40

nr 15­16 (451­452) 30.08.­16.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Zagadka ,,masońskich znaków" w kościele w Strusowie

Wioskę, a dawniej

stać się zalążkiem pierwszych

lóż masońskich. Wraz z ich za-

miasteczko, Strusów kolo

nikiem zanika również prakty-

Trembowli wielokrotnie

ka używania ,,znaków masoń-

wspominalem w swoich

skich". Sporadycznie spotyka

publikacjach w Kurierze

się jeszcze stosowanie tych zna-

Galicyjskim. Nie na darmo

ków, ale jest to już raczej wyją-

­ pelna jest wspanialych

tek, niż zasada. Można je spotkać

na kamiennej obmurówce kana-

zabytków i zadziwiających

lu Yarrowee z lat 1890. w stanie

historii. Między innymi

Wiktoria w Australii. Badacze

Strusów byl przez

naliczyli tam okolo sześćdzie-

dlugi czas centrum

sięciu różnych oznakowań.

kamieniarstwa. Produkcja

lokalnych artystów,

Zagadka, o której przedtem

nikt nie wiedzial

obrabiających czerwony

Odkrycie tajemnych znaków

trembowelski piaskowiec,

w kościele w Strusowie po-

byla najróżniejsza ­ od

twierdza zasadę: ,,Jeżeli chcesz

elementów konstrukcji

coś schować ­ polóż na naj-

ZNAKI MASOŃSKIE W STRUSOWIE

budowlanych (obramienia

bardziej widocznym miejscu!".

okien i drzwi, rynien,

Obok kościola św. Antoniego

prawidlowo ustawiony obro-

karniszy i schodów), po

i MB Różańcowej w ostatnich

biony w zakladzie blok.

latach przewinęlo się tysiące

Wynika stąd, że swoje ,,znaki

rzeźbę i nagrobki.

turystów i dziesiątki history-

murarskie" posiadali zarówno

ków i krajoznawców ­ w tym

oddzielni mistrzowie, tak i cale

DMYTRO POLUCHOWYCZ

N

i ja. Nikt nie zwrócil uwagi na

wytwórnie kamieniarskie.

ajbardziej

znanym

te znaki! Miejscowi wierni do-

Jak już zaznaczylem, te zna-

miejscowym

artystą

brze znali te znaki, ale też nie

ki nie mają nic wspólnego ze

byl  Ludwik  Ziemski,

zwracali na nie uwagi: ,,Jakie są,

stowarzyszeniem  ,,wolnych

dzialający w okresie między-

takie są... Co w nich unikalnego

mularzy".  Wielu  uczonych

wojennym. Oprócz figur sa-

i interesującego?".

twierdzi jednak, że te stowa-

kralnych dla świątyń i arty-

Na zagadkowe znaki zwró-

rzyszenia swymi korzenia-

stycznych nagrobków stworzyl

cil wreszcie uwagę miejscowy

mi sięgają do tradycji wlaśnie

szereg pomników, dekorują-

krajoznawca i kierownik tury-

tych gotyckich kamieniarzy,

styczno-krajoznawczego kól-

cych dawniej place Trembow-

ich cechów rzemieślniczych

ka Centrum Dzieci i Mlodzieży

li. Niestety zostaly zniszczone

i  towarzystw,  budujących

przez komunistów.

liceum w Mikulińcach Andrij

wspaniale gotyckie świątynie.

NAGROBEK SAMOBÓJCZYNI

Najbardziej oryginalną i, bez

Kapusta. Mikulince leżą zaled-

Nie przypadkowo wspomnia-

przesady, najbardziej unikalne

wie kilka kilometrów od Stru-

lem tu o korzeniach. Świąty-

dzielo artysty można zobaczyć

sowa, a Andrij jest znaną posta-

zdumiewa

wspanialością

Średniowiecznym

,,ma-

nie czasami budowano przez

na strusowskim cmentarzu.

cią w kolach krajoznawczych

i wysoką wieżą, wzbijającą

sońskim znakom" poświęcono

stulecia i zawód budownicze-

nie tylko obw. tarnopolskiego,

W centrum nekropolii znajduje

się w niebo. Nie tylko one lą-

wiele prac naukowych. Histo-

go świątyni przekazywany

ale i calej Ukrainy.

się nagrobek jego siostry Zu-

czą świątynię w Strusowie ze

rycy dzielą je na trzy typy:

byl z pokolenia na pokolenie ­

zanny Ziemskiej-Dziurmano-

Jednym z elementów archi-

średniowiecznymi gotyckimi

­ Znaki, którymi kamie-

niejako w spadku. Np. slynną

wej (1894­1933). Przedstawil

tektonicznych kościola i jedno-

kościolami Europy Zachod-

niarze znaczyli wyciosane ka-

katedrę w Kolonii budowano

on w trembowelskim piaskow-

cześnie jego elementem zdob-

niej. Jak wskazal krajoznawca

mieniu bloki i kamienne kon-

przez ponad 600 lat!

cu obraz znanego angielskie-

niczym jest podstawa, zlożona

Andrij Kapusta, na murach ko-

strukcje. Czyniono tak, aby

Budowlańcy byli jednymi

go malarza Johna Mille ,,Ofelia".

z trzech rzędów wielkich bloków

ściola można zobaczyć też tzw.

można bylo ocenić wykonaną

z najbardziej wyksztalconych

Na obrazie ­ jak i na nagrobku

z czerwonego trembowelskiego

,,znaki masońskie". Dzięki temu

pracę i określić wyplatę, a rów-

ludzi tego czasu. Konstrukcje

­ widzimy obsypane kwiatami

piaskowca. Jak wyjawil Andrij

odkryciu mniej-więcej trady-

nie w celu kontroli jakości (gdy

i zdobnictwo gotyckich świą-

cialo kobiece plynące po rzece.

prawie 40% bloków oznakowa-

cyjna wiejska świątynia może

element zostal wybrakowany

tyń przypomina kamienne ko-

Wydarzenie mialo miejsce

ne są tajemniczymi znakami. Są

obecnie pretendować do tytulu

lub nieprawidlowo obrobiony ­

ronki. Tu każdy poszczególny

w Strusowie w 1933 r. i niewie-

one różne ­ od cyfr rzymskich,

,,unikalna", bowiem tego rodza-

wiadomo czyja to wina);

element, wytworzony na ziemi,

le różni się od dramatów Szek-

liter lacińskich po krzyże i nie-

ju ,,masońskich znaków", po-

­ Drugi typ znaków jest

mial stanąć dokladnie w prze-

spira. Mlodsza siostra artysty,

zrozumiale figury. Ba! Wśród

chodzących z końca XIX w., na

w  swym  znaczeniu  bliski

znaczonym dla niego miejscu na

Zuzanna, byla nauczycielką

nich udalo się odnaleźć kilka

Ukrainie nigdzie więcej nie na.

pierwszemu, tyle, że znak pozo-

wysokościach świątyni. Prócz

w miejscowej szkole. Jej mężem

znaków z pisma Tatarów Krym-

Takie znaki są charaktery-

stawiala ,,brygada" wznosząca

tego wszystkie elementy mu-

byl Piotr Dziurman, również

skch ­ tamgi i jej różne wersje,

styczne dla dawnych świątyń

konstrukcję. Weźmy pod uwagę

sialy mieć jednakową wytrzy-

nauczyciel tej szkoly. Mie-

w tym podobne do germańskich

gotyckich. Pod to określenie

wielkość ówczesnych gotyckich

malość. Nawet w chwili obecnej

li dwójkę dzieci. Piotr zdradzil

run. Z tych znana jest slynna

podpadają różne znaki, gęsto

świątyń, przy których budowie

przy użyciu komputerów jest to

żonę z mlodą sekretarką szkol-

runa ,,algiz" ­ runa życia. Waż-

pokrywające mury świątyń.

pracowaly setki ludzi.

zadanie niezwykle trudne.

ną. Nieszczęśliwa Zuzanna nie

ny i interesujący element! Wiele

Zaznaczę od razu, że w tym

­  ,,Znaki  pozycjonowa-

Gdy tendencja stawiania ol-

mogla z tym się pogodzić i rzuci-

jest znaków podobnych i nawet

przypadku ,,masoni" ­ to zwy-

nia" ­ byly to znaki, koniecz-

brzymich gotyckich świątyń

la się z mostu w odmęty Seretu.

identycznych ze średniowiecz-

kli kamieniarze, nie mający nic

ne przy pracach montażowych

wyszla z mody, zrzeszenia ka-

To wydarzenie zrozpaczony brat

nymi ,,znakami masonów"!

wspólnego ze wspólnotą ,,wol-

zlożonych konstrukcji, gdy

mieniarzy-budowlańców stop-

uwiecznil w kamieniu. Prawdo-

Andrij od razu zauważyl, że

nych mularzy".

wiele zależalo od tego, czy jest

niowo zanikają, by z czasem

podobnie takiego nagrobka nie

wiele znaków przedstawio-

ma nigdzie na wiecie.

ne są odwrotnie, lub ,,leżą" na

Nie tak po prostu zatrzyma-

boku. Stąd wyciągnąl wniosek,

lem się na opowieści o miejsco-

że na blokach kamienia zjawily

wych kamieniarzach. Odegrają

się one przed budową kościola,

oni kluczową rolę w temacie,

a nie po jego wystawieniu. Wy-

któremu poświęcony jest ten

sunąl też hipotezę, że bloki te

artykul.

wcześniej byly elementami ja-

Glównym elementem archi-

kiejś wcześniejszej konstrukcji.

tektonicznym Strusowa jest ko-

Zwrócil się do mnie z tym przy-

ściól pw. św. Antoniego i MB Ró-

puszczeniem. Bylo to dla mnie

żańcowej z wysoką ostrą wieżą.

dość prawdopodobne, tym bar-

Jego budowę prowadzono w la-

dziej, że wtórne wykorzystanie

tach 1892­1906 na koszt ówcze-

elementów budowli w Struso-

snego  wlaściciela  Strusowa

wie ma dawne tradycje.

hrabiego Wlodzimierza Bawo-

W czasach wladania Struso-

rowskiego, a później, prawdopo-

wem przez rodziny szlacheckie

dobnie, Józefa Goluchowskiego,

(XVI ­ XVII w.), które też nada-

jej późniejszego wlaściciela.

ly miejscowości nazwę, w uro-

Kościól zbudowany w sty-

czysku Czarna Debra na le-

lu neogotyckim i minimalizmu

wym brzegu Seretu wzniesiono

PANORAMA STRUSOWA