultury ogólnej

tystycznym, ale też w mniej intelektualnych

Politechniki Lwowskiej

granicę ­ do Austrii, Wielkiej Brytanii, Ir-

clawiu wspominal: ,,Osobistością, która

Konstanty Chyliński, dzieje sztuk plastycz-

sferach miejskich. Oto fragment wspomnień

oraz do porozumienia się

landii, Wloch, Watykanu. W 1930 roku

wywarla największy wplyw na ksztalto-

nych Mieczyslaw Gębarowicz, historię

Iwana Kosynina: ,,Wróciwszy z krajów po-

z Dziekanem Wydzialu

ludniowych (twórczej podróży do Egiptu),

wanie się grupy rysunkowej, byl artysta

przez pięć miesięcy pracowal w Wiedniu,

pisma i heraldykę Rudolf Mękicki, rozwój

Ogólnego co do objęcia

poznalem we Lwowie okolo roku 1930 ma-

malarz Jan Henryk Rosen... Byl wybitnym

dekorując kaplicę króla Jana III Sobieskie-

form scenicznych Leon Schiller. Wśród asy-

przez Pana obowiązków

go w kościele oo. zmartwychwstańców

malarzem o wszechstronnej kulturze hu-

stentów wyróżniali się dwaj zdolni artyści

larza Jana Henryka Rosena. Mial on swoją

profesorskich".

na Kahlenbergu. W 1932 roku wyjeżdżal

manistycznej. Sądzę, że w jego twórczości

malarze, mianowicie Mieczyslaw Wysoc-

pracownię przy ulicy Nabielaka, niedaleko

freski w Katedrze Ormiańskiej byly jednym

do Wloch, gdzie wykonal polichromię

ki i Tadeusz Wojciechowski, należący do

budynku sowieckiego konsulatu. Prowa-

dzil tam wlasną szkolę malarską, do której

z czolowych osiągnięć, gdyż malowana póź-

w kapliczce nagrobnej Józefa Toeplitza na

ugrupowania ARTES, przyjaciele Rosena.

JURIJ SMIRNOW

cmentarzu w Saut Ambrogio ďOlona pod

w większości uczęszczaly kobiety. Jan Hen-

niej przez niego kaplica papieska w Castel-

Profesor J. H. Rosen osobiście udzielal się

25 marca tegoż roku J.H. Rosen zlożyl

Varese. W 1933 roku otrzymal niezwykle

-Gandolfo pod Rzymem nie miala już tych

w sprawie zaproszenia niektórych z nich

ryk Rosen byl pochodzenia żydowskiego,

ślubowanie i oficjalnie przystąpil do wyko-

zaszczytne zaproszenie od Ojca Świętego

walorów... Malarstwo Rosena odwrócone

do pracy na Wydziale Ogólnym. Ze stalą

lecz dla kariery przyjąl obrządek rzym-

nania obowiązków profesorskich. W ślu-

calkowicie od wspólczesnych kierunków

Piusa XI i udal się do Watykanu, gdzie

pracą na Politechnice związana byla rów-

skokatolicki. Prowadzil życie ,,jedwabne",

bowaniu zlożonym na ręce rektora Kaspra

w sztuce, nie moglo wywrzeć bezpośred-

udekorowal prywatną kaplicę papieską

mial w domu dużo slużących, lokali, poko-

nież zmiana miejsca zamieszkania ­ Rosen

Weigla i dziekana Kazimierza Kuratow-

w letniej rezydencji Castel-Gandolfo. W la-

jówek... Jego starzy rodzice mieszkali przy

niego wplywu na studentów, ale wpoilo

zająl jedno z mieszkań w tzw. ,,domie pro-

skiego profesor Jan Henryk Rosen uroczy-

tach 1934­1935 bawil w Anglii i Irlandii,

nam, jak również i korekty Profesora, odpo-

fesorskim" przy ul. Nabielaka 37. Kamienica

nim. Ojciec byl slabym akwarelistą. Rosen

ście potwierdzil, że ,,na powierzonym mi

uczestniczyl w calkowicie nowym dla

wiedzialność w podejmowaniu zamierzeń

profesorska znajdowala się akurat przez

wslawil się glównie dekoracją freskami

stanowisku profesora szkoly akademic-

siebie przedsięwzięciu ­ w wytwórni fil-

twórczych i dążenie do wypowiedzi w for-

ulicę, naprzeciw pracowni artysty przy ul.

