18

nr 17 (453) 17­26.09. 2024

Wielcy zapomniani

www.kuriergalicyjski.com

O. Ludwik Teofil Seweryn SJ ­ proboszcz w Szczercu k. Lwowa

Okres wojującego ateizmu

wśród więźniów obozowych. Dochodzenie

dal archidiecezji lwowskiej

jednak nie przynioslo żadnych rezultatów.

W jednym z listów do wspólbraci w Krako-

szereg wybitnych postaci,

wie tak pisal na temat Kazachstanu: ,,Pie-

które przyczynily się

kielne gorąco, duszno, kurzawa pylu w po-

do zachowania wiary

wietrzu. Nie jestem pewny, czy do końca

i polskości na tych

tego listu rozum się nie uwęgli. Dlatego nie

ziemiach. Należeli do

dziw się, że jakieś glupstwo się zakradnie

nich duchowni i osoby

między wiersze. Jeszcze jestem na miejscu.

świeckie, o których

Chcę czem prędzej uciec od gorąca".

We Lwowie tymczasem wladze pań-

pamięć zanika w miarę

stwowe rozumialy, że o. Seweryn przyna-

nieublaganego uplywu

leżny do znienawidzonego przez sowietów

czasu. Jednym z nich byl

zakonu jezuitów, może wrócić do Lwowa

niewątpliwie o. Ludwik

jeszcze przed ukończeniem terminu od-

O. LUDWIK SEWERYN W MLODOŚCI

Seweryn SJ, kaplan

siadki. W tym celu w 1955 roku we Lwowie

katolicki, więzień obozów

Swirydow uważal również, że zakonnik

rozpatrywano sprawę sądową dotyczącą

w klasztorze mial przechowywać zapasy

o. Seweryna. Dnia 19 czerwca 1955 roku

sowieckich i proboszcz

O. LUDWIK SEWERYN WE LWOWIE. LATA 50. XX WIEKU

żywności dla czlonków Armii Krajowej.

starszy śledczy Zarządu KGB przy Radzie

parafii św. Stanislawa

O. Seweryna aresztowano w wynajmo-

Sowieckiego oraz inkorporowanie ich do

Jeszcze tego samego dnia o. Seweryn zlo-

Ministrów ZSSR lwowskiego obwodu kpt.

w Szczercu.

wanym przez niego pokoju przy ul. Orzesz-

Polski". Decyzję tę jeszcze tego samego

żyl pisemne oświadczenie o zapoznaniu

Kulienko wydal orzeczenie podtrzymując

kowej 7/1 we Lwowie, poza klasztorem.

dnia przedstawiono o. Sewerynowi, który

się z wyrokiem.

wyrok z 1946 roku. Takie samo stanowisko

W trakcie aresztowania przeprowadzono

poświadczyl to wlasnym podpisem w ję-

Po ogloszeniu wyroków o. Seweryna

przyjąl 21 czerwca 1955 roku naczelnik Se-

MARIAN SKOWYRA

rewizję oraz zwyczajowo sporządzono

zyku polskim.

oraz dwóch innych jezuitów tj. o. Dlugosza

kretariatu Lwowskiej Oblasnej Komisji ds.

TEKST

spisy skonfiskowanego mienia. ,,Rewizja

Osadzony w jednym z lwowskich wię-

i o. Mokrzyckiego przetransportowano do

rewizji wyroków osób skazanych za prze-

ARCHIWUM ATJKR

w mieszkaniu o. Seweryna nie miala swej

zień NKWD o. Seweryn oraz inni jezuici

tzw. przesylnego punktu we Lwowie na ul.

stępstwa kontrrewolucyjne plk. Wichnicz.

ZDJĘCIA

konkluzji w postaci spisu inwentarza mie-

zostali poddani serii przesluchań. Prze-

Peltewnej.

Jednak jeszcze w 1955 roku o. Seweryn

Urodzil się 25 marca 1906 roku w Szre-

nia osobistego, bowiem jezuita, jako lo-

sluchania te trwaly nieraz po kilka godzin

O. Ludwik Seweryn w maju 1946 roku

zostal zwolniony z obozu i przez pewien

niawie k. Miechowa w rodzinie Wawrzyń-

kator w obcym domu nie posiadal żadnej

i odbywaly się w późnych godzinach wie-

zostal przewieziony do Solikamska na

czas mial mieszkać w Dżezkazganie, gdzie

ca i Katarzyny Galickiej. Mial trzech braci:

wlasności ­ pisal ks. Józef Wolczański.

czornych, a nawet nocnych. Na stawiane

Syberii. W drodze zetknąl się na Donba-

w swoim mieszkaniu odprawial konspira-

Jana, Franciszka i Feliksa. Dwóch pierw-

Fakt ten zarejestrowano w specjalnym

zarzuty o przynależność do AK o. Seweryn

sie z odbywającym tam karę kanclerzem

cyjnie msze dla grupy zwolnionych z la-

szych mieszkalo w rodzinnej Szreniawie,

oświadczeniu z 8.XII.1945 r. dodając, że

stanowczo się bronil. ,,Na wszystkie na-

kurii metropolitalnej we Lwowie ks. pra-

grów Polaków i Polek.

a Feliks przeprowadzil się do Krakowa.

przedmioty możliwe do przeniesienia

tarczywe pytania w tym względzie, ale

latem Zygmuntem Haluniewiczem. Na

W 1956 roku przybyl do Lwowa, obej-

Ludwik natomiast pierwsze nauki pobieral

funkcjonariusze zabrali ze sobą. Sowieci

również odnośnie politycznej dzialalności

Syberii zaś przebywal w różnych obozach.

mując obowiązki duszpasterskie w Szczer-

w szkole ludowej w Szreniawie.

nie dali wszakże za wygraną. Za wszelką

Kościola rzymskokatolickiego podczas II

W jednym z nich staral się zorganizować

cu kolo Lwowa, gdyż parafia ta od 1953

Idąc za glosem powolania postanowil

cenę usilowali pozyskać kompromitujące o.

wojny światowej we Lwowie, dalej: o rela-

swoistą prowokację, polegającą wywola-

roku pozostawala bez opieki duszpaster-

16 sierpnia 1922 roku wstąpić do zakonu

Seweryna materialy, o co wyspecjalizowa-

cjach o. Dlugosza z Watykanem, antypań-

niu buntu wśród więźniów. Wówczas to za

skiej, po śmierci jej ostatniego probosz-

jezuitów, a po odbyciu junioratu 19 sierpnia

nym slużbom operacyjnym nie bylo wszak

stwowej czyli antysowieckiej postawie o.

broń jeńcom mialy slużyć narzędzia pracy

cza ks. Henryka Zawady. Wcześniej przed

1924 roku w Starej Wsi na ręce o. Józefa

trudno. I rzeczywiście, spreparowano do-

Mokrzyckiego, osobie i aktywności w pol-

przy budowie drogi.

przyjazdem do Lwowa o. Seweryn odwie-

Bury, rektora seminarium, zlożyl pierwsze

kument noszący datę 7.XII.1945 r. ­ a więc

skim podziemiu ks. Truszkowskiego oraz

Lwowski jezuita wyrok początkowo

dzil o. Józefa Marsängera SJ, pracującego

śluby zakonne. W tym czasie rozpocząl

jeszcze sprzed aresztowania jezuity ­

skladzie amunicji w lwowskich klaszto-

mial odsiadywać w baraku wraz z prze-

na Bialorusi, wobec którego odnowil śluby

w Chelmie naukę w malym seminarium.

w którym opisano wizytę w jego mieszka-

rach ­ udzielal negatywnych odpowiedzi".

stępcami, ,,którzy znęcali się nad wspól-

zakonne.

Stopnie klasy V ­ VI zdobywal w Starej

niu. Jak z tego wynika, zupelnie nie dbano

W styczniu 1946 roku zostal opra-

więźniami". Pracowal przykuty lańcu-

Po powrocie do archidiecezji lwowskiej

Wsi, a VII ­ VIII w Pińsku, gdzie w 1928

o zachowanie bodaj pozorów zgodności

cowany i podpisany przez lejtnanta Na-

chami do taczek. Również zmuszano go

poslugą duszpasterską obok Szczerca ob-

roku otrzymal świadectwo dojrzalości.

relacji z rzeczywistością, nie przypuszcza-

konecznego elaborat kończący śledztwo

do pracy przy wyrębie lasu i ladowaniu

jąl inne parafie pozbawione kaplanów.

Wyższe studia seminaryjne ukończyl

jąc zapewne, iż osoby trzecie dotrą kiedy-

przeciwko o. Sewerynowi. Opisal w nim

drzewa do wagonów. W tym czasie ,,za-

Dojeżdżal do Stryja, Żydaczowa, Bóbrki,

kolejno w 1928­1929 w Krakowie, 1929­

kolwiek do owych dokumentów". W doku-

,,spoleczne pochodzenie oskarżonego z ro-

wsze zglaszal się do wszelkich robót, byle

Gródka Jagiellońskiego, a nawet spora-

dziny wielkiego kulaka-wyzyskiwacza oraz

31 w Eegenhoven w Belgii oraz teologię

mencie stwierdzono, że ,,znaleziono" kilka

tylko nie zostać w baraku, nie poddać się

dycznie do Kijowa i Żytomierza. Pomagal

dalsze curriculum vitae. W opisie jego winy

w latach 1931­1935 w Lublinie. Równocze-

antysowieckich broszur.

bezgranicznej tęsknocie, uniknąć natar-

także w prowadzeniu duszpasterstwa

śnie w Lublinie 8 kwietnia 1934 roku z rąk

Wedlug kolejnego protokolu, dato-

zwrócil uwagę na postawę określaną

czywych myśli". Wstawal zawsze godzi-

przy kościele św. Antoniego we Lwowie,

bpa Józefa Jelowickiego przyjąl święcenia

wanego również 7 grudnia 1945 roku od-

mianem przekonanego polskiego nacjona-

nę przed oficjalną pobudką, odprawial po

a w latach 1958­1959 także przy katedrze

subdiakonatu, 15 kwietnia 1934 roku ­ dia-

być się miala kolejna rewizja, tym razem

listy, od 1943 r. czlonka Armii Krajowej.

kryjomu mszę św., spowiadal i udzielal

lwowskiej.

konatu, a 24 czerwca 1934 roku święcenia

w klasztorze jezuitów przy ul. Dunin-Bor-

W jej szeregach oskarżony zajmowal się

więźniom komunii św. Docieral do chorych

Przez caly okres poslugi w ZSRS o.

kaplańskie.

kowskich 2 we Lwowie, do którego przy-

prowadzeniem punktu magazynowo-roz-

w innych barakach, a także spowiadal

Ludwik Seweryn byl nieustannie śledzo-

W 1934 roku zostal skierowany do

należal o. Seweryn. ,,I tym razem wypra-

dzielczego z żywnością, korespondencją

w czasie pracy. W czasie pobytu w obozie

ny przez funkcjonariuszy państwowych.

pracy w Wydawnictwie Apostolstwa Mo-

wa nie okazala się próżna. Mianowicie

i pieniędzmi. Akcję tę prowadzil zarówno

korzystal z pomocy wielu osób ze Lwowie,

W sprawozdaniach zwracano uwagę,

dlitwy w Krakowie, a w latach 1935­1939

w pomieszczeniu zburzonego skrzydla

podczas niemieckiej okupacji Lwowa, jak

otrzymując paczki żywnościowe. Pisal

że prowadzil ożywioną korespondencję

poslugiwal w krakowskiej Bursie im. ks.

budynku odkryto amerykańską maszynę

i po sowieckim wyzwoleniu miasta. Po-

także listy do Lwowa i Polski. Z Polski

z osobami mieszkającymi w Polsce. Suge-

Kuznowicza. W latach 1939­1945 należal

drukarską oraz pojemnik z farbą".

nadto do października 1945 r. otrzymywal

otrzymal zaproszenie na wyjazd, jednak o.

rowano też, że mógl przekazywać niebez-

Slowo Polskie, kolportując wśród znajo-

do wspólnoty zakonnej przy domu reko-

Seweryn na Syberii ostatecznie podjąl de-

pieczną informację abp Eugeniuszowi Ba-

lekcyjnym i kościele św. Józefa we Lwo-

Po tych czynnościach przygotowaw-

mych antysowieckie informacje".

cyzję powrotu do Lwowa, gdyż: ,,Czekają

ziakowi lub innym hierarchom w Polsce.

wie. Tutaj też 2 lutego 1943 roku na ręce o.

czych lejtnant Nakonecznyj w oskarżeniu

We Lwowie 28 lutego 1946 roku od-

oni tam strasznie [...] Tam Was jest dosyć,

Funkcjonariusze byli dobrze poinformowa-

Pawla Dzieduszyckiego zlożyl śluby wie-

z 19 grudnia 1945 roku podkreślal ,,że

bylo się przygotowawcze posiedzenie

a tu robotnicy się wykruszają, choć miej-

ni, że regularnie sluchal Radia Watykań-

czyste. W 1936 roku opublikowal broszu-

oskarżony będąc wrogo nastawiony do

Wojskowego Trybunalu Wojsk NKWD

scami żniwo jest" ­ pisal w jednym z listów

skiego, aby być na bieżąco z informacjami

rę pt. ,,Prawda na ciężkie czasy" w ramach

wladzy sowieckiej wstąpil w szeregi AK

lwowskiego obwodu, a 1 marca 1946 roku

do Krakowa.

i zmianami zachodzącymi w Kościele, któ-

serii ,,Glosy Katolickie". We wrześniu 1939

i wypelniając rozkazy przelożonych pro-

zwolano rozprawę sądową. Na podstawie

W 1948 roku o. Seweryn zostal prze-

re podawalo Radio Watykańskie.

roku zglosil się ochotniczo do Wojska

wadzil aktywną antysowiecką dzialalność

tegoż sądu o. Sewerynowi wymierzono

niesiony do Kazachstanu. Przebywal tam

W 1965 roku w jednym ze sprawoz-

dań podano, że ,,ksiądz Seweryn i prze-

Polskiego jako kapelan. Zaprzysiężony 12

nastawioną na zbrojne odlączenie zachod-

karę 10 lat obozu z pozbawieniem praw

w lagrach sowieckich: Spask, Rudnik,

wodniczący komitetu katedry lwowskiej

września 1939 roku, następnie skierowa-

nich obszarów USSR i BSSR od Związku

publicznych na 5 lat i konfiskatą mienia.

a latem 1955 roku w Dzezkazganie na ob-

miasta Lwowa Józef Nowakowski otrzy-

ny do jednostki, której prawdopodobnie

szarze Karagandy. Tam mial prowadzony

mali z Polski od swoich krewnych cere-

nie znalazl. Przez krótki czas mial praco-

proces sądowy za organizowanie buntów

monialy w języku polskim dla odprawia-

wać też w Kolomyi. We Lwowie natomiast

nia nabożeństw liturgicznych ­ chrztu,

opiekowal się uchodźcami z zachodniej

ślubu i pogrzebu, które zostaly wydane

Polski i pomagal im wracać w rodzinne

w 1963 roku w Katowicach i zostaly za-

strony. W czasie okupacji niemieckiej

twierdzone na Soborze Watykańskim

wspólpracowal z AK.

II". Odbywający się w latach 1962­1965

W nocy 7/8 grudnia 1945 roku wraz

Sobór Watykański II szczególnie intere-

z o. Janem Dlugoszem zostal we Lwowie

sowal organy KGB na Ukrainie. Śledzo-

aresztowany przez NKWD. Areszt zostal

no zatem, czy zmiany, jakie odbyly się

poprzedzony podpisaniem decyzji aresz-

w Kościele, docieraly do kaplanów ar-

towania przez funkcjonariusza 4 oddzialu

chidiecezji lwowskiej. Ks. Seweryn jak na

2 Wydzialu Zarządu NKWD lwowskiego

innym miejscu zanotowano ,,w swojej pa-

obwodu starszego lejtnanta Swirydowa.

rafii odprawia obrzędy zgodnie z nowym

Oskarżal on o. Seweryna o przynależność

rytualem, wydanym w Polsce. Ta forma

do ,,bialopolskiej nacjonalistycznej organi-

wiernym jest przedstawiana bardziej uro-

zacji Armii Krajowej" oraz o udzial w wal-

LWÓW ­ DOM REKOLEKCYJNY. TRZECIA PROBACJA 1941­1942. O.

czyście, co oczywiście przyciąga większą

ce na rzecz reaktywowania ,,reakcyjnej

O. LUDWIK SEWERYN SJ

LUDWIK SEWERYN STOI DRUGI OD LEWEJ

ilość osób".

Polski" w jej przedwojennych granicach.