14

nr 17 (453) 17­26.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dorothy Hosmer: rowerem przez poludniową Polskę

Dziś, Szanowni Czytelnicy,

Konferencję Pokojową, w której uczestni-

pragnę opowiedzieć

czyl jako jeden z reprezentantów Polski.

,,Nigdy nie zapomnę ­ powiedzial, ­ jak gó-

o podróży mlodej

ral z Tatr, w haftowanych bialych portkach

amerykanki Dorothy

z owczej welny, kręcąc guzik plaszcza

Hosmer, autorki artykulu

prezydenta Wilsona, bronil polskiej spra-

,,Rowerem przez Polskę",

wy"(byl to Piotr Borowy z Lipnicy Wielkiej

który ukazal się w piśmie

na Orawie, dzialacz narodowy i pisarz.

,,National Geografic"

Jego spotkanie z prezydentem Wilsonem

mialo miejsce 11 kwietnia 1919 r. ­ aut.).

w czerwcu 1939 r.

Moja droga nagle zmienila się z pozio-

mej w pionową. Odwiedzilam znajdujące

PETRO HAWRYLYSZYN

się w budowie obserwatorium na najbar-

Osobistość Dorothy Hosmer Lee, ame-

dziej na wschód wysuniętym szczycie Kar-

rykańskiej turystki jest bardzo interesu-

pat i jednocześnie odkrylam ponad chmu-

DOROTHY HOSMER

jąca, ponieważ pozwala na zapoznanie się

rami linię dawnego frontu. Na wspólną

z jej wspomnieniami o ówczesnej rzeczywi-

wycieczkę zaprosil mnie pewien inżynier,

stości. Dorothy urodzila się w 1911 r. w miej-

który wybieral się tam z żoną. Mial nad-

scowości Vavatoka w stanie Wisconsin,

zorować państwowe obserwatorium przy

liczącej wówczas 3346 mieszkańców. Jej ro-

polskiej granicy na szczycie Popa Iwana

dzina wędrowala po USA. Naukę rozpoczę-

(6646 stóp) (2022 m.n.p. m. ­ aut.). Samo-

la w Wilmete w stanie Illinois, a zakończyla

chód zostawiliśmy w leśnictwie i odtąd

DOROTHY HOSMER NA GRANICY POLSKI I ROMUNII

w Sartodze na Florydzie. Przez rok studio-

pięliśmy się caly czas pod górę w dokuczli-

wala w instytucie Raisa (z czasem Instytu-

Po przybyciu na miejsce odebraliśmy

Zachowując obrządek grecko-ortodoksyj-

wym deszczu. Tylko chwilami chmury roz-

cie Raisa) w Heison w Texasie, a następnie

pakunki z częściami naszych kajaków i po

ny podlegal on Rzymowi. U stóp pawilonu,

stępowaly się i widzieliśmy wówczas aza-

kolejny rok w college w Nowym Jorku. Dalej

heroicznych bojach udalo nam się je wresz-

wokól przecinającego plac kanalu, tloczy-

lie na tle platów śniegu czy urwisty uskok

podjęla tam pracę w banku na Wall Street.

cie zlożyć. Przypominalo to grę w bierki.

ly się kobiety odziane w żywe barwy czer-

grzbietu, który należalo okrążyć. Trwalo

W czerwcu 1936 r. za 89 dol. kupila bilet na

Ruszyliśmy w dól Dniestru, rozlewa-

wieni i czerń ­ kolory charakterystyczne

to wieczność, przemoklam do suchej nit-

statek i poplynęla do Europy, mając zamiar

jącego się szeroko wśród falujących pól

dla Ukraińców ­ i napelnialy butelki wodą

ki, a ręce przymarzly mi do odzienia. Tak

spędzenia tam kilku miesięcy przed podróżą

i rozciągających się wzgórz. Wioslowaliśmy

święconą przez księży.

dowloklam się do zabudowań na szczycie.

do Indii i na Daleki Wschód.

dlugo w noc. Księżyc srebrzyl końce wiosel

Po powrocie nad rzekę rozebraliśmy

Obserwatorium, chociaż zbudowane

Do rejestracji wrażeń z podróży za-

zanurzanych w wodzie. Prąd byl bystry,

kajaki i w częściach zapakowaliśmy do

przez Polską Ligę Obrony Powietrznej,

kupila aparat fotograficzny Rolleicord.

z wirami w miejscu ujścia strumieni. Co parę

worków. Wyprawa kajakami stanowila

sluży celom naukowym, glównie astrono-

Spędzila kilka miesięcy we Wloszech, zaś

minut wylewaliśmy wodę. Czy huczący od-

interludium w drodze do świata mużykow,

mii i meteorologii. Prawie 500 ton sprzę-

PEDALUJĄC PRZEZ POLSKĘ.

podczas pobytu w Wiedniu wiosną 1937 r.

glos oznaczal bystrzycę czy plyciznę? Kil-

jedynego prawdopodobnie regionu, gdzie

tu wwiozly tutaj górskie koniki. Kilka dni

AMERYKAŃSKA DZIEWCZYNA

zdecydowala się na rowerową wyprawę

ka razy kajak o malo co nie wywrócil się do

życie plynęlo tym samym rytmem jak

przebywalam po drugiej stronie szczytu,

SAMOTNIE PODRÓŻUJE

przez poludniową Polskę i Rumunię:

góry dnem. Wreszcie rozbiliśmy w świetle

przed wojną.

w schronisku, gdzie zatrzymywaly się na

Z KRAKOWA I JEJ PRZYGODY

,,Osiem dni beztroskiego życia na po-

latarek obóz pod piaszczystym urwiskiem.

Trzy wielkie postacie powojennej Pol-

noc grupy górskich wędrowców. Raz tań-

NA UKRAIŃSKICH KRESACH

kladzie statku zrobily więcej, niż po prostu

Obudzil nas glos dzwonów. Niedaleko

ski to: Pilsudski, Paderewski i Dmowski.

czylam tu polkę i dzikiego, przytupywane-

postawily ocean pomiędzy statkiem a No-

slońcu" o Adżydżyce opublikowano we

naszego obozowiska wznosily się biale

Tego ostatniego, odwiecznego przeciw-

go oberka przy blasku ogniska. Innej nocy

wym Jorkiem. To upewnilo mnie, że podróż

,,Wspólczesnej Meksyce" w roku 1946.

ściany klasztoru. Rzeka tętnila życiem.

nika niezlomnego Pilsudskiego, w latach

przy blysku pioruna i huku przetaczające-

jest tym, co należy przyjąć, jeżeli chcesz coś

Po powrocie do USA w grudniu 1945 r.

Niedziela to dzień, w którym wszyscy

konfliktów i trudnej odbudowy państwo-

go się grzmotu sluchalam rzewnych pol-

z tego otrzymać. Otóż, przed przybyciem

przez rok byla sluchaczem kursu dla pisa-

i wszystko, z wyjątkiem odzienia kąpie się

wości jednego z przywódców o bezprzy-

skich ballad".

polecilam swój los wiatrom i postanowilam

rzy utworów dla dzieci na Uniwersytecie

w Dniestrze. Nadzy mężczyźni i chlopcy

kladnym bohaterstwie i poświęceniu, za-

Za dnia wędrowalam po górach, pra-

pojechać rowerem z Genewy do Triestu".

Columbia.

ukraińscy szorowali w wodzie konie, kro-

skoczyl widok Amerykanki zapuszczającej

wie zawsze spowitych chmurami. Natra-

Napisala list do redakcji slynnego cza-

Dorothy Hosmer wyszla za mąż za Fry-

wy, a także samych siebie. Również dziew-

się samotnie na rowerze w dzikie zakątki

filem na ciągnące się wzdluż grzbietu

sopisma ,,National Geographic" z propozycją

deryka Li w Puerto Rico w 1949 r. W lipcu

częta pluskaly się nago bez cienia wstydu

polskich gór. Spotkalam się z nim przy-

zwoje zardzewialego drutu kolczastego,

przygotowania artykulu i zdjęć z wyprawy.

1950 r. urodzil się im tam syn Carry i praw-

i pozdrawialy nas wesolo, gdy przeplywa-

padkowo, będąc zaproszona do slynnego

kamienne okopy i zniszczone ziemianki.