Katedry Ormiańskiej. Projekty robil farba-

kiej przyczyniać się będę ze wszystkich sil

mie doprowadzonej do maksymalnej rze-

mowej Lodovico Toeplitza pracowal nad

Nabielaka 27.

mi wodnymi i owe przecudne kompozycje

do ugruntowania wolności i potęgi Rzeczy-

telności. Profesor pozostawial nam zresztą

scenografią i projektami kostiumów do fil-

W grupie rysunkowej, jak i w ogóle

przenosil freskami na mury kościola or-

pospolitej Polskiej, której zawsze wiernie

dużą swobodę twórczą, wymagając przede

mu ,,Tristan i Izolda". Rosen wykonal ponad

miańskiego. Za ową pracę dostal podobno

na wydziale, studiowalo niemalo kobiet,

slużyć będę, wszystkich obywateli kraju

2 000 szkiców kostiumowych i projektów

od Ormian 27.000 dolarów (wtedy we Lwo-

wszystkim doprowadzenie swej indywi-

co bylo ewenementem na Politechnice

w równym mając zachowaniu, przepisów

scenograficznych. Przez trzy miesiące stu-

dualnej wizji do konsekwentnej i doskona-

Lwowskiej w owych czasach. Na podsta-

wie kursowala waluta dolarowa). Kler ka-

prawa strzec będę pilnie, obowiązki mego

diowal materialy źródlowe w londyńskim

lej formy. Zawdzięczaliśmy Profesorowi

wie spisów studentów byly asystent Ro-

tolicki popieral jego ­ byl to naprawdę uta-

stanowiska spelniać gorliwie i sumiennie,

sena Konrad Dyba obliczyl, że na wydziale

lentowany artysta, a w życiu arystokrata.

wiele, a piszący te slowa szczególnie, jako

British Muzeum. Jednak do realizacji filmu

a tajemnicy urzędowej dochowam".

będący przez dwa lata asystentem w jego

nie doszlo z przyczyn finansowych i ar-

Ogólnym procent kobiet-studentek wyno-

Wslawiony malowidlami na ścianach świą-

Wedlug monografii ,,Politechnika Lwow-

katedrze".

tyni ormiańskiej zostal zaproszony do Rzy-

sil 16,1%, gdy przeciętna uczelni stanowila

tysta wrócil do Lwowa. Wiadomo też, że

ska. 1844­1945" wlaśnie w 1930 roku nastą-

mu dla remontu sufitu biblioteki watykań-

Wspomnienia Konrada Dyby, tak i in-

4%. Studentki byly bardzo pilne w nauce

w Londynie na stale od 1927 r. mieszkala

pila reorganizacja Wydzialu Ogólnego w trzy

nych wspólczesnych znajomych Rosena,

i profesorowie podziwiali efektywność ich

skiej. Sufit ten dekorowal jeszcze Rafael.

siostra Rosena ­ Maria, żona polskiego

grupy, mianowicie fizyczno-chemiczną, ma-

studiów. Taka sytuacja wynikala tak z uni-

Sufit ten zarysowal się i Jan Henryk Rosen

świadczą o tym, że artysta wywieral na

dyplomaty Jana Wszelaka, pracownika

tematyczną i rysunkową. W tejże monografii

kolegach i studentach mocne wrażenie

wersyteckiego charakteru fakultetu, jak

zostal zaproszony, aby go wyremontować.

ambasady RP w Wielkiej Brytanii. Artysta

zaznaczono, że ,,pedagogami w pierwszych

zarówno swoją indywidualnością, jak

i z twórczej organizacji procesu studiów.

Wywiązal się z tej pracy znakomicie i wrócil

odbyl też wtedy podróż do Irlandii, prze-

dwóch latach byli w większości pracownicy

i twórczością. Europejskie wychowanie

do Lwowa, lecz marzeniem jego bylo wyje-

Wśród studentek Rosena można przypo-

bywal w Dublinie. ,,O pobycie jego w Du-

naukowi Politechniki, glównie Wydzialu Ar-

i paryskie wyksztalcenie Rosena wyróż-

mnieć nazwiska Aliny Rafalowskiej, Ste-

chać do USA. Polska arystokracja galicyjska

blinie informowala nawet irlandzka prasa,

chitektury. Wśród nich na szczególną uwagę

fanii Gębus-Baranieckiej, Pauliny Stachy,

pomogla mu w tej sprawie. Z Polski artyście

nialy go wśród nawet najbliższych kole-

nie podając jednak wyraźnie celu wizyty ­

zasluguje postać profesora Kazimierza Bar-

malarzowi wyjechać w świat daleki nie bylo

gów. W jakimś sensie byl on czlowiekiem

Olgi Monastyrskiej.

mowa jest tylko o studiach irlandzkich sta-

tla, nie tylko jako wybitnego uczonego, ale

z innego świata. Należy jednak podkreślić,

latwo. Rosenowi udalo się. Ale on nie wie-

Na znanych artystów wyrośli jego

rożytności... dla potrzeb ilustracji, których

w znacznej mierze inicjatora powstania gru-

że nigdy nie stal się tak naprawdę swoim

uczniowie Stanislaw Tyrowicz i Stanislaw

dzial, że w Ameryce niezaangażowanemu,

Rosen będzie jednym z wykonawców". Czy

py rysunkowej, w czasie gdy pelnil funkcję

Teisseyre. Znaczna obecność kobiet na

nawet wybitnemu artyście, utrzymać się

w lwowskim środowisku profesorskim,

nie chodzilo tym razem o ilustracje do serii

prezesa Rady Ministrów".

,,Żywoty świętych"?

Reorganizacja znacznie rozszerzyla

We Lwowie Rosen nie tylko wykladal

zakres wykladów i wymagala powolania

na Politechnice rysunek, ale również byl

dodatkowej kadry profesorów i wykla-

wzięty jako malarz. Znany jest na przy-

dowców. W obrębie każdej grupy wprowa-

klad portret profesora Gabriela Sokolnic-

dzono specjalizacje; w grupie rysunkowej

kiego (1877­1975), który byl rektorem

­ z dekoracji wnętrz, grafiki, malarstwa

w latach 1931/32. Ten portret Rosen wyko-

dekoracyjnego i monumentalnego, a od

nal dla galerii rektorów w Sali Senatu Poli-

roku 1931 także z ilustracji książek i cza-

techniki. Wlasnością G. Sokolnickiego byl

sopism. Dla grupy rysunkowej powolano

też obraz Rosena ,,Zwiastowanie", który

też katedrę rysunków figuralnych, którą

znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum

w latach 1930­1934 kierowal Jan Henryk

Sztuki Sakralnej we Lwowie.

Rosen. Do obowiązków nowego profeso-

Można sugerować, że artysta wyko-

ra należala twórcza praca artystyczna,

nal również portret profesora Witolda

udzielenie nauki rysunków figuralnych

Minkiewicza, który pelnil funkcję rektora

w formie zarówno wykladów, jak i ćwi-

w latach 1930/31. Z architektem Witol-

czeń w zakresie potrzeb nauczania, kie-

dem Minkiewiczem Rosen wspólpracowal

rownictwo katedrą rysunków figuralnych

przy dekoracji Katedry Ormiańskiej, Min-

polączonej z zakladem oraz sprawowanie

kiewicz również aktywnie promowal Ro-

wszelkich czynności akademickich zwią-

sena na stanowisko profesora Wydzialu

zanych ze stanowiskiem profesora. Jan

Ogólnego. Niestety, po II wojnie światowej

Henryk Rosen zostal również powolany

galeria rektorów zostala częściowo roz-

do skladu komisji egzaminów dyplomo-

proszona, częściowo zniszczona i odnale-

wych grupy rysunkowej, obok profeso-

zienie obecnie wszystkich portretów jest

J. H. ROSEN W GRUPIE PROFESORÓW I STUDENTEK WYDZIALU OGÓLNEGO

rów Wladyslawa Sadlowskiego, Mariana

po prostu niemożliwe.