Propozycja chętnie zostala przyjęta. Latem

dopodobnie jakiś czas mieszkali w Puerto

liśmy obok. Plaskodenne lodzie przewozi-

zakladu przyrodoleczniczego, jakim bylo

Kiedyś walczyli tu Austriacy i Rosjanie,

1937 r. Dorothy byla we Wiedniu, gdzie

Rico. Po śmierci męża na raka przeniosla się

ly przez rzekę odświętnie ubrane kobiety.

sanatorium w Kosowie.

dziś panuje cisza przerywana jedynie od-

otrzymala list od przyjaciela, który zwie-

do Redlendes w Kaliforni, gdzie pracowala

Od dzieci na brzegu kupiliśmy mnóstwo

Trasa z Niżniowa prowadzila przez Kolo-

leglym pasterskim graniem i rosną niebie-

dzal Kraków i zaprosil ją przyjechać z apa-

jako radca ds. oświaty w Komisji slużby

poziomek w koszykach z kory brzozowej.

myję, gdzie zabawilam jakiś czas na rynku,

skie dzwonki. Przesiedzialam tam wiele

ratem fotograficznym, bowiem uważal, że

państwowej USA na bazie Norton w San

Do Niżniowa dotarliśmy po poludniu.

gubiąc się w labiryncie straganów, na któ-

godzin pośród przemieszczających się

będzie to dla niej dobra lekcja fotografii.

Bernardino. Tu pracowala do emerytury.

W świątecznie przyozdobionej wiosce pa-

rych Ukraińcy kupowali bądź sprzedawali

mgiel i zastanawialam się, ile jeszcze po-

Usluchala go i już za kilka tygodni w Kra-

W 2000 r. ,,National Geografic" uczcil

nowal jeszcze nastrój porannej uroczysto-

wykonane przez siebie miotly z galęzi, wy-

zostalo czasu do chwili, gdy następne po-

kowie zdecydowala się na zakup roweru.

pracę Dorothy Hosmer i innych kobiet-fo-

ści religijnej. Dziewczęta w aksamitnych

palane garnki z gliny i kawalki wapna slużą-

kolenie żolnierzy stanie przeciwko sobie

Dalej Dorothy Hosmer przez Kraków, Nowy

tografów publikacją ,,Kobiety-fotografo-

serdakach i wysokich skórzanych butach

cego do pobielania chalup krytych strzechą

na tej linii podniebnych szczytów. Odglos

Targ, Zakopane przejechala do Lwowa,

wie National Geografic".

staly grupkami na ulicy, udając brak zain-

w kolorze przypominającym ich czupryny.

rogu malego pastuszka, którego wysla-

a następnie na poludniowy wschód do Ru-

Cala podróż po Europie trwala 4 lata,

teresowania mlodzieńcami, którzy odziani

Po rozstaniu się z Kolomyją jeszcze dlugo

no, by mnie odnalazl przywolal mnie do

munii. W Karpatach weszla na szczyt Popa

jeden miesiąc i dziesięć dni. Przytoczę in-

w bogato zdobione koszule, przechadzali

spotykaliśmy chlopów ciągnących na targ

rzeczywistości, do świata nieustannego

Iwana i zwiedzila tutejsze obserwatorium.

teresujący fragment artykulu w przekla-

się po dziesięciu, ramię w ramię, śpiewając

lub wracających do domu.

niepokoju".

W Kosowie poznala Romana Dmowskiego

dzie Aleksandra Ruszczaka, dotyczący

pieśni w miękko brzmiącym slowiańskim

Wspaniale bylo wypoczywać w sana-

Co ciekawe, Czarnohora nie byla te-

przebywającego wówczas w sanatorium

naszych terenów:

języku.

torium, a moja pamiątka ze splywu Dnie-

renem walk podczas kolejnej wojny świa-

doktora Apolinarego Tarnawskiego.

,,We Lwowie, w domu znamienitego

Pośrodku placu stal zadaszony pawi-

strem, czyli poparzenie sloneczne, stala

towej. Niemniej jednak przez Przelęcz

Po zwiedzeniu Huculszczyzny Hosmer

polskiego naukowca, spotkalam trzech en-

lon, gdzie księża odprawiali uroczysto-

się dobrym pretekstem do podjęcia ,,le-

Jablonicką, dzielącą Czarnohorę od Gor-

przekroczyla polsko-rumunską granicę pod

tuzjastów splywów. Dowiedziawszy się, że

ści związane z dniem św. Piotra i Pawla.

czenia". Pewnego popoludnia mily starszy

ganów, wycofywaly się na Węgry polskie

Śniatyniem. Wykonala wiele zdjęć w Krako-

zmierzam na poludnie, zaproponowali, że

Mimo że nosili ornaty duchownych prawo-

pan, tryskający energią i dobrym humo-

oddzialy. W 1941 r. Po wybuchu wojny nie-

wie, Nowym Targu, Zakopanem (artykul ze

zabiorą mnie na Dniestr na sobotę i niedzielę.

slawnych, należeli do Kościola unickiego,

rem, zapytal mnie, czy to prawda, że dro-

miecko-sowieckiej na Pokucie wkroczyli

zdjęciami z wyprawy do Rumunii byl opubli-

Ustaliliśmy, że najpierw wyślemy mój rower

utworzonego z powodów politycznych

gę z Ameryki przebylam na rowerze. Byl

sprzymierzeni z Niemcami Węgrzy, którzy

kowany w ,,National Geographic Magazine"

do Niżniowa, dokąd przyplyniemy na ukraiń-

w 1596 roku podczas kontrreformacji.

to Roman Dmowski! Wspomnial Paryską

w 1944 r. próbowali się bronić na linii Kar-

pat przed natarciem Armii Czerwonej.

w listopadzie 1938 r. a z przejazdu przez Pol-

skie uroczystości w dniu św. Piotra i Pawla.

skę w czerwcu 1939 r.

Do Halicza, naszego punktu wyjścia,

Na podstawie:

W marcowym numerze z 1940 r. ,,Na-

dowiózl nas w sobotnie popoludnie zatlo-

1. Dawne Pokucie i Huculszczyzna

tional Geografic" opublikowal trzeci ar-

czony pociąg. Pelno w nim bylo Żydów,

w opisach cudzoziemskich podróżników.

tykul Dorothy ,,Rumuńscy lowcy ikry

drzwiami i oknami wnoszących paczki

Wybór tekstów z lat 1795-1939. Warsza-

z Walcowa, mala Wenecja delty Dunaju,

i tlumoki do przedzialów zapchanych od

wa. 2015, s. 157­169.

rosyjscy brodacze splywają do morza",

podlogi do sufitu, a także chlopów. Ci, nie

2. Pedaling Through Poland: An Ame-

a w kwietniu 1941 r. ukazal się drukiem jej

chcąc być gorsi, ladowali kosze z kurczęta-

rican girl free-wheels alone from Kraków

czwarty artykul ­ ,,Rodos i wyspy Egejskie

mi oraz worki, w których coś się szamotalo,

and its medieval byways, toward Ukraine's

we Wloszech".

pochrząkiwalo i kwakalo. Rozlegl się gwiz-

restive borderlandhttps://www.crazyguy-

Po śmierci ojca w 1943 r. Dorothy po-

dek i ruszyliśmy. Wieśniacy przeżegnali się.

onabike.com/doc/page/?page_id=569619

wędrowala do Meksyku, gdzie jakiś czas

Na każdym przystanku powstawalo wielkie

3. Dorothy Hosmer: the one who

pracowala w Departamencie spraw we-

zamieszanie, gdyż wszyscy opuszczali wa-

traveled alone by bicycle in 1936https://

wnętrznych Ameryki w Mexico. Latem

gony, aby napić się wody z pompy na stacji.

medium.com /@danney ve/dorothy-ho-

1945 r. odwiedzila Guatemalę, a po powro-

Halicz, przylączony do Polski w XIV w.,

smer-pioneer-women-i-caf9dd900262

cie do Meksyku odwiedzila grupę malarzy

byl stolicą księstwa, od którego pochodzi

ZDJĘCIE DOROTHY HOSMER ,,UŻYWAJĄC DLUGICH WIOSEL, STERNICY

4. На велосипеді через Польщу ht-

Adżydżyka na pólnocnym brzegu jeziora

nazwa Galicja, nadana tej prowincji przez

PROWADZĄ DARABY W DÓL PO BURZLIWYCH GÓRSKICH POTOKACH"

tps://velokosiv.if.ua/2021/01/16/6044/

Capala. Jej cykl fotograficzny ,,Wioska na

Austrię